Kraj hradecki

Kraj hradecki^[4] (cz. Královéhradecký kraj) – jednostka administracyjna Czech. Zajmuje obszar 4759 km², który jest zamieszkiwany przez 551 647 mieszkańców (2020). Graniczy z krajem pardubickim, krajem środkowoczeskim, krajem libereckim oraz województwem dolnośląskim (w Polsce).

Kraj hradecki

Královéhradecký kraj

kraj
Herb Flaga
Państwo	Czechy
Siedziba	Hradec Králové
Kod ISO 3166-2	CZ-KR
Zarządzający	Martin Červíček[1]
Powierzchnia	4 759,06 km²[2]
Populacja (2020) • liczba ludności	551 647[3]
• gęstość	115,9 os./km²
Tablice rejestracyjne	H
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miejscowości	428
Położenie na mapie Czech
Strona internetowa

Do największych miast w kraju należą: Hradec Králové (95 642 mieszkańców), Trutnov (31 593 mieszkańców), Náchod (21 164 mieszkańców), Jiczyn (16 847 mieszkańców), Dvůr Králové nad Labem (16 282 mieszkańców), Jaroměř (12 908 mieszkańców) i Nowe Miasto nad Metują (10 180 mieszkańców).

Geografia

Śnieżka widziana od strony czeskiej

Położenie

Kraj hradecki położony jest w północnych Czechach. Graniczy na północy i wschodzie z województwem dolnośląskim, na południu z krajem pardubickim, zaś na zachodzie z krajami: libereckim i środkowoczeskim. Jego łączna powierzchnia wynosi 4758 km²^[5].

Ukształtowanie powierzchni

Obszar kraju hradeckiego leży w całości na obszarze Masywu Czeskiego, będącego prowincją fizycznogeograficzną w Europie Środkowej. Jest to wyżynno-górska kraina, którą na obszarze wyżej wymiennego kraju tworzą: Sudety Zachodnie i Środkowe oraz Wyżyna Czesko-Morawska^[6]. Najwyższym wzniesieniem jest Śnieżka, która równocześnie jest najwyższym szczytem w Czechach. Główną rzeką przepływającą przez ten region Czech jest Łaba^[7].

Klimat

Warunki klimatyczne są charakterystyczne dla strefy klimatu umiarkowanego, z częstymi wpływami mas powietrznych pochodzących znad Oceanu Atlantyckiego. Z kierunku południowego nad teren kraju napływają masy ciepłego powietrza zwrotnikowego typu kontynentalnego. W lecie jest dość ciepło, zimy zaś są bez większych przymrozków. Suma opadów, pomijając tereny górskie, jest stosunkowo niska i wynosi około 500–700 mm w roku^[8].

Środowisko naturalne

Na terenie kraju hradeckiego znajduje się Karkonoski Park Narodowy.

Historia

Pierwsze ślady bytności człowieka w kraju hradeckim pochodzą z prehistorii. Ludzie zamieszkujący tutejsze tereny reprezentowali szereg różnych kultur archeologicznych i zamieszkiwali głównie w dolinie Łaby. Od X wieku kraj ten wchodził w skład państwa czeskiego, a jego stolica – Hradec Králové był siedzibą księstwa, w którym znajdował się zamek, a następnie warownia należąca do Przemyślidów. Duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego i kulturalnego miał rozwój klasztorów, z których najbardziej wpływowym był klasztor benedyktynów w Broumovie, miejscowości na pograniczu Czech, ziemi kłodzkiej i Śląska.

W XV wieku kraj hradecki stał się centrum ruchu husyckiego w Czechach, a w latach 1423–1424 swoją siedzibę miał tutaj przywódca husytów Jan Žižka. W XVI wieku Hradec Kralove stał się stolicą regionu. Region odegrał ważną rolę w unii regionów wschodnioczeskich i regionu administracyjnego Hradec Králové – Circulus Reginohradecensis – który funkcjonował do 1862 roku. Władzę w nim sprawowało dwóch, a od 1751 roku tylko jeden komisarz.

Pomyślny rozwój kraju i jego mieszkańców został zahamowany podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648), w trakcie której został on niemal doszczętnie zniszczony. Po jej zakończeniu miała miejsce jego powolna odbudowa, a Hradec Králové stał się jednym z głównych ośrodków kontrreformacji w Czechach. Tutaj w 1636 roku założono Kolegium Jezuickie, a w 1664 roku ufundowano diecezję hradecką Kościoła katolickiego, będącego sufraganią archidiecezji praskiej. Proces ten został zakończony w XVIII wieku, mimo to region zamieszkiwało jeszcze wielu protestantów. Rosnące zobowiązania chłopów względem szlachty prowadziły do licznych rebelii, z których największa miała miejsce w 1775 roku.

Przełom XVIII i XIX wieku przyniósł pewną stabilizację gospodarczą. Założono manufaktury w Potštejnie i Trutnovie. Przystąpiono do eksploatacji rud żelaza i innych, w tym srebra w Karkonoszach oraz produkcji szkła w Górach Orlickich, a w okolicach Žacléřu i Jestřebí rozwoju wydobycia węgla kamiennego.

W wyniku przegranej Habsburgów w wojnach śląskich i przejęciu Śląska i hrabstwa kłodzkiego przez Prusy, kraj hradecki został regionem przygranicznym. W efekcie doprowadziło to do rozbudowy twierdzy w Hradcu oraz budowy nowej twierdzy w Josefovie. W 1866 roku na tym obszarze toczyły się działania wojenne prusko-austriackiej. W tym czasie Hradec Králové był jednym z głównych centrów czeskiego odrodzenia narodowego. Rewolucja przemysłowa jaka miała miejsce w Cesarstwie Austriackim w XIX wieku doprowadziła do przeobrażenia regionu i przemiany z krainy o dominującym rolnictwie w jego gospodarce do rozwoju nowoczesnego przemysłu. Powstały nowe fabryki. W 1857 roku powstała pierwsza linia kolejowa. Większość miast stale się rozbudowywała i rozwijała pod względem demograficznym. Na początku XX wieku stolica regionu zaczęła przeobrażać się w lokalną metropolię.

Po zakończeniu I wojny światowej kraj hradcki stał się jedną z części składowych nowo powstałego państwa – Czechosłowacji. Zagrożenie ze strony III Rzeszy w latach 30. XX wieku wpłynęło na rozwój umocnień przygranicznych, które zachowały się nietknięte do naszych czasów.

Po 1945 roku i przegranej Niemiec w II wojnie światowej władzę w Czechosłowacji przejęli komuniści, którzy zlikwidowali całkowicie własność prywatną. Od 1960 roku obszar obecnego kraju wchodził w skład jednostki administracyjnej – kraju wschodnioczeskiego. W 1990 roku miało miejsce przywrócenie samorządności tego regionu. W wyniku reformy administracyjnej Czech z 2000 roku utworzono obecny kraj hradecki.

Administracja

Sejmik krajowy^[9]

Partia	Liczba radnych
Czeska Partia Socjaldemokratyczna (ČSSD)	18
Obywatelska Partia Demokratyczna (ODS)	13
Komunistyczna Partia Czech i Moraw (KSČM)	7
Koalicja dla Kraju Hradeckiego (KpKk)[10]	4
SNK Europejscy Demokraci (SNK ED)	3
Razem (Σ)	45

Władze

Władza ustawodawcza w kraju hradeckim należy do wybieranego w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję sejmiku krajowego, na czele którego stoi przewodniczący sejmiku odpowiedzialny za prowadzenie jego obrad oraz reprezentujący go na zewnątrz. Siedziba władz regionu mieści się w gmachu byłego browaru przy Pivovarské náměstí 1245 w Hradcu^[11].

Władzę wykonawczą sprawuje Rada Krajowa, która jest powoływana przez sejmik krajowy. W jej skład hetman, trzech zastępców hetmana oraz dwóch członków rady^[12]. Na jej czele stoi hetman, zaś poszczególni jej członkowie odpowiadają za różne sprawy w regionie^[13]:

• ekonomię i współpracę z zagranicą,
• finanse,
• rozwój regionalny, planowanie przestrzenne, przepisy budowlane i turystykę,
• transport i drogi,
• edukację i kulturę,
• gospodarkę i rolnictwo,
• służbę zdrowia.

Hetmani kraju hradeckiego

Lp.	Lata rządów	Imię i nazwisko	Przynależność polityczna
1.	2000–2010	Pavel Bradík	Obywatelska Partia Demokratyczna
2.	od 2010	Lubomír Franc	Czeska Partia Socjaldemokratyczna

Podział administracyjny

Siedziba władz regionu w dawnym browarze w Hradcu Kralove

Do 31 grudnia 2002 roku kraj hradecki dzielił się na pięć powiatów: Hradec Králové, Jiczyn, Náchod, Rychnov nad Kněžnou i Trutnov, w skład których wchodziło 448 gmin i 43 miasta.

Od 1 stycznia 2003 roku powiaty nie są już jednostką podziału administracyjnego Czech. Podział na powiaty zachowały jednak sądy, policja i niektóre inne urzędy państwowe. Został również zachowany dla celów statystycznych.

Lp.	Powiat	Powierzchnia w km²	Ludność	Liczba gmin
1.	Hradec Králové	875	159 622	101
2.	Jiczyn	887	77 368	111
3.	Náchod	851	112 448	78
4.	Rychnov nad Kněžnou	998	79 003	83
5.	Trutnov	1 147	119 996	75

Gospodarka

Rolnictwo

Kraj hradecki, w porównaniu z innymi regionami Czech, z powodu sprzyjających warunków naturalnych posiada nieco lepsze warunki do rozwoju rolnictwa. Składa się na to położenie u podnóża Karkonoszy i Gór Orlickich oraz występowanie części nizinnej, którą stanowi dolina Łaby. W porównaniu do sąsiednich krajów, poziom zanieczyszczenia jest tu stosunkowo niższy.

Region bogaty jest w podziemne i powierzchniowe źródła wody podgórskiej i górskiej, których źródła występują w północnej i wschodniej części regionu. Pochodzą one z okresu kredy. Takie ukształtowanie terenu wpływało wielokrotnie na liczne powodzie, które nawiedzają ten region. Największe z nich miały miejsce w 1997, 1998 i 2000 roku.

Przypisy

1. Královéhradecký kraj povede senátor a bývalý policejní ředitel Martin Červíček z ODS [online] [dostęp 2021-03-27].
2. Dostupné online [online] [dostęp 2021-03-27].
3. Počet obyvatel v obcích – k 1.1.2020 [online] [dostęp 2021-03-27].
4. Protokół z 33. posiedzenia KSNG z 10 października 2007, s. 2.
5. Informacje ogólne dotyczące kraju na jego oficjalnej stronie internetowej (dostęp: 2011-02-18).
6. Słownik encyklopedyczny. Geografia, pod red. P. Migonia, S. Grykienia, R. Pawlaka i M. Sobika, Wrocław 1999, s. 108.
7. Encyklopedia Podręczna, pod red. M. Karolczuk-Kędzierskiej, wyd. Kluszczyńskich, Kraków 1999, s. 189.
8. Słownik encyklopedyczny. Geografia, op. cit, s. 107.
9. Skład Sejmiku Krajowego na stronie kraju hradeckiego (dostęp: 2011-02-20).
10. Tworzą ją kandydaci niezależni oraz członkowie KDU-CSL.
11. Siedziba władz regionu na stronie kraju hradeckiego (dostęp: 2011-02-20).
12. Informacje o Radzie Krajowej na oficjalnej stronie kraju hradeckiego (dostęp: 2011-02-20).
13. Wykaz władz regionalnych (dostęp: 2011-02-20).

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona kraju hradeckiego
• Fotogalerie, zabytki i inne informacje na temat kraju hradeckiego. atlasceska.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-25)].

Kontrola autorytatywna (Podział administracyjny Czech):

• ISNI: 0000000406112345
• GND: 7514236-3
• NKC: ge135816