Kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum) – gatunekbyliny należący do rodziny szparagowatych. Występuje na terenie prawie całej Europy, a także w Azji i Ameryce Północnej. W Polsce roślina dość rozpowszechniona, spotykana na całym niżu i w niższych położeniach górskich.
Obła, zwykle łukowato wygięta i skłoniona w dół, o wysokości przeważnie od 30 do 70 cm, czasem do 1 m[3]. Wyrasta z czołgającego się, rozgałęzionego kłącza posiadającego ślady po ubiegłorocznych, obumarłych łodygach.
Bezwonne[3], białe o długości 11–15(20) mm[4] i średnicy 10 mm, z zielonkawym nalotem, dzwonkowate, wąskie, zgrupowane po 2–6[4] w gronach, zwisające na krótkich szypułkach, wyrastające w kątach liści od trzech do pięciu kwiatów. Okwiat rurkowato-dzwonkowaty z zielonymi ząbkami[5] o długości do 4 mm[3]. Wewnątrz kwiatu 6 pręcików o z rzadka owłosionych nitkach[3][6] i 1 słupek z długą, nitkowatą szyjką i niewielkim znamieniem. Pręciki mają nitki przyrośnięte do rurki korony, a ich pylniki oraz znamię słupka, zasłaniają wejście do kwiatu. Na dnie rurki kwiatu znajduje się nektar, dostać się do niego mogą jednak tylko silne trzmiele z długimi aparatami pyszczkowymi, przedzierając się przez zaporę z pylników, przy okazji dokonując zapylenia krzyżowego przyniesionym na grzbiecie i głowie pyłkiem z innych kwiatów kokoryczki[5].
Jagoda z kilkoma nasionami. Dojrzała ma czarny kolor z widocznym oszronieniem.
Liście
Kwiaty
Dojrzałe owoce
Gatunki podobne
Kokoryczka wonnaP. odoratum może również mieć do 5 kwiatów w gronach (zwykle ma 1–2), ale kwiaty te są walcowate (bez przewężenia) i wonne[6], ząbki okwiatu są nieco dłuższe (do 5 mm), a nitki pręcików nagie[3]. Gatunek ten odróżnia też kanciasta łodyga, która u kokoryczki wielokwiatowej jest obła[4][6], zwykle też rośliny te są niższe (nie przekraczają 60 cm wysokości)[3].
Kanciaste łodygi P. odoratum
Obła łodyga P. multiflorum
Pokrój roślin w czasie kwitnienia
Geofit ryzomowy. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Rośnie w lasach liściastych, bukowych i bukowo-grabowych, w zaroślach i lasach nadrzecznych. W górach występuje dużo częściej niż na niżu. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia[7].
Zawiera trujące glikozydy i asparganinę. Toksyczny jest owoc, który bywa mylony z owocami borówki czarnej, powodując zatrucia u ludzi[8].
Krzyżuje się z kokoryczką wonnąP. odoratum dając mieszańca – Polygonatum ×hybridum Brügger. Ma on cechy pośrednie między taksonami rodzicielskimi i czasem zawiązuje płodne owoce. Jest często uprawiany, przynajmniej w zachodniej i północnej Europie częściej niż gatunki rodzicielskie, a stanowiska w naturze uznawane są zwykle za wynik „ucieczki z ogrodu”[6].
Bardzo cenna i atrakcyjna roślina do leśnych zakątków w ogrodzie. Jako roślina cieniolubna szczególnie nadaje się do sadzenia pod drzewami. Wymaga żyznej, próchnicznej gleby.
Pędy Polygonatum multiflorum wyglądają bardzo atrakcyjnie, dlatego nadają się do wykorzystania w kompozycjach kwiatowych. Trwałość ściętych pędów Polygonatum multiflorum 'Variegatum' wynosi od 15 do 22 dni. Aby przedłużyć ich żywotność po ścięciu stosuje się kondycjonowanie za pomocą kwasu giberelinowego, benzyladeniny (BA) i siarczanu hydroksychinoliny. Zabieg ten przedłuża trwałość pozbiorczą, głównie poprzez opóźnienie żółknięcia liści[9]
Surowiec zielarski: podstawowym surowcem jest kłącze (Rhizoma Polygonati multiflori), zawierające glikozydy saponinowe, sitosterol, asparaginę i inne aminokwasy.
Działanie: moczopędne, antyseptyczne, obniżające poziom cukru i przeciwreumatyczne. Stosowana jest przy leczeniu cukrzycy i chorób nerek. Leczenie powinno odbywać się pod kontrolą lekarza.
Zbiór i suszenie: kłącze zbierane jest w okresie kwitnienia rośliny. Po zbiorze należy niezwłocznie wysuszyć w zacienionym miejscu bez stosowania podwyższonej temperatury suszenia.
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
WładyslawW.SzaferWładyslawW., StanislawS.KulczyńskiStanislawS., BogumiłB.PawlowskiBogumiłB. (red.), Rośliny polskie: Część II, wyd. 6, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 808, ISBN83-01-05287-2, OCLC475163154.
WładysławMatuszkiewicz:Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski.Warszawa:Wyd. Naukowe PWN,2006. ISBN83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce
AgnieszkaKrzymińska-Bródka,MariaUlczycka-Walorska,GrzegorzŁysiak,PiotrCzuchaj.The longevity of cut Polygonatum multiflorum (L.) All. shoots depending on postharvest handling.„Acta Agrobotanica”.76,s.1–11,2024-01-07. DOI: 10.5586/aa/176280.
FrantišekČinčura,VieraFeráková,JozefMájovský,LadislavŠomšák,JánZáborský:Pospolite rośliny środkowej Europy.Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje).Warszawa:Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne,1990. ISBN83-09-01473-2. Brak numerów stron w książce
JindřichKrejča,JanMacků:Atlas roślin leczniczych.Warszawa:Zakł. Nar. im. Ossolińskich,1989. ISBN83-04-03281-3. Brak numerów stron w książce
TadeuszTraczyk:Rośliny lasu liściastego.Warszawa:PZWS,1959. Brak numerów stron w książce
