Kokoryczka

Kokoryczka (Polygonatum Mill.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych (Asparagaceae), dawniej także klasyfikowany do konwaliowatych (Convallariaceae), myszopłochowatych (Ruscaceae) i liliowatych (Liliaceae). Do rodzaju należy ok. 57^[4], 60^[5], 72^[6] gatunki. Występują one głównie w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, przy czym największe zróżnicowanie osiągają w Azji wschodniej między Himalajami i Japonią. W samych Chinach występuje 20 endemitów z tego rodzaju^[5]. W Ameryce Północnej występują tylko 3 gatunki^[4], w Europie 5^[7], z czego trzy obecne są we florze Polski: kokoryczka okółkowa P. verticillatum, kokoryczka wielokwiatowa P. multiflorum i kokoryczka wonna P. odoratum^[8].

Kokoryczka

Kokoryczka wonna
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	kokoryczka
Nazwa systematyczna
Polygonatum Mill. Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
Typ nomenklatoryczny
Polygonatum officinale All.[3]

Kokoryczka wielokwiatowa

Szereg gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne, niektóre wykorzystywane są także jako lecznicze i pokarmowe^[7].

Morfologia

Kokoryczka dwukwiatowa

Pokrój

Byliny kłączowe, zwykle lądowe, rzadko epifityczne. Łodygi wyrastające z kłącza pojedyncze, nierozgałęzione, wzniesione, zwykle łukowate^[5]. Kłącze tęgie, poziomo rosnące^[7].

Liście

W okółkach, naprzeciwległe lub skrętoległe, siedzące lub krótkoogonkowe. Czasem z wyciągniętym końcem liścia w długi wąs^[5].

Kwiaty

Wyrastają w skupieniach, rzadko pojedynczo z kątów liści. Obupłciowe, zwykle zwisające na szypułkach, rzadko wzniesione. Okwiat z 6 listków, zwykle zrośniętych i tworzących rurkę przynajmniej do 1/2 długości. Pręcików 6. Zalążnia z 3 komorami, w każdej znajduje się od 2 do 8 zalążków. Słupek smukły, znamię trójdzielne, drobne^[5].

Owoce

Kulistawe jagody zawierające do 10 okrągławych nasion^[5].

Systematyka

Kokoryczka niska

Kokoryczka okółkowa

Synonimy taksonomiczne^[3][9]

Axillaria Rafinesque, Salomonia Heister ex Fabricius, Periballanthus Franch. & Sav.

Pozycja według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd szparagowce (Asparagales), rodzina szparagowate (Asparagaceae), podrodzina Nolinoideae Burnett^[2].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht. rząd szparagowce (Asparagales Bromhead), rodzina konwaliowate (Convallariaceae Horan.), plemię Polygonateae Benth. & Hook.f., rodzaj kokoryczka (Polygonatum Mill.)^[10].

Pozostałe gatunki^[6][11]

• Polygonatum acuminatifolium Kom.
• Polygonatum adnatum S.Yun Liang
• Polygonatum amabile Yatabe
• Polygonatum angelicum Floden
• Polygonatum annamense Floden
• Polygonatum arisanense Hayata
• Polygonatum autumnale Floden
• Polygonatum × azegamii (Ohwi) M.N.Tamura
• Polygonatum biflorum (Walter) Elliott – kokoryczka dwukwiatowa
• Polygonatum brevistylum Baker
• Polygonatum × buschianum Tzvelev
• Polygonatum campanulatum G.W.Hu
• Polygonatum cathcartii Baker
• Polygonatum cirrhifolium (Wall.) Royle
• Polygonatum costatum Floden
• Polygonatum cryptanthum H.Lév. & Vaniot
• Polygonatum curvistylum Hua
• Polygonatum cyrtonema Hua
• Polygonatum daminense H.J.Yang & D.F.Cui
• Polygonatum × desoulavyi Kom.
• Polygonatum × domonense Satake
• Polygonatum falcatum A.Gray – kokoryczka sierpowata
• Polygonatum filipes Merr. ex C.Jeffrey & McEwan
• Polygonatum franchetii Hua
• Polygonatum geminiflorum Decne.
• Polygonatum glaberrimum K.Koch – kokoryczka gładka
• Polygonatum gongshanense L.H.Zhao & X.J.He
• Polygonatum govanianum Royle
• Polygonatum graminifolium Hook.
• Polygonatum grandicaule Y.S.Kim, B.U.Oh & C.G.Jang
• Polygonatum griffithii Baker
• Polygonatum hirtellum Hand.-Mazz.
• Polygonatum hookeri Baker – kokoryczka Hookera
• Polygonatum humile Fisch. ex Maxim. – kokoryczka niska
• Polygonatum × hybridum Brügger
• Polygonatum inflatum Kom.
• Polygonatum infundiflorum Y.S.Kim, B.U.Oh & C.G.Jang
• Polygonatum involucratum (Franch. & Sav.) Maxim.
• Polygonatum jinzhaiense D.C.Zhang & J.Z.Shao
• Polygonatum kingianum Collett & Hemsl.
• Polygonatum × krylovii (Ameljcz. & Malachova) A.L.Ebel
• Polygonatum lasianthum Maxim.
• Polygonatum latifolium (Jacq.) Desf. – kokoryczka szerokolistna
• Polygonatum leiboense S.C.Chen & D.Q.Liu
• Polygonatum longistylum Y.Wan ex C.Z.Gao
• Polygonatum luteoverrucosum Floden
• Polygonatum macranthum (Maxim.) Koidz.
• Polygonatum macropodum Turcz.
• Polygonatum megaphyllum P.Y.Li
• Polygonatum mengtzense F.T.Wang & Tang
• Polygonatum multiflorum (L.) All. – kokoryczka wielokwiatowa
• Polygonatum nervulosum Baker
• Polygonatum nodosum Hua
• Polygonatum odoratum (Mill.) Druce – kokoryczka wonna
• Polygonatum omeiense Z.Y.Zhu
• Polygonatum oppositifolium (Wall.) Royle
• Polygonatum orientale Desf.
• Polygonatum prattii Baker
• Polygonatum × pseudopolyanthemum Miscz. ex Grossh.
• Polygonatum pubescens (Willd.) Pursh
• Polygonatum punctatum Royle ex Kunth
• Polygonatum qinghaiense Z.L.Wu & Y.C.Yang
• Polygonatum robustum (Korsh.) Nakai
• Polygonatum roseum (Ledeb.) Kunth
• Polygonatum sewerzowii Regel
• Polygonatum sibiricum Redouté
• Polygonatum singalilense H.Hara
• Polygonatum sparsifolium F.T.Wang & Tang
• Polygonatum stenophyllum Maxim.
• Polygonatum stewartianum Diels
• Polygonatum × tamaense H.Hara
• Polygonatum tessellatum F.T.Wang & Tang
• Polygonatum tsinlingense Tsui
• Polygonatum undulatifolium Floden
• Polygonatum urceolatum (J.M.H.Shaw) Floden
• Polygonatum verticillatum (L.) All. – kokoryczka okółkowa
• Polygonatum wardii F.T.Wang & Tang
• Polygonatum yunnanense H.Lév.
• Polygonatum zanlanscianense Pamp.
• Polygonatum zhejiangensis X.J.Xue & H.Yao