Rzodkiew

Rzodkiew (Raphanus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Należą do niego w zależności od ujęcia trzy gatunki^[5] lub jeden^[6]. Rośliny te pochodzą z basenu Morza Śródziemnego. Rozprzestrzenione zostały niemal na całym świecie^[7]. W Polsce występują w zależności od ujęcia dwa gatunki (uprawiana rzodkiew zwyczajna R. sativus i zadomowiona rzodkiew świrzepa R. raphinastrum)^[8] lub jeden w dwóch podgatunkach^[6]. Rozpowszechnionym w świecie warzywem pod postacią różnych odmian jest rzodkiew zwyczajna (jedną z jej odmian jest rzodkiewka).

Rzodkiew

Morfologia (rzodkiew świrzepa)
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	rzodkiew
Nazwa systematyczna
Raphanus L. Sp. Pl. 669. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny
Raphanus sativus L.[3]
Synonimy
Quidproquo Greuter & Burdet.[4]

Rzodkiew zwyczajna (odm. rzodkiewka)

Zobacz publikację Uprawa rzodkwi w Wikibooks

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne (jednoroczne lub dwuletnie), sztywno owłosione prostymi, pojedynczymi włoskami, rzadko nagie. Pędy prosto wzniesione lub pokładające się, pojedyncze lub rozgałęzione^[4]. Osiągają do 0,8 m wysokości^[9].

Liście

Odziomkowe ogonkowe, pojedyncze, ząbkowane, lirowate lub pierzasto wcinane. Liście łodygowe są do nich podobne, ale górne niemal siedzące^[4].

Kwiaty

Zebrane po kilka w grona wydłużające się podczas owocowania. Działki kielicha podługowate do równowąskich, prosto wzniesione, nasady działek bocznych woreczkowato wyciągnięte. Płatki korony białe lub purpurowe, zwykle z ciemnymi żyłkami. Owalne lub zaokrąglone, ale u nasady z paznokciem o długości zbliżonej do szerszej części szczytowej lub dłuższej. Pręcików sześć, wyraźnie czterosilnych (cztery dłuższe, dwa krótsze). Miodniki cztery. W zalążni od 2 do 22 zalążków. Słupek okazały lub drobny, ze znamieniem główkowatym, czasem nieznacznie dwudzielnym^[4].

Owoce

Wąskie, wielonasienne łuszczyny, zwężające się między nasionami^[9], rozpadające się na jednonasienne człony^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny kapustowatych Brassicaceae, w jej obrębie klasyfikowany do plemienia Brassiceae^[5].

Podział rodzaju

Według bazy taksonomicznej Plants of the World Online rodzaj obejmuje jeden gatunek^[6]:

• Raphanus raphanistrum L. – rzodkiew świrzepa

Według innych baz w obrębie rodzaju wyróżniane są trzy gatunki^[5]:

• Raphanus confusus (Greuter & Burdet) Al-Shehbaz & Warwick
• Raphanus raphanistrum L. – rzodkiew świrzepa
• Raphanus sativus L. – rzodkiew zwyczajna

Występujący na Bliskim Wschodzie R. confusus wyłączany jest do monotypowego rodzaju Quidproquo Greuter & Burdet jako Quidproquo confusum Greuter & Burdet. Z kolei Raphanus sativus bywa włączany jako podgatunek Raphanus raphanistrum subsp. sativus (L.) Domin^[6].

Zastosowanie

Rzodkiew zwyczajna od dawna uprawiana była jako warzywo. Istnieje wiele różnych odmian, w których jadane są zgrubiały odcinek podliścieniowy łodygi i górna część korzenia (rzodkiewka var. radicans i rzodkiew czarna var. niger), liście i łuszczyny (rzodkiew wężowa var. caudatus), a rzodkiew oleista (var. oleiformis) zawiera w nasionach olej jadalny^[10][11]. Rzodkiew jedli niewolnicy w starożytnym Rzymie, uprawiana była też w starożytnych Chinach^[12].