Koniemłoty

Koniemłoty – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Staszów^[3][5].

Koniemłoty

wieś
Koniemłoty – perspektywa od strony cmentarza przy drodze do Staszowa
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Staszów
Liczba ludności (2021)	682[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	28-200[2]
Tablice rejestracyjne	TSZ
SIMC	0807412[3]
Położenie na mapie gminy Staszów Koniemłoty
Położenie na mapie Polski Koniemłoty
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Koniemłoty
Położenie na mapie powiatu staszowskiego Koniemłoty
50°31′09″N 21°07′01″E[4]

Do 1954 roku siedziba gminy Oględów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Koniemłoty. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. XX wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Koniemłotów zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych^[6]

Nazwa wsi – miasta	Nazwy części wsi – miasta	Nazwy obiektów fizjograficznych – charakter obiektu
I. Gromada Koniemłoty
Koniemłoty	Kępa Kolonia Piekło Poręba Koniemłocka	Dziadówka – pole Działki – pole Gułacz – pole Kaczmarówka – pole Kępa – pole Kopaliny – pole Miże Pole – pole Oleksyk – jezioro Płóska – pole Pod Cmentarzem – pole Pod Gułaczem – pole Podgaiki – pole Poręba Koniemłocka – pole Przy Krzywej Drodze – pole Rzędówki – pole Zakościółka – pole Zawsie – pole

Geografia

Koniemłoty położone są w Niecce Połanieckiej, około 5 km na południowy zachód od Staszowa.

Religia

We wsi znajduje się parafia Wniebowzięcia NMP należąca do dekanatu Połaniec w ramach rzymskokatolickiej diecezji sandomierskiej, z zabytkowym kościołem pw. Wniebowzięcia NMP.

Historia

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP

Cmentarz w Koniemłotach. Pomnik żołnierzy armii radzieckiej poległych w walkach na przyczółku baranowsko-sandomierskim.

Dom Strażaka w Koniemłotach.

Osobny artykuł: Kalendarium Koniemłotów.

Koniemłoty to jedna z najstarszych wsi na ziemi staszowskiej. Tu w 1246 r. odbył się zjazd dostojników małopolskich z udziałem księcia sandomierskiego Bolesława Wstydliwego. W XIII wieku wieś należała do dóbr ziemskich klasztoru benedyktynów na Świętym Krzyżu, tu też znajdował się ich mały klasztor. Swój patronat nad osadą benedyktyni utrzymywali aż do kasacji ich zakonu w 1819 r. W 1527 r. Koniemłoty przeszły na własność dziedziców Staszowa: Łaskich, Zborowskich, Tęczyńskich, Opalińskich, Lubomirskich, Sieniawskich, Denhoffów i Czartoryskich. Wieś położona w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego wchodziła wraz z folwarkiem w 1662 roku w skład majętności rytwiańskiej Łukasza Opalińskiego^[7].

W 1815 r. w Koniemłotach^[8], w zaadaptowanym spichlerzu, którego budynek stoi do dnia dzisiejszego, z inicjatywy Izabeli Lubomirskiej założona została szkoła z 3 oddziałami. W 1905 r. za namową rodziców, miejscowa młodzież szkolna wystąpiła z żądaniem nauczania w języku polskim i 2 kwietnia 1906 r. władze carskie wydały na to zgodę. 1 września 1988 r. w Koniemłotach oddano do użytku nowy budynek szkolny, w którym mieści się obecnie Publiczna Szkoła Podstawowa.

W 1923 r. w Koniemłotach rozpoczęła działalność ochotnicza straż pożarna^[8]. Pierwszą drewnianą remizę wybudowano we wsi w 1925 r., służyła ona strażakom do II wojny światowej. W 1944 r. w jej miejscu przystąpiono do budowy nowej remizy. Obecny murowany Dom Strażaka z dwoma boksami na samochody został oddany do użytku w 1971 r.

Zabytki

Koniemłoty – kościół pw. Wniebowzięcia NMP nocą

Pobenedyktyński zespół klasztorny, na który składa się:

• kościół pw. Wniebowzięcia NMP wzniesiony w latach 1637–1649 w stylu późnorenesansowym. Po pożarze w 1770 r., kościół został odnowiony i przebudowany. Świątynia składa się z trzech naw: w prawej nawie bocznej znajduje się kaplica św. Benedykta wzniesiona na planie kwadratu, z barokowym ołtarzem św. Anny Samotrzeciej. Druga nawa boczna została dobudowana w latach trzydziestych XX wieku, według projektu Stefana Szyllera. Barokowy ołtarz główny zdobi obraz Niepokalanego Poczęcia NMP z 1742 r. W niszach ołtarza, po bokach, umieszczone są drewniane figury św. Benedykta i św. Scholastyki. W stallach ustawionych w prezbiterium znajdują się olejne obrazy przedstawiające wydarzenia z życia Najświętszej Maryi Panny;
• budynek dawnego klasztoru benedyktynów, obecnie plebania, 1667-49, 1825, 1920;
• ogrodzenie cmentarza kościelnego, z XVIII w., z bramą wzniesioną w 1886 r.

Osoby związane z miejscowością

• Józef Franusiak – malarz prymitywista, mieszkaniec Koniemłotów w latach 1953–1975.
• Roman Kotlarz – ksiądz, działacz opozycji demokratycznej w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.