Kercelak

Nazwa placu i znajdującego się na nim targowiska pochodziły od nazwiska Józefa Kercelego, właściciela kilku nieruchomości w tym rejonie Woli, który ofiarował ten teren miastu z przeznaczeniem na targ paszą^[2]. Przed uporządkowaniem znajdowały się tam okopy i fosy z wodą^[4].

Targowisko powstało w 1867 i pierwotnie miało powierzchnię 1,5 ha^[5]. Na początku handlowano na nim paszą^[4]. Później jednak przeniesiono tam, w związku z budową kościoła Wszystkich Świętych, stragany z placu Grzybowskiego^[6]. Ze względu na charakterystyczne dla Warszawy stosowanie skrótowców targowisko zaczęło być nazywane Kercelakiem^[7].

Targowisko rozpoczynało się u zbiegu ulic Chłodnej, Wolskiej i Towarowej i ciągnęło się wzdłuż ulicy Okopowej dochodząc do ulic Ogrodowej i Leszno. Od zachodu graniczyło z kompleksem żydowskiego Szpitala na Czystem^[8]. Kercelak był popularnym miejscem handlu artykułami codziennego użytku, żywnością, tandetą i starzyzną^[9]. Sprzedawano tam również zwierzęta i ptaki, m.in. psy i gołębie^[10]. W Warszawie Kercelak słynął z bogatego asortymentu oraz z okazji^[11]. Można było na nim także kupić przedmioty niewiadomego pochodzenia, głównie z kradzieży^[12]^[4]. Targowisko było miejscem spotkań przestępców i zawierania różnego rodzaju nielegalnych transakcji^[13]. Na handlujących na Kercelaku okupy wymuszał gang Łukasza Siemiątkowskiego ps. „Tata Tasiemka”^[13]. Działały tam także lotne szulernie, wyłudzające pieniądze m.in. poprzez grę w trzy karty^[14].

Targowisko było zabudowane drewnianymi straganami, ustawionymi w rzędach, oddzielonymi od siebie wąskimi przejściami^[15]. Bardzo popularny był również handel naręczny^[16]. W poszczególnych częściach Kercelaka handlowano towarami w tym samym lub zbliżonym asortymencie, np. handel artykułami spożywczymi koncentrował się w rejonie ulicy Leszno^[15]. W 1926 na placu ukończono budowę niewielkiej hali targowej w kształcie litery „L”^[17].

Kercelak stanowił ważną część składową folkloru warszawskiej dzielnicy zachodniej^[18]. Byli z nim związani m.in. niektórzy bohaterowie felietonów Stefana Wiecheckiego „Wiecha”^[12]^[19].

Targowisko ucierpiało w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku^[20]^[21]. W październiku 1939 roku na placu działało 113 punktów sprzedaży^[20]. W czasie okupacji niemieckiej Kercelak stał się miejscem handlu żywnością, nielegalnymi towarami i bronią^[22]. Jednym z najoryginalniejszych sprzedawanych tam towarów były wszy odzieżowe, kupowane przez niemieckich żołnierzy (zawszenie oznaczało przymusową dwutygodniową kwarantannę i opóźnienie powrotu na front)^[23]. Na Kercelaku sprzedawano również rzeczy pochodzące z pobliskiego getta^[24]. 2 września 1942 podczas jednego z radzieckich nalotów na Warszawę spłonęło ok. 1000 straganów i kramów^[25]. Pomimo obowiązującego od lipca 1941 zakazu wznoszenia drewnianych budowli spalony Kercelak został szybko odbudowany z wykorzystaniem nielegalnie pozyskanego drewna^[26].

Kercelak był miejscem akcji przeciwko nielegalnemu handlowi i obław (łapanek) organizowanych przez okupacyjne władze niemieckie^[5]^[2]^[22], m.in. w maju 1942 na targowisku zatrzymano i przewieziono do obozu przy ul. Skaryszewskiej ok. 3 tys. osób^[27], a wczesną wiosną 1944 zabrano ok. tysiąca handlujących i kupujących^[22]. W sierpniu 1942 na Kercelaku działało 1550 straganów^[27].

Działalność targowiska przerwało powstanie warszawskie^[2]. Krótko przed godziną „W” na placu doszło do potyczki powstańców z plutonem niemieckiej żandarmerii z posterunku Nordwache w kamienicy Partowicza przy ulicy Żelaznej^[28]. Do 2 sierpnia 1944 wyloty wszystkich ulic na plac zamknięto barykadami^[29]. 5 sierpnia 1944 oddziały gen. Heinza Reinefartha i Oskara Dirlewangera wyparły Polaków z placu^[30]. 5 października 1944 na placu złożyli broń żołnierze ze zgrupowania „Chrobry II”, jednego z ostatnich oddziałów wychodzących z miasta do niewoli po kapitulacji powstania^[31].

Targowisko zostało zlikwidowane w 1947^[19]^[32] (według niektórych źródeł handel odbywał się tam jeszcze w 1949)^[33]. Przez Kercelak przeprowadzono wtedy Trasę W-Z^[2]^[34]. Topografię dawnego placu zatarła również powojenna budowa drugich jezdni ulic Okopowej i Towarowej^[9]. Na części terenu zajmowanego przez Kercelak organizowano sezonowe jarmarki^[35]. Przy jego północnej granicy, między ulicami Leszno i Żytnią, powstał Centralny Dworzec Autobusowy PKS^[36].

W listopadzie 2001 Rada m.st. Warszawy nadała rondu na skrzyżowaniu ulicy Okopowej i alei „Solidarności” nazwę rondo Kercelak^[37]. Nazwa nie odnosi się jednak do rozwiązania drogowego w formie ronda – planowane rondo o średnicy 80 metrów nie zostało bowiem zrealizowane^[38].

Opis

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on