Kuna (waluta)

Kuna – dawna waluta Chorwacji. Obowiązywała w Niezależnym Państwie Chorwackim w czasie II wojny światowej (1941−1945), ponownie wprowadzona w 1994 roku jako waluta Republiki Chorwackiej. 1 stycznia 2023 roku Chorwacja oficjalnie przyjęła walutę euro.

Kuna

hrvatska kuna

Kod ISO 4217	HRK
Symbol	KN – kuna LP – lipa
Państwo	Chorwacja
Lata w obiegu	30 maja 1994 – 31 grudnia 2022
Bank centralny	Narodowy Bank Chorwacji
Mennica	Chorwacka Mennica (dawniej Chorwacki Instytut Monetarny)
Poziom inflacji	9,4% (kwiecień 2022)[1]
Podział	1 kuna = 100 lip
Banknoty	5, 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000 kun
Monety	1, 2, 5, 10, 20, 50 lip 1, 2, 5 kun

Jedna kuna dzieliła się na 100 lip. Międzynarodowym skrótem waluty był HRK. Emitentem kuny był Narodowy Bank Chorwacji, a monety były wybijane przez Chorwacką Mennicę (dawniej Chorwacki Instytut Monetarny).

Pochodzenie i znaczenie nazwy

Nazwa waluty nawiązuje do okresu średniowiecza, kiedy na terenie Chorwacji skóry kun stosowane były w handlu jako jednostka wartości lub wymiany. Skórami spłacano kary i długi, a nawet opłacano nimi podatki i cła^[2]. Pierwsza moneta z wizerunkiem kuny datowana jest na okres panowania króla Beli IV (1235–1270)^[3]. Najbardziej znaną monetą z wizerunkiem kuny jest bański denar/banovac wybijany w XIII wieku, który znajdował się w obiegu do 1384 roku, kiedy został wycofany przez królową Węgier i Chorwacji Marię Andegaweńską. Również chorwaccy książęta i namiestnicy umieszczali kunę na swoich monetach^[4].

Kuna pojawiła się także na herbie Królestwa Slawonii. Jej źródła w heraldyce sięgają XIII wieku, a król Władysław II Jagiellończyk w Budzie w 1496 roku oficjalnie potwierdził status heraldyczny kuny. Kuna pojawiała się także w XIII wieku na pieczęciach lokalnych szlachty i książąt^[5].

Kuna w herbie Slawonii pojawiała się także na monetach wybijanych przez Habsburgów^[6].

Kuna wraz z inną symboliką i herbami była umieszczana na bonach, obligacjach i banknotach będących w obiegu na terenie Chorwacji w XIX i XX wieku^[7].

Historia

1 kuna z okresu Niepodległego Państwa Chorwackiego

Lata 1941–1945

10 kwietnia 1941 roku proklamowano Niepodległe Państwo Chorwackie (NPCh), któremu przewodził Ante Pavelić. Walutą nowego państwa, na mocy dekretu z 7 lipca 1941 roku, została kuna. Jedna kuna dzieliła się na 100 banic. Dekret z 25 września 1942 roku wprowadził do obiegu monety. W głównym obiegu znajdowały się przede wszystkim banknoty. Na terytorium podlegającym władzy NPCh w obiegu znajdowały się także monety próbne, nieoficjalne monety, a także kupony wydawane przez trzy miasta. Antyfaszystowska Rada Wyzwolenia Narodowego Jugosławii wprowadziła do obiegu własne obligacje stanowiące środek płatniczy na zajętych przez siebie terytoriach^[8].

Po rozpadzie Jugosławii

W 1991 roku Narodowy Bank Chorwacji wyemitował tymczasowego dinara, który znajdował się w obiegu do 30 maja 1994 roku. Kuna została ponownie wprowadzona 30 maja 1994 roku. Do końca 1994 roku obowiązywał okres przejściowy i wymiany dinara na kunę^[9].

Wybór nazwy waluty wiązał się z licznymi kontrowersjami. Chorwacki rząd bronił swojego wyboru, zwracając uwagę na historyczne nawiązanie do handlu skórami kun, podczas gdy przeciwnicy nazwy podkreślali, że sugeruje ona ciągłość pomiędzy wojennym reżimem i odtworzonym demokratycznym państwem chorwackim. Jako alternatywę proponowano m.in. nazwy kruna czy banica^[10].

Emitentem kuny był Narodowy Bank Chorwacji. Druk banknotów o nominałach 1000, 500, 20, 10 kun odbywał się w monachijskiej drukarni Giesecke & Devrient, a banknoty o nominałach 200, 100 i 50 kun były drukowane przez Österreichische Banknoten und Sicherheitsdruck. Monety były bite przez Chorwacką Mennicę (przed listopadem 2021 roku pod nazwą Chorwacki Instytut Monetarny)^[11][12].

Przyjęcie euro

1 czerwca 2022 roku Komisja Europejska poinformowała w raporcie, że Chorwacja jest gotowa na wejście do strefy euro do 1 stycznia 2023 roku. Komisja uznała, że ustawodawstwo Chorwacji jest zgodne z wymogami Traktatu i Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych^[13] . Ostatnie akty prawne upoważniające Chorwację do wejścia do strefy euro zostały zatwierdzone 12 lipca, kurs wymiany został ustalony na 7,53450 kuny za 1 euro^[14]. Tego samego dnia Rada UE zatwierdziła przyjęcie Chorwacji do strefy euro z dniem 1 stycznia 2023 roku^[15]. Na okres od 1 do 14 stycznia zachowano możliwość płatności w obu walutach, choć reszta powinna być wydawana tylko w euro. Wyjątek stanowiły sytuacje, w których sprzedawca fizycznie nie miał wystarczającej ilość waluty euro^[16]. Przelicznik ustalono na stałym poziomie: 7,53450 kuny za 1 euro. Wedle tego przelicznika wprowadzono obowiązek podawania na sklepowych półkach cen w obu walutach od 5 września 2022 do 31 grudnia 2023 roku^[17].

Monety

Osobny artykuł: Chorwackie monety okolicznościowe.

Motywy chorwackich monet na awersach przedstawiały florę i faunę tego kraju. Od 1993 roku wybijane były monety ze zwyczajowymi (chorwackimi) nazwami gatunków roślin i zwierząt, natomiast od 1994 roku wybijano również monety z naukowymi nazwami przedstawionych roślin i zwierząt. Monety były wybijane przez Chorwacką Mennicę w Zagrzebiu^[18].

Wartość	Wizerunek	Średnica	Waga	Skład	Motyw
					Awers	Rewers
1 lipa[19]	Awers i rewers	17 mm	0,7 g	stop aluminium i magnezu	gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji	kolba kukurydzy, data
2 lipy[20]	Awers i rewers	19 mm	0,92 g		gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot	gałązka winorośli z kiścią winogron, data
5 lip[21]	Awers i rewers	18 mm	2,5 g	stal pokryta brązem	gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji	gałązka dębu z żołędziam, data
10 lip[22]	Awers i rewers	20 mm	3,25 g		gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot	kwitnący tytoń, data
20 lip[23]	Awers i rewers	18,5 mm	2,9 g	stal niklowana	gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot	gałązka oliwna z oliwkami, data
50 lip[24]	Awers i rewers	20,5 mm	3,65 g		gałązka lipy, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, chorwacki splot	degenia welebicka, data
1 kuna[25]	Awers i	22,5 mm	5 g	stop miedzi, niklu, cynku	biegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka oliwna i kłos pszenicy	słowik, data
2 kuny[26]	Awers i rewers	24,5 mm	6,2 g		biegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka dębu i gałązka lauru	tuńczyk, data
5 kun[27]	Awers i rewers	26,5 mm	7,45 g		biegnąca w prawo kuna, nominał, nazwa państwa, herb Chorwacji, gałązka dębu i gałązka lauru	niedźwiedź brunatny, data

Banknoty

Wartość	Wizerunek	Wymiary	Kolor	Motyw		Emisje
				Awers	Rewers
5 kun[28]	Awers i rewers	122 × 61 mm	zielony	Fran Krsto (1643–1671) i Petar Zrinski (1621–1671)	Zamek Varaždin i jego plan	9 lipca 2001
10 kun[29]	Awers i rewers	126 × 63 mm	szary, brązowy	Juraj Dobrila (1812-1882), biskup z Triestu i Poreča	Starożytny rzymski amfiteatr w Puli, obrys istryjskiego miasteczka Motovun	18 czerwca 2001 24 maja 2004 (wersja okolicznościowa) 18 marca 2013
20 kun[30]	Awers i rewers	130 × 65 mm	czerwony	chorwacki ban Josip Jelačić (1801 – 1859)	Zameczek Eltz w Vukovarze	16 sierpnia 2001 18 marca 2013 30 maja 2014 (wersja okolicznościowa)
50 kun[31]	Awers i rewers	134 × 67 mm	niebieski	chorwacki renesansowy poeta Ivan Gundulić (1589-1638)	Historyczne centrum Dubrownika, dubrownicki Pałac Rektorski	25 listopada 2002 25 września 2017 (wersja okolicznościowa)
100 kun[32]	Awers i rewers	138 × 69 mm	pomarańczowy, brązowy	chorwacki ban i poeta Ivan Mažuranić (1814 – 1890)	Kościół św. Wita w Rijece i jego obrys	3 czerwca 2002 1 lipca 2013
200 kun[33]	Awers i rewers	142 × 71 mm	brązowy	chorwacki polityk Stjepan Radić (1871 – 1928), przeciwnik idei Wielkiej Serbii	Budynek sztabu wojskowego w Osijeku, tamtejsza twierdza	12 sierpnia 2002 1 lipca 2013
500 kun[34]	Awers i rewers	146 × 73 mm	oliwkowy	Marko Marulić (1450-1524), pisarz, ojciec literatury chorwackiej	Pałac Dioklecjana w Splicie	30 maja 1994
1000 kun[35]	Awers i rewers	150 × 75 mm	niebieski, szary	chorwacki polityk Ante Starčević (1823-1896)	Rzeźba konna pierwszego króla chorwackiego Tomisława I, katedra w Zagrzebiu	30 maja 1994

Przypisy

1. CNB Council: Growing demand for corporate credit. 2022-06-08. [dostęp 2022-07-04]. (ang.).
2. Granic 2008 ↓, s. 88–90.
3. Granic 2008 ↓, s. 93.
4. Granic 2008 ↓, s. 92.
5. Granic 2008 ↓, s. 94.
6. Granic 2008 ↓, s. 97.
7. Granic 2008 ↓, s. 99.
8. Granic 2008 ↓, s. 101–102.
9. Granic 2008 ↓, s. 103.
10. Granic 2008 ↓, s. 104–105.
11. Production, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
12. NEW COMPANY NAME, „Chorwacka Mennica”, 2 listopada 2021 [dostęp 2022-07-06].
13. Ptak-Iglewska 2022 ↓.
14. Chorwacja wchodzi do strefy euro. Warunki spełnione, ustalono kurs [online], RMF24, 12 lipca 2022 [dostęp 2022-07-12].
15. 1 stycznia 2023 Chorwacja przystępuje do strefy euro, „Europejski Bank Centralny”, 12 lipca 2022 [dostęp 2022-07-20].
16. Može li se za vrijeme dvojnog iskazivanja cijena plaćati i kunama i eurima? [online], euro.hr [dostęp 2023-01-03] (chorw.).
17. Vremenski tijek aktivnosti uvođenja eura [online], euro.hr, 10 września 2021 [dostęp 2023-01-03] (chorw.).
18. Coins, „Narodowy Bank Chorwacji”, 1 lutego 2015 [dostęp 2022-07-04].
19. 1 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
20. 2 lipe, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
21. 5 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
22. 10 lip, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
23. 20 lip, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
24. 50 lipa, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
25. 1 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
26. 2 kune, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
27. 5 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
28. 5 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
29. 10 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 1 lutego 2015 [dostęp 2022-07-04].
30. 20 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
31. 50 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 20 listopada 2002 [dostęp 2022-07-04].
32. 100 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
33. 200 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
34. 500 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].
35. 1000 kuna, „Narodowy Bank Chorwacji”, 31 stycznia 2015 [dostęp 2022-07-04].

Bibliografia

• StanS. Granic StanS., From Fur Money to Modern Currency: The Kuna, „Review of Croatian History”, IV (1), 2008, s. 87–109.
• AleksandraA. Ptak-Iglewska AleksandraA., Chorwacja jest gotowa na przyjęcie euro, „Rp.pl”, 1 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-04].
• AdamA. Zygiel AdamA., Chorwacja w strefie euro. Jest zgoda KE, „RMF FM”, 2 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-04].

Linki zewnętrzne

Zobacz hasło kuna w Wikisłowniku

• Banknoty chorwackie na stronie Chorwackiego Banku Narodowego
• Katalog suvremenog hrvatskog novca

Kontrola autorytatywna (była waluta):

• LCCN: sh95007482
• J9U: 987007558743605171

Encyklopedie internetowe:

• SNL: kuna