Kompania graniczna KOP „Stasiewszczyzna”

Kompania graniczna KOP „Stasiewszczyzna” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Kompania graniczna KOP „Stasiewszczyzna”

Historia
Państwo	Polska
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Stasiewszczyzna[a][b] (Staszewszczyzna)
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Podległość	batalion KOP „Iwieniec” batalion KOP „Stołpce”

Rozmieszczenie batalionu KOP „Iwieniec” w 1931

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 6 batalion graniczny ^[1][2], a w jego składzie 3 kompanię graniczną KOP. W 1930 kompanii nadano imię gen. Kazimierza Sosnkowskiego^[3].

Z dniem 1 grudnia 1934 zlikwidowano strażnicę „Suła” pozostawiając strażnice „Bardzie”, „Bosmany” i „Morozowicze”^[4][5]. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 6 podoficerów, 4 nadterminowych i 66 żołnierzy służby zasadniczej^[c].

Przed 1937 rokiem (wg Szubańskiego) jako 4 kompania Szarzywszczyzna^[6] 6 batalionu KOP „Iwieniec”.

W wyniku realizacji drugiej fazy reorganizacji KOP, latem 1937 przesunięto 3 kompanię graniczną „Stasiewszczyzna” z batalionu „Iwieniec” do batalionu KOP „Stołpce” jako jego 5 kompanię graniczną^[7][8].

W 1939 5 kompania graniczna KOP „Stasiewszczyzna” podlegała dowódcy batalionu KOP „Stołpce”^[9].

Osobny artykuł: kompanie graniczne Korpusu Ochrony Pogranicza.

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[11].

3 kompania graniczna „Stasiewszczyzna” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 13 kilometrów 277 metrów^[12]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Makwasy” i „Teleszewicze” z komendantury „Makwasy”^[13] .

Kompanie sąsiednie:

• 1 kompania graniczna KOP „Żebrowszczyzna” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Rubieżewicze” – 1928^[14], 1929^[15], 1931^[13] , 1932^[16], 1934^[17], 1938^[18]

Struktura organizacyjna

Strażnice kompanii w latach 1928–1932^{[14][15][13] [16]}

• strażnica KOP „Bardzie”
• strażnica KOP „Basmany”^[d]
• strażnica KOP „Suła”^[e][f]
• strażnica KOP „Morozowicze”^[g]

Strażnice kompanii w 1934^[17][h]

• strażnica KOP „Bardzie”
• strażnica KOP „Basmany”
• strażnica KOP „Suła”
• strażnica KOP „Morozowicze”

Strażnica „Suła” zlikwidowana została w 1935. Jej odcinek rozdysponowany został pomiędzy sąsiednie strażnice^[19]

Strażnice kompanii w 1938^[20]

• strażnica KOP „Bardzie”
• strażnica KOP „Basmany”
• strażnica KOP „Morozowicze”

Organizacja kompanii 17 września 1939^[21][22]:

• dowództwo kompanii
• 1 strażnica KOP „Bardzie”^[i]
• 2 strażnica KOP „Basmany”
• 3 strażnica KOP „Morozowicze”

Dowódcy kompanii

• kpt. piech. Wincenty Zarembski (był IV 1927 dowódcą 3 kg^[23]  - 31 X 1927 → 62 pp^[24])
• kpt. Józef Szul (− 20 I 1929)^[25] 
• kpt. Tadeusz Gubowski (był IV 1929 − 9 V 1933 → przeniesiony do 38 pp)^[25] 
• kpt. Józef Kojder (19 VI 1933 −)^[25]  → dowódca 2 kompanii granicznej
• kpt. Stanisław Maciej Ziemba (był VIII 1935 - )
• kpt. Piotr Tymkiewicz (był IX 1935 - V 1937)^[23] 
• kpt. Stanisław Kieroń (V 1937 - )^[23] 
• kpt. Jerzy Gędzierski^[j] (- 1939)

Uwagi

1. Powiat stołpecki, województwo nowogródzkie. Poczta Iwieniec lub Rubieżewicze. Stacja kolejowa Stołpce (71 km), Wołożyn (62 km) lub Olechnowicze (38 km) → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 298
2. osada Stasiewszczyzna, gmina Iwieniec, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
3. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
4. okolica Besmany, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
5. folwark Suła, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
6. Strażnica „Suła” zlikwidowana została w 1935. Jej odcinek rozdysponowany został pomiędzy sąsiednie strażnice → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 62/1934
7. wieś Morozowicze, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
8. W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Bardzie”, „Bosmany”, „Mirdzowo” → Szubański 1993 ↓, s. 277
9. wieś Bardzie, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
10. Jerzy Leon Gędzierski, kpt. piech., w KOP od 1934. Do mobilizacji dowódca 5 kompanii granicznej „Stasiewszczyzna”. We wrześniu 1939 dowódca kompanii odwodowej baonu KOP „Troki”. Internowany na Litwie, uciekł i przedostał się na zachód. W oddziałach polskich na Zachodzie, m.in. dowódca I batalionu piechoty 15 pp. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji w Anglii. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 718