Kapusta (Brassica L.) – rodzajroślin zielnych z rodziny kapustowatych. Wyróżnianych jest w jego obrębie od ok. 35[5] do 44[4] gatunków. Pierwotny zasięg obejmował Europę, Azję i północną Afrykę, ale rośliny te zostały rozprzestrzenione na wszystkie kontynenty (z wyjątkiem Antarktydy)[4]. W Polsce rosną jako rośliny uprawiane i zdziczałe[6].
Formy dziko rosnące zasiedlają siedliska ruderalne i piaszczyste, często na terenach nadmorskich. Liczne gatunki, mieszańce, odmiany i kultywary są uprawiane jako warzywa w różnych regionach świata[7]. Do tego rodzaju należą najważniejsze rośliny warzywne i olejodajne z rodziny kapustowatych[8]. Rośliny uprawiane są już od starożytności – Pliniusz Starszy wymieniał już 12 różnych odmian[9]. Kluczowym ośrodkiem pochodzenia i upraw warzyw z tego rodzaju były Chiny[8]. Większość odmian uprawnych pochodzi od czterech gatunków i ich mieszańców: kapusty czarnejB. nigra, warzywnejB. oleracea, sitowatejB. juncea i właściwejB. rapa[9][8].
Zasięg rodzaju obejmuje Europę i Azję (z wyjątkiem północnych części tych kontynentów), na wschodzie sięgając po Mongolię i środkowe Chiny, oraz północną Afrykę (kraje śródziemnomorskie i Rogu Afryki)[4]. Największe zróżnicowanie gatunków znajduje się w basenie Morza Śródziemnego. W Europie występują 22 gatunki[9]. Gatunki z tego rodzaju rozprzestrzenione zostały szeroko na różnych kontynentach[4].
W Polsce uprawianych jest ok. 10 gatunków, cztery spotykane są w stanie dzikim, z czego trzy zadomowione, a jeden dziczejący przejściowo[6].
Ujęcie taksonomiczne i nazwa naukowa według Vascular plants of Poland, na drugim miejscu podana jest nazwa naukowa (synonim) według Plants of the World online[4].
kapusta chińskaBrassica chinensis L. ≡ B. rapa L. – gatunek uprawiany
kapusta właściwa, rzepa Brassica rapa L. – antropofit zadomowiony
Pokrój
Rośliny jednoroczne, dwuletnie i półkrzewy[10]. Osiągają do 2 m wysokości[7]. Pędy zwykle pachykauliczne – o grubiejącej łodydze i słabo rozgałęzione[9], często sine, nagie lub owłosione, z włoskami prostymi[8].
Mięsiste, pojedyncze lub pierzasto albo lirowato podzielone[7][8]. Często skupione tylko u nasady pędu. Dolne liście zwykle ogonkowe, górne ogonkowe lub siedzące, często o nasadzie w różny sposób obejmującej łodygę, uszkowatej lub strzałkowatej[8].
Zebrane w grona silnie wydłużające się w czasie owocowania[8]. Promieniste, 4-krotne, drobne. Działki kielicha nieco woreczkowato rozdęte. Płatki barwy żółtawej, białej lub czerwono nabiegłe, u nasady długo zwężające się z zielonymi miodnikami. Pręcików 6 czterosilnych; 4 wewnętrzne dłuższe od 2 zewnętrznych. Zalążnia górna z krótką zwykle szyjką słupka zwieńczoną główkowatym znamieniem[7].
Łuszczyny długie, wąskie, nieco spłaszczone, walcowate lub nieco czterokanciaste[7][8], zawierające od kilku do blisko 50 nasion[8].
Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny kapustowatych (Brassicaceae) z plemienia Brassiceae[11]. Niejasne są relacje z innymi blisko spokrewnionymi rodzajami, które prawdopodobnie są zagnieżdżone w obrębie tego rodzaju: rokiettaEruca, rzodkiewRaphanus i gorczycaSinapis[9].
Długa historia uprawy pozwoliła uzyskać bardzo zróżnicowane odmiany, których klasyfikacja przysparza problemów taksonomicznych – u różnych autorów rośliny mają różną rangę taksonomiczną. Analizy molekularne i cytologiczne oraz doświadczenia z krzyżowaniem roślin pozwoliły już w XXI wieku ustalić, że opisywanych dawniej 25 osobnych gatunków uprawianych w istocie reprezentuje cztery gatunki: kapustę czarnąB. nigra, warzywnąB. oleracea, sitowatąB. juncea i właściwąB. rapa[9][8].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
ZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 43–44, ISBN978-83-62975-45-7.
GeoffreyG.BurnieGeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN3-8331-1916-0, OCLC271991134.
Genus Brassica L..[w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line].USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System.[dostęp 2022-05-07].
.jpg)
.jpg)
