Komisariat Straży Granicznej „Międzychód”

Komisariat Straży Granicznej „Międzychód” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Komisariat SG „Międzychód”

Komisariat SG „Świechocin”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Międzychód”
Organizacja
Dyslokacja	Świechocin Międzychód
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 10 obwód SG „Wolsztyn”

Szkic Inspektoratu Granicznego „Wolsztyn”

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922^[3]. Komisariat Straży Celnej „Międzychód”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Międzychód”^[4].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Świechocin” z podkomisariatem „Miedzychód”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[6].

Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Międzychód”.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[7]. Do 1928 funkcjonował komisariat „Świechocin” z podkomisariatem „Międzychód”^[8]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Świechocin” do Inspektoratu Granicznego nr 10 „Opalenica” i określił jego strukturę organizacyjną^[6]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał miejsce postoju komisariatu (Międzychód) i jego organizację^[9]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu^[10].

Służba graniczna

Komisariat w 1936 mieścił się w Międzychodzie przy ulicy Zamkowej 2^[11]. Komisariat posiadał telefon (nr 82). Ochraniał odcinek granicy państwowej długości 31,5 km^[11] od kamienia granicznego F 185 do kamienia granicznego F 371^[12].

Przemyt na odcinku komisariatu

Rok	Ilość zatrzymanych osób	Wartość przemytu
1928	52	64568,95 zł
1929	38	3025,40 zł
1930	21	1126,90 zł
1931	13	46878,49 zł
1932	13	27205,05 zł
1933	34	2432,33 zł
1934	79	174116,83 zł

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Piłka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Zbąszyń” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Piłka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Silna” − styczeń 1930

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby
podkomisarz	Mieczysław Widacki[13]	był w 1932 –
Zastępcy komendanta komisariatu
przodownik	Zbigniew Trojanowski ?	1 V 1939[14] –
starszy strażnik	Ludwik Sadlewski ?	1 V 1939 (s.27) -

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[6]:

• komenda − Świechocin
• podkomisariat Straży Granicznej „Międzychód”
• placówka Straży Granicznej I linii „Stoki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Silna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Trzytonie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Muchocin”
• placówka Straży Granicznej I linii „Sterki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Świechocin”
• placówka Straży Granicznej II linii „Lewice”
• placówka Straży Granicznej II linii „Międzychód”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[15]:

• komenda − Międzychód
• podkomisariat Straży Granicznej „Silna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Żmijowiec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Muchocin”
• placówka Straży Granicznej I linii „Sterki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Stoki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Silna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Stara Jabłonka”
• placówka Straży Granicznej II linii „Międzychód”
• placówka Straży Granicznej II linii „Lewice”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[10][16]:

• 1/10 komenda − Międzychód
• placówka Straży Granicznej I linii „Sowia Góra”
• placówka Straży Granicznej I linii „Żmijowiec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Muchocin”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gorzycko Stare”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gorzeń”
• placówka Straży Granicznej II linii „Międzychód” ul. Zamkowa 2

Przypisy

1. Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
2. Piekarz 2017 ↓, s. 28.
3. Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
4. Kozłowski 2012 ↓, s. 27.
5. Kula 1994 ↓, s. 40.
6. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 22.
7. Goryński 2012 ↓, s. 226.
8. Kozicka 2011 ↓, wstęp.
9. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 33.
10. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 70.
11. Dyslokacja IG „Wolsztyn” ↓, s. 1.
12. Opis IG „Wolsztyn” ↓, s. 1.
13. Wykaz imienny Wlkp. IO ↓, s. 2.
14. Rozkazy KG SG ↓, s. 24/39.
15. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 34.
16. Dyslokacja Wlkp. IG ↓, r. 1933.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Wykaz dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego w latach 1933–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• IwonaI. Kozicka IwonaI., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
• Wykaz imienny oficerów i szeregowych Straży Granicznej Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego pracujących w Przysposobieniu Wojskowym → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Charakterystyka terenu Inspektoratu Granicznego „Wolsztyn” w latach 1935 – 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
• Wykaz dyslokacji jednostek Inspektoratu Granicznego „Wolsztyn” w 1936 roku → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.190/117.)