Krystyna Sienkiewicz (aktorka)

Krystyna Waleria Sienkiewicz (ur. 14 lutego 1935 w Ostrowi Mazowieckiej, zm. 12 lutego 2017 w Warszawie^[1]) – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, wykonawczyni piosenki poetyckiej.

Krystyna Sienkiewicz

Krystyna Sienkiewicz w 2004 r.
Data i miejsce urodzenia	14 lutego 1935 Ostrów Mazowiecka
Data i miejsce śmierci	12 lutego 2017 Warszawa
Zawód	aktorka
Współmałżonek	Włodzimierz Rylski (rozwód), Andrzej Przyłubski (rozwód)
Lata aktywności	1955–2017
Zespół artystyczny
STS w Warszawie (1957–1964 i 1970–1975), Teatr Ateneum w Warszawie (1964–1970), Teatr Syrena w Warszawie (1975–1984)
Odznaczenia
Strona internetowa

Krystyna Sienkiewicz, zdjęcie z Haftowanych gałganów (1988)

Życiorys

Jej rodzina pochodziła spod Grodna^[2]. Była córką Edwarda Sienkiewicza i jego żony Anny z domu Berdowskiej^[1][3]. Jej ojciec był działaczem społecznym i urzędnikiem, a matka nauczycielką^[4]. Miała starszego brata, Ryszarda^[4]. We wczesnym dzieciństwie mieszkała w Wąsewie i Zarębach Kościelnych, a podczas okupacji radzieckiej uciekła z rodziną do Goworowa^[5]. Jej rodzice nie przeżyli II wojny światowej – ojciec został zamordowany w 1942 w obozie koncentracyjnym Oranienburg, a matka zmarła w 1944 wskutek choroby (doznała skrętu kiszek)^[6][7]. Po zakończeniu wojny wraz z bratem została odnaleziona przez Janinę Pieńkowską, stryjeczną siostrę ich ojca^[8]. Zamieszkała z ciotką w Szczytnie, a jej brat został w sierocińcu^[9]. Od najmłodszych lat była uzdolniona humanistycznie, już jako czteroletnia dziewczynka potrafiła czytać i pisać^[10]. Po ukończeniu gimnazjum w Szczytnie i w Liceum Sztuk Plastycznych w Łodzi podjęła studia na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, na której w 1957 obroniła z wyróżnieniem dyplom z projektowania przestrzennego^[11].

Ilustrowała teksty w czasopiśmie dla dzieci „Świerszczyk”^[12]. W trakcie studiów na ASP tworzyła scenografię dla Studenckiego Teatru Satyryków (STS)^[13]. 1 września 1955 zadebiutowała jako aktorka, zastępując chorą koleżankę (Aleksandrę Gustkiewicz) w roli Ewy w spektaklu Szopa betlejemska wystawianym w STS-ie^[14][15]. Zebrała przychylne recenzje, a Krzysztof Teodor Toeplitz określił ją „różowym zjawiskiem STS-u”^[16]. Wkrótce na stałe dołączyła do STS-u i przez kolejne lata zagrała m.in. w spektaklach: Bardzo starzy oboje, Dobie i państwu, Dziś straszy, Łotrzyce, Kochany panie Ionesco i Solo na perkusji^[17]. Występowała także z Janem Tadeuszem Stanisławskim w satyrycznych programach radiowych: Ilustrowany Tygodnik Rozrywkowy i Ilustrowany Magazyn Autorów, a w latach 1958–1966 pojawiała się w programie Kabaret Starszych Panów^[18]. Występowała także w spektaklu objazdowym Agnieszki Osieckiej Tingel-tangel^[19].

W 1958 zadebiutowała na dużym ekranie epizodyczną rolą w dramacie Wojciecha Jerzego Hasa Pożegnania (1958)^[20]. Była dublerką Giulietty Masiny, odtwórczyni roli Gelsominy w filmie Victora Vicasa Jons und Erdme (1959)^[21]. Później zagrała epizody m.in. w Jutro premiera (1962) i Godzina pąsowej róży (1963)^[20]. Pierwszą większą rolę zagrała w Smarkuli (1963) Leonarda Buczkowskiego^[20]. W 1964 zadebiutowała jako aktorka teatralna rolą Krysi Traktorzystki w spektaklu Niech no tylko zakwitną jabłonie (reż. Jan Biczycki) wystawianym w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie^[14][22]. Zagrała także w kolejnych sztukach Ateneum: w Ptaku, Śmierci na gruszy, Zmierzchu, Męczeństwie i śmierci Jean-Paula Marata i Lecie^[23]. Kontynuowała również karierę filmową, m.in. grając Jankę, przyjaciółkę Joanny (Kalina Jędrusik), w komedii sensacyjnej Jana Batorego Lekarstwo na miłość (1965) i szeregową Anielę w komedii wojennej Rzeczpospolita babska (1969)^[20].

Równolegle z karierą aktorską nagrała kilka piosenek, m.in. „Czy te oczy mogą kłamać?” z Bohdanem Łazuką, „Koteczki, pieseczki” z Mieczysławem Czechowiczem oraz „Żaby, ryby i raki” i „Kokaina”^[24].

W 1970 odeszła z Teatru Ateneum, a w kolejnych latach grała w teatrach warszawskich: Rozmaitości (1973), Syrena (1975–1984, 2000, 2004), Komedia (1988, 1994), Scena Prezentacje (1994–1995), Na Woli (1995), Rampa na Targówku (2006–2008) oraz w Teatrze Polskim w Poznaniu (1985)^[25]. Zagrała również w kilkunastu spektaklach Teatru Telewizji^[26].

W 1971 otrzymała Nagrodę Specjalną Jury na 9. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu^[27]. W latach 70. przez pewien czas współprowadziła z Andrzejem Zaorskim program Studio Gama. Wyjechała także do Stanów Zjednoczonych, gdzie występowała dla amerykańskiej Polonii; od tamtej pory regularnie występowała za granicą^[28]. Była także jedną z gwiazd programów kabaretowych Olgi Lipińskiej, począwszy od cyklu Gallux Show (m.in. w duecie z Barbarą Wrzesińską jako Siostry Sisters) poprzez kolejne edycje programów: Właśnie leci kabarecik (1974–1977) i Kurtyna w górę (1977–1984)^[29]. W 1975 poprowadziła 13. KFPP w Opolu^[27]. W słuchowisku radiowym Rodzina Poszepszyńskich Jacka Janczarskiego i Macieja Zembatego często odgrywała rolę panny Ingi, sąsiadki tytułowej rodziny. W serialu zadebiutowała rolą Jadwigi Leśniewskiej w Rodzinie Leśniewskich (1978)^[30].

Zagrała nauczycielkę Bożkową, matkę tytułowej bohaterki w serialu Rozalka Olaboga (1985). W 1996 odebrała Nagrodę Artystyczną Polskiej Estrady Prometeusz. Grała Anielę Kaczorowską, matkę Jadwigi Graczyk (Joanna Kurowska) w serialu Graczykowie (1999–2000)^[31].

Okazjonalnie zajmowała się tworzeniem grafik, stworzyła ilustracje m.in. do książki Wandy Majerówny „Groszek i Natalia” (1975)^[32].

W 2004 w wyniku krwotoku przedsiatkówkowego obu oczu utraciła 85% wzroku^[33], ale mimo to nie przerwała pracy zawodowej. Dzięki terapii prof. Ariadny Gierek-Łapińskiej stan jej wzroku znacznie się poprawił^[34]. Od 2007 występowała w śpiewogrze Klimakterium... i już^[35]. W 2008 uległa kontuzji, a wskutek złamania prawej ręki zachorowała na zespół Sudecka^[36]. Od 2010 grała w spektaklach w reż. Dariusza Taraszkiewicza: Zamknięty świat, Kwartet oraz Harold i Matylda^[37].

W październiku 2015 nakładem Wydawnictwa Marginesy ukazała się biografia aktorki pt. „Krystyna Sienkiewicz. Różowe zjawisko” autorstwa Grzegorza Ćwiertniewicza.

W 2014 doznała udaru mózgu^[38], a rok później zdiagnozowano u niej czerniaka oka^[38]. Zmarła 12 lutego 2017 w jednym z warszawskich szpitali na skutek komplikacji spowodowanych infekcją układu oddechowego^[39][40]. Została pochowana 21 lutego w kolumbarium na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (Q kolumb. 7-2-8)^[41] i zgodnie z jej wolą, uroczystości miały charakter świecki^[42][43].

Życie prywatne

Jej pierwszym mężem był piosenkarz Włodzimierz Rylski; świadkami na ich ślubie byli Agnieszka Osiecka i Jeremi Przybora^[44]. Rozwiodła się z mężem po roku małżeństwa^[45]. Następnie wyszła za aktora i asystenta reżysera Andrzeja Przyłubskiego^[46], z którym miała adoptowaną córkę Julię i z którym rozwiodła się po 14 latach małżeństwa^[47]. Bratankiem aktorki jest lekarz i muzyk Kuba Sienkiewicz^[48].

Od 1985 mieszkała przy ul. Płatniczej 35/37 na warszawskich Bielanach^[49][50]. W grudniu 1991 otworzyła butik z ręcznie robionymi gadżetami na warszawskim Żoliborzu^[51]. Była prezesem fundacji 120-lecia Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami^[52].

Filmografia

Filmy fabularne
Rok	Tytuł	Rola	Ocena
1958	Pożegnania	prostytutka z papierosem	–
1959	Inspekcja pana Anatola	dziewczyna w klubie parodiująca Giuliettę Masinę	–
1962	Jutro premiera	ekspedientka w kwiaciarni	–
1963	Smarkula	Julka Wronicz, siostra Jurka, koleżanka Krysi	–
1963	Godzina pąsowej róży	koleżanka Karola; wnuczka na plaży	–
1965	Lekarstwo na miłość	Janka, przyjaciółka Joanny	Filmweb.pl
1967	Zwariowana noc	służąca Cesia	Filmweb.pl
1967	To jest twój nowy syn	Ala	Filmweb.pl
1967	Paryż – Warszawa bez wizy	radiotelegrafistka Zula	–
1967	Dziadek do orzechów		Filmweb.pl
1969	Rzeczpospolita babska	szeregowy Aniela	Filmweb.pl
1971	Motodrama	Krysia, sekretarka klubu sportowego, narzeczona Jacka	Filmweb.pl
1971	Milion za Laurę	członek komisji w telewizji	Filmweb.pl
1980	Rodzina Leśniewskich	mama Jadwiga Leśniewska	Filmweb.pl
2006	Bezmiar sprawiedliwości	oburzona kobieta w restauracji	–
Seriale telewizyjne
1964	Barbara i Jan	robotnica w zakładach im. Róży Luksemburg (odc. 1)	–
1968	Klub profesora Tutki	Weronika (odc. 6); „interesująca” aktorka (odc. 7)	–
1978	Rodzina Leśniewskich	mama Jadwiga Leśniewska	Filmweb.pl
1984	Rozalka Olaboga	nauczycielka Bożkowa, mama Rozalki	Filmweb.pl
1988	Mistrz i Małgorzata	pisarka Karaulina, członkini Massolitu	–
1989	Paziowie	kucharka Serczykowa	–
1998	Z pianką czy bez	babcia klozetowa Tola (odc. 8 i 9)	–
1999–2000	Graczykowie	babcia Aniela	Filmweb.pl
2002	Na dobre i na złe	pani Regina (odc. 96)	–
2004	Daleko od noszy	matka Kidlera (odc. 39)	–
2005	Anioł Stróż	ciotka Krystyna (odc. 11)	–
2006	Egzamin z życia	kobieta w kawiarni (odc. 46)	–
2006	Hela w opałach	Lusia, prababcia dzieci Heleny (odc. 11)	–
2006	Ale się kręci	Matylda, ciotka Magdy	Filmweb.pl
2006	Bezmiar sprawiedliwości	oburzona kobieta w restauracji (odc. 3)	–
2007	Codzienna 2 m. 3	w roli samej siebie (odc. 47)	–
2013	Na dobre i na złe	pani Łucja, pierwsza pacjentka Oli (odc. 518)	–
2014	Lekarze	Zofia Grzelak (odc. 52)	–

Role teatralne

Odcisk dłoni Krystyny Sienkiewicz w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach

Grób Krystyny Sienkiewicz na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Role teatralne
Rok	Tytuł	Rola	Teatr
1964	Niech no tylko zakwitną jabłonie	Krysia Traktorzystka	Teatr Ateneum w Warszawie
1965	Ptak	Marysia
1966	Śmierć na gruszy	nieznajomy
1967	Zmierzch	Kłasza Zubariewa/Sąsiadka
1968	Lato	Lusia
1971	Sobie i państwu	Ona/Żona	Studencki Teatr Satyryków w Warszawie
1974	Łotrzyce	Waleria	Teatr Rozmaitości w Warszawie
1985	Wyspy Galapagos	Krysia	Teatr Polski w Poznaniu
1995	Nunsense	siostra Mary Amnezja	Teatr na Woli w Warszawie
2008	Klimakterium i już	Krycha	Teatr Rampa w Warszawie
2011	Zamknięty świat	Lucyna	Teatr Impresaryjny Finestra w Warszawie
2013	Harold i Matylda	Matylda	Teatr Komedia w Warszawie

Twórczość literacka

Książki
Rok	Tytuł	Data wydania	Wydawnictwo	Ocena
1988	Haftowane gałgany	1988	Młodzieżowa Agencja Wydawnicza	Lubimyczytac.pl Merlin.pl Gandalf.com.pl Biblionetka.pl
1997	...zgadnij z kim leżę	1.01.1997	Instytut Wydawniczy „Świadectwo”	Lubimyczytac.pl
2013	Cacko	5.03.2013	Prószyński i S-ka	Lubimyczytac.pl Ceneo.pl Empik.com
2016	Skrawki	22.11.2016	Prószyński i S-ka	Lubimyczytac.pl Gandalf.com.pl

Dyskografia

Albumy
Rok	Tytuł	Data wydania	Wydawca	Ocena
2002	Kiedyś byłam lalką[53]	1.01.2002	EMI Music Poland	Empik.com

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2003)^[54]
• Złoty Krzyż Zasługi (1979)^[55]
• Srebrny Krzyż Zasługi (1979)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007)^[56]
• Odznaka Zasłużony dla Warszawy (2013)^[57]

Nagrody

• Nagroda Specjalna Jury IX Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu (1971)^[58]
• Prometeusz – Nagroda Artystyczna Polskiej Estrady za szczególne osiągnięcia dla sztuki estradowej (1996)
• II miejsce na Przeglądzie Teatralno-Kabaretowym Letniej Sceny Forum w Łodzi (2009)