Opactwo Cystersów w Mogile

Opactwo Cystersów – zabytkowy klasztor oraz kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława znajdujące się we wschodniej części Krakowa w dzielnicy XVIII Nowa Huta przy ulicy Klasztornej 11, w Mogile. Od 14 września 2023 pomnik historii^[2].

Opactwo Cystersów

nr rej. A-20 (A-1277/M) z 7 marca 1930[1]
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława oraz klasztor oo. Cystersów
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków-Mogiła ul. Klasztorna 11
Kościół	kościół katolicki
Rodzaj klasztoru	opactwo
Właściciel	cystersi
Typ zakonu	męski
Obiekty sakralne
kościół	Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława
kościół	Narodzenia Pańskiego i św. Bartłomieja Apostoła
Kaplica	Matki Boskiej Częstochowskiej
Materiał budowlany	cegła i kamień
Data budowy	1222–1266
Położenie na mapie Polski Opactwo Cystersów
Położenie na mapie województwa małopolskiego Opactwo Cystersów
Położenie na mapie Krakowa Opactwo Cystersów
50°03′52″N 20°03′10″E
Strona internetowa

Historia

Pierwotnym miejscem lokacji klasztoru miały się stać Kacice położone niedaleko Słomnik. Kilka lat później fundator zrezygnował z tego miejsca i wymienił się z jednym z członków swojej rodziny na znajdujące się w Mogile pod Krakowem tzw. „pole św. Wacława”. Cystersi przybyli do Mogiły w 1222 roku z klasztoru w Lubiążu na Dolnym Śląsku. Zostali tam sprowadzeni przez biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża. Zwieńczeniem pracy zakonników było powstanie kościoła pod wezwaniem Matki Bożej Wniebowziętej i św. Wacława męczennika (być może wezwanie to nawiązuje od wcześniejszej nazwy tego miejsca „pole św. Wacława”) oraz klasztoru, który przetrwał do czasów dzisiejszych. Klasztor został spustoszony w XIII w. przez napady Tatarów oraz przez najazd Szwedów w XVII w.

Mocą zawartego ze Stolicą Apostolską konkordatu wschowskiego w 1737 roku królowie Polski mieli prawo mianować tutaj opatów komendatoryjnych^[3].

Gościli tu władcy tacy jak książę Bolesław V Wstydliwy i jego żona św. Kinga, królowie Kazimierz III Wielki (z jego pomocą rozbudowano krużganki klasztorne), Władysław II Jagiełło z królową św. Jadwigą. Bywali tu także Zygmunt I Stary oraz królowa Bona z synem Zygmuntem II Augustem, Stefan Batory, Maksymilian III Habsburg, Zygmunt III Waza, Michał Korybut Wiśniowiecki, car Aleksander I Romanow i jego brat wielki książę Konstanty.

Zaś z ludzi kultury, sztuki i nauki: Jakub z Paradyża, Andrzej Gałka, Stanisław Samostrzelnik, Tomasz Dolabella, Wojciech Bogusławski, Cyprian Kamil Norwid, Jan Matejko, Józef Szujski, Władysław Łuszczkiewicz, Witold Pruszkowski, Adam Chmielowski, Stanisław Wyspiański.

Od powstania klasztoru po dziś dzień jego gospodarzami są Cystersi.

W kościele opackim (od 1970 mającym status bazyliki mniejszej) znajduje się kaplica Krzyża Świętego. Kościołem parafialnym został dopiero w 1851 roku, wcześniej służył tylko zakonnikom a wierni mieli do niego wstęp tylko kilka razy w roku.

Opatami mogilskimi byli m.in.: Piotr z Lubiąża, Jan Stechir, Piotr Hirszberg, Erazm Ciołek, Wawrzyniec Goślicki, Marcin Białobrzeski, Paweł Piasecki, Paweł Wołucki, Jan Kazimierz Denhoff, Stanisław Szembek, Krzysztof Antoni Szembek, Michał Szembek, Jan Aleksander Lipski, Michał Ignacy Kunicki, Michał Wodzicki, Jan Kanty Wodzicki, Jan Chrzciciel Schindler.

Zobacz też kategorie: Opaci mogilscy (klaustralni), Opaci mogilscy (komendatoryjni).

Galeria

• Kościół
• 
  Fasada kościoła.
• 
  Nawa główna.
• 
  Prezbiterium, ołtarz główny.
• 
  Nastawa ołtarzowa.
  Pentaptyk ze Szczodrowa (ok. 1514).
• 
  Pentaptyk w okresie Wielkiego Postu.
• 
  Kaplica Krzyża Świętego.

• Klasztor
• 
  Krużganek północny
• 
  Krużganek wschodni i tarcza zegara
• 
  Ukrzyżowanie, polichromia Stanisława Samostrzelnika na krużgankach
• 
  Wejście do bursarii (skarbca)
• 
  Wejście do kapitularza
• 
  Kapitularz wnętrze
• 
  Ława w kapitularzu
• 
  Refektarz wnętrze
• 
  Refektarz wnętrze
• 
  Gotycki portal, wejście z krużganków do kościoła
• 
  Wirydarz
• 
  Katakumby
• 
  Stary dom opata (Priorat)
• 
  Muzeum Duchowości i Kultury Cystersów wraz z Biblioteką
• 
  Klasztor od strony ogrodu

• Ogród klasztorny – Droga Krzyżowa
• 
  Ołtarz polowy przy ogrodzie klasztornym
• 
  Stacja I
• 
  Stacja II
• 
  Stacja III
• 
  Stacja IV
• 
  Stacja V
• 
  Stacja VI
• 
  Stacja VII
• 
  Stacja VIII
• 
  Stacja IX
• 
  Stacja X
• 
  Stacja XI
• 
  Stacja XII
• 
  Stacja XIII
• 
  Stacja XIV

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
2. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 września 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kraków - opactwo Cystersów w Mogile" (Dz.U. z 2023 r. poz. 1867)
3. Historia Kościoła w Polsce, t. 1, cz. 2, Poznań-Warszawa 1974, s. 431.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona opactwa cystersów w Mogile
• Dzieje zakonu i kościoła cystersów w Mogile
• Archiwalne zdjęcia klasztoru w bibliotece Polona

Kontrola autorytatywna (opactwo):

• VIAF: 153993155
• LCCN: no2008063118
• NKC: ko2017940904