Komisariat Straży Granicznej „Piłka”

Komisariat Straży Granicznej „Piłka” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Komisariat Straży Granicznej „Piłka”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	komisariat SC „Drzewce” komisariat SC „Piłka”
Organizacja
Dyslokacja	Piłka
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 9 Obwód SG „Wronki”

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922^[3]. Komisariat Straży Celnej „Piłka”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Międzychód”^[4].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Piłka”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[6].

Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Piłka”.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[7]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Piłka” do Inspektoratu Granicznego nr 9 „Wronki” i określił jego strukturę organizacyjną^[6]. Stacjonował w budynku Piłka 3^[8]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek^[9]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu^[10].

Służba graniczna

Rozkazem organizacyjnym nr 2 Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej z 27 czerwca 1928 ustalono zasięg komisariatów. Granica komisariatu „Piłka” na jego prawym skrzydle to linia jeden kilometr na południowy zachód od mostu kolejowego na Noteci, do miejscowości Pęckowo i Miały włącznie, następnie torem kolejowym do Wronek i rzeką Wartą do miejscowości Wronki włącznie. Na lewym skrzydle od kamienia granicznego nr F 141 w linii prostej do jeziora Lichwińskiego do Warty i do miejscowości Sieraków^[11].

Na przełomie lat 1929–1930 roku reorganizowano Straż Graniczną. W styczniu 1930 określono nowe granice komisariatu. Granicę północno-wschodnią wyznaczał kamień graniczny F 033 a południowo-zachodnią kamień graniczny F 185 na wysokości leśnictwa Mokrzec^[12].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Potrzebowice” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Świechocin” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Wieleń” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Międzychód” − styczeń 1930

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
podkomisarz	Kazimierz Wróblewski[13]	29 IV 1929 – 7 III 1930	instruktor SC SG
aspirant	Bronisław Wawrzynów	1 XII 1937[14] -
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik	Leon Grzybek	1 V 1939[15] –
starszy strażnik	Włodzimierz Połulich	12 VII 1939[16] –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w marcu 1928^[6]:

• komenda − Piłka
• podkomisariat Straży Granicznej „Kamień”
• placówka Straży Granicznej I linii „Drawsko”
• placówka Straży Granicznej I linii „Chełst”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kwiejce”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dębowiec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Radusz”
• placówka Straży Granicznej I linii „Sowia Góra”
• placówka Straży Granicznej I linii „Mierzyn”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kamień”
• placówka Straży Granicznej II linii „Piłka”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[17]:

• podkomisariat Straży Granicznej „Kamień”
• placówka Straży Granicznej I linii „Drawsko”
• placówka Straży Granicznej I linii „Chełst”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kwiejce” Stare
• placówka Straży Granicznej I linii „Dębowiec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Radusz”
• placówka Straży Granicznej I linii „Sowia Góra”
• placówka Straży Granicznej II linii „Piłka”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kamień”
• placówka Straży Granicznej II linii „Wronki”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[10]:

• 4/9 komenda − Piłka
• placówka Straży Granicznej I linii „Chełst”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kwiejce”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dębowiec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Radusz”
• placówka Straży Granicznej II linii „Piłka”

Przypisy

1. Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
2. Piekarz 2017 ↓, s. 28.
3. Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
4. Kozłowski 2012 ↓, s. 29.
5. Kula 1994 ↓, s. 40.
6. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 22.
7. Goryński 2012 ↓, s. 226.
8. Ewidencja oficerów i szeregowych IG „Wronki” ↓, s. 2.
9. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 33.
10. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 70.
11. Kaśkosz 2015 ↓, s. 17.
12. Kaśkosz 2015 ↓, s. 40.
13. Kozłowski 2015 ↓, s. 351.
14. Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/4.
15. Rozkazy KG SG ↓, s. 27/1939.
16. Rozkazy KG SG ↓, s. 51/1939.
17. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 34.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Mariusz Kaśkosz: Straż Graniczna Inspektoratu Granicznego Wronki w latach 1928-1937: ze wspomnień strażnika Jana Nocunia. Czarnków: Wydawnictwo Nadnoteckie Echa, 2015. ISBN 83-87424-77-3.
• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
• Ewidencja oficerów i szeregowych Inspektoratu Granicznego „Wronki” 1933–1937 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.190/93.)
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)