Kuna (rodzaj ssaków)

Kuna^[10] (Martes) – rodzaj ssaków z podrodziny Guloninae w obrębie rodziny łasicowatych (Mustelidae), skupiający niewielkie zwierzęta lądowe, o wydłużonym ciele, ostrym pysku i sporych, trójkątnych uszach.

Kuna

Martes
Pinel, 1792[1]
Kuna leśna (M. martes)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Infrarząd	Arctoidea
Nadrodzina	łasicokształtne
Rodzina	łasicowate
Podrodzina	Guloninae
Rodzaj	kuna
Typ nomenklatoryczny
Martes domestica Pinel, 1792 (= Mustela foina Erxleben, 1777)
Synonimy
Martes[a] Frisch, 1775[3] Zibellina Kaup, 1829[4] Hydrocyon[b] Lartet, 1851[5] Mustela[c] Blasius, 1857[6] Charronia J.E. Gray, 1865[7] Foina J.E. Gray, 1865[7] Lamprogale[d] Ognev, 1928[8] Sansanictis Ginsburg, 1961[9]
Gatunki
20 gatunków (w tym 12 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na wszystkich kontynentach półkuli północnej^[11][12][13].

Charakterystyka

Długość ciała 36–70 cm, ogona 11,5–50 cm; masa ciała 470–550 g (samce są większe i cięższe od samic)^[12][14]. Kuny są nieco większe niż spokrewnione z nimi łasicowate z rodzaju Mustela. Ich kończyny są krótkie, półstopochodne. Ogon zazwyczaj długi, uwłosiony gęściej niż u Mustela, ubarwienie najczęściej ciemne, czasem z białą lub żółtawą (pomarańczową) plamą na stronie brzusznej, w okolicy piersiowej. Są zwierzętami drapieżnymi, wszystkożernymi. Zamieszkują lasy, zazwyczaj z dużym udziałem drzew iglastych. Sprawnie wspinają się po drzewach. Polują w nocy.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1792 roku francuski lekarz i zoolog Philippe Pinel w artykule poświęconym badaniam żuchwy zwierząt czworonożnych opublikowanym na łamach Actes de la Société d’Histoire Naturelle de Paris^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) kuna domowa (M. foina).

Etymologia

• Martes: łac. martes ‘kuna’^[15].
• Zibellina: wł. zibellino ‘soból’, od nowołac. sabellinus ‘soból’, od łac. sabellum ‘soból’^[16]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mustela zibellina Linnaeus, 1758.
• Hydrocyon: gr. ὑδρο- hudro- ‘wodny-’, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos ‘woda’; κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Hydrocyon sansaniensis Lartet, 1851.
• Mustela: łac. mustela ‘łasica’, od zdrobnienia mus, muris ‘mysz’^[18]. Gatunek typowy: Blasius wymienił dwa gatunki – Mustela foina Erxleben, 1777 (= Mustela foina von Schreber, 1776) i Mustela martes Linnaeus, 1758 – nie wyznaczając typu nomenklatorycznego.
• Charronia: gr. χαρων kharōn ‘lew’ (tj. podobny do lwa), prawdopodobnie od Charona (gr. Χαρων Kharōn, łac. Charon) – w mitologii greckiej boga umierających i konających, przewoźnika dusz przez rzekę Acheron^[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Maustela flavigula Boddaert, 1785.
• Foina: wł. fuina, foina lub foin ‘tchórz zwyczajny’^[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mustela foina Erxleben, 1777 (= Mustela foina von Schreber, 1776.
• Lamprogale: gr. λαμπρος lampros ‘lśniący, jasny’^[21]; γαλεη galeē lub γαλη galē ‘łasica’^[22].
• Sansanictis: Sansan, Francja; gr. ικτις iktis, ικτιδις iktidis ‘łasica’^[9]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Hydrocyon Sansaniensis Lartet, 1851.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[23][14][11]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[10]	Podgatunki[12][11][14]	Rozmieszczenie geograficzne[12][11][14]	Podstawowe wymiary[12][14][e]	Status IUCN[24]
	Martes flavigula	(Boddaert, 1785)	kuna żółtogardła	6 podgatunków	Himalaje (na wschód od Pakistanu) na wschód do Chińskiej Republiki Ludowej, na północ do Rosyjskiego Dalekiego Wschodu i Półwyspu Koreańskiego, Tajwan, kontynentalna południowo-wschodnia Azja, Sumatra, Jawa i Borneo	DC: 45–65 cm DO: 37–45 cm MC: 1,3–3 kg	LC
	Martes gwatkinsi	Horsfield, 1851	kuna tamilska	gatunek monotypowy	Ghaty Zachodnie, Indie	DC: 50–70 cm DO: 35 50cm MC: 1–3 kg	VU
	Martes foina	(Erxleben, 1777)	kuna domowa	gatunek monotypowy	środkowa i południowa kontynentalna Europa, Kaukaz, Bliski Wschód, Azja Środkowa do Mongolii, Chińskiej Republiki Ludowej i północnej Mjanmy; introdukowany do Stanów Zjednoczonych (Wisconsin)	DC: 40–54 cm DO: 22–30 cm MC: 1,1–2,3 kg	LC
	Martes zibellina	(Linnaeus, 1758)	soból tajgowy	gatunek monotypowy	Rosja (na wschód od zachodniego podnóża Uralu), Mongolia, Chińska Republika Ludowa, Korea Północna i Japonia (Hokkaido)	DC: 35–56 cm DO: 11,5–19 cm MC: 700–1800 g	LC
	Martes martes	(Linnaeus, 1758)	kuna leśna	gatunek monotypowy	większość Europy do Rosji (zachodnia Syberia), główne wyspy Morza Śródziemnego, Bliski Wschód (Turcja, Kaukaz, Irak i Iran)	DC: 45–58 cm DO: 16–28 cm MC: 0,8–1,8 kg	LC
	Martes melampus	(J.A. Wagner, 1840)	kuna japońska	3 podgatunki	Półwysep Koreański, Japonia (Honsiu, Kiusiu, Sikoku i Cuszima); wprowadzony na Sado i Hokkaido (Japonia)	DC: 47–54 cm DO: 17–22 cm MC: 1–1,5 kg	LC
	Martes americana	(Turton, 1806)	kuna amerykańska	gatunek monotypowy	większość Ameryki Północnej od Alaski przez większość zalesionej Kanady po północno-wschodnie Stany Zjednoczone	DC: 32–45 cm DO: 18–23 cm MC: 280–1250 g	LC
	Martes caurina	(Merriam, 1890)	kuna zachodnia	gatunek monotypowy	południowa Alaska, zachodnia Kanada, zachodnie Stany Zjednoczone (na południe do Kalifornii i Kolorado), niektóre wyspy u wybrzeży Alaski i Kolumbii Brytyjskiej (w tym Vancouver)	DC: 32–45 cm DO: 18–23 cm MC: 280–1250 g	NE

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  VU  – gatunek narażony;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe^[25]:

• Martes crassidens Jiangzuo Qigao, Gimranov, Liu Jinyuan, Liu Sizhao, Jin Changzhu & Liu Jinyi, 2021^[26] (Azja; pliocen)
• Martes foxi Hibbard & Riggs, 1949^[27] (Ameryka Północna; pliocen)
• Martes ginsburgi Montoya, Morales & Abella, 2011^[28] (Europa; miocen)
• Martes glareae Sinclair, 1915^[29] (Ameryka Północna; pliocen)
• Martes khelifensis Ginsburg, 1977^[30] (Afryka; miocen)
• Martes lydekkeri (Colbert, 1933)^[31] (Azja; miocen)
• Martes oregonensis Shotwell, 1970^[32] (Ameryka Północna; pliocen)
• Martes petersbuchensis Morlo, 1996^[33] (Europa; miocen)
• Martes stirtoni R.L. Wilson, 1968^[34] (Ameryka Północna; pliocen)
• Martes ten Shikama, 1949^[35] (Azja; plejstocen)
• Martes vetus Kretzoi, 1947^[36] (Europa; plejstocen)
• Martes wenzensis Stach, 1959^[37] (Europa; pliocen)

Takson o niepewnej pozycji systematycznej^[5][38]:

• „Martes” sansaniensis (Lartet, 1851)

Uwagi

1. Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der Vierfüßigen Thierezostała uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) na mocy uprawnień ICZN, ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego^[2].
2. Młodszy homonim Hydrocyon G. Cuvier, 1819 (Actinopterygii).
3. Nie Mustela Linnaeus, 1758.
4. Nazwa zastępcza dla Charronia J.E. Gray, 1765, ponieważ Ognev uważał, że nazwa ta jest zajęta przez Charonia Gistel, 1847 (Mollusca).
5. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała