Jasnota (LamiumL.) – rodzajroślin należących do rodziny jasnotowatych. Należy do niego w zależności od ujęcia, w tym statusu taksonów mieszańcowych, od 16 do 30[4], 40[5] a nawet 50 gatunków[6]. Rośliny te występują w strefie klimatu umiarkowanego w Europie, Azji i północnej Afryce. Poza Starym Światem niektóre gatunki zostały introdukowane na obszary o podobnym klimacie i na tereny górskie[4]. Centrum zróżnicowania jest Azja Mniejsza[5]. W Polsce gatunkami rodzimymi są tylko: jasnota plamistaL. maculatum i jasnota gajowiec (gajowiec żółty) L. galeobdolon. Poza tym zadomowionymi antropofitami są trzy inne gatunki (jasnota białaL. album, jasnota purpurowaL. purpureum i jasnota różowaL. amplexicaule)[7]. W randze gatunków (jasnota mieszańcowaL. incisum i jasnota pośredniaL. moluccellifolium) podano z flory Polski taksony[7], które bywają klasyfikowane jako odmiany jasnoty purpurowej[8], choć potwierdzono także ich mieszańcową genezę, wskazującą na status odrębnych gatunków[9].
Rośliny te zasiedlają widne lasy, tereny skaliste, niektóre rosną jako chwasty w uprawach. Kultywary jasnoty plamistej i gajowca żółtego uprawiane są jako rośliny ozdobne[5]. Rzadziej uprawia się inne gatunki: jasnotę wielkokwiatową i gargańską[10].
Ulistnienie naprzeciwległe[5], liście pojedyncze[4], o blaszkach okrągławych lub nerkowatych do jajowatolancetowatych, na brzegu wyraźnie karbowanych, ząbkowanych lub piłkowanych[11]. Na blaszkach często występują białawe plamy[5].
Zebrane w okółki 4–14-kwiatowe[11], zwykle skupione w szczytowej części pędu[12]. Ich kielichy są niewielkie, zrosłodziałkowe, zakończone 5 ząbkami równej długości lub prawie równej długości, z 5 żyłkami. Korona okazała (co najmniej dwa razy dłuższa od kielicha), różowa, fioletowa, biała lub żółta. Składa się z 5 płatków zrośniętych w dwie wargi, przy czym dolna warga bywa kolista lub trójłatkowa, ze środkową łatką czasem rozciętą. Boczne łatki półkoliste, na brzegach często karbowane lub ząbkowane. Górna warga kapturkowato wysklepiona. Pręciki cztery, w dwóch parach, schowane pod górną wargą korony, owłosione. Zalążnia górna, dwukomorowa, z dwoma zalążkami w każdej z komór. Szyjka słupka pojedyncza, cienka, na końcu rozwidlona[5][11].
Galeobdolon Adans., Lamiastrum Heist. ex Fabr., Matsumurella Makino, Wiedemannia Fisch. & C. A. Mey.
Pozycja systematyczna rodzaju
Rodzaj Lamium jest typowy dla rodziny jasnotowatychLamiaceae i podrodziny Lamioideae. W obrębie podrodziny klasyfikowany jest do plemienia Lamieae obejmującego grupę taksonów składających się na rodzaj Lamiumsensu lato tj. w różnych ujęciach włączanych lub wyodrębnianych z niego: Lamiastrum Heist. ex Fabr., Wiedemannia Fisch.
& C.A. Mey., Stachyopsis Popov & Vved. i Eriophyton Benth[9].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
Gerrit Davidse, Mario Sousa Sánchez, A. O. Chater:Lamium L..[w:] Flora Mesoamericana [on-line].Universidad Nacional Autónoma de México. Instituto de Biología, Missouri Botanical Garden, Natural History Museum (London, England) UNAM,1994.[dostęp 2019-05-16].
GeoffreyG.BurnieGeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN3-8331-1916-0, OCLC271991134.
ZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 105, ISBN978-83-62975-45-7.
T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.:Flora Europaea. Vol. 3.Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney:Cambridge University Press,1981,s.147. ISBN0-521-08489-X.
.jpg)
.jpg)
