Jasnota biała (Lamium album L.)[4] – gatunekrośliny wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych (dawniej nazywanej rodziną wargowych)[5]. Kształtem liści, ulistnieniem i ogólnym wyglądem roślina przypomina pokrzywę, stąd też pochodzą jej ludowe nazwy: biała pokrzywka lub głucha pokrzywa, martwa pokrzywa[6].
Występuje w całej Europie oraz na znacznych obszarach Azji o klimacie umiarkowanym, ale także cieplejszym (Indie, Nepal, Pakistan)[7]. W Polsce jest pospolita, zarówno na niżu, jak i w niższych partiach gór i we florze Polski jest archeofitem[8].
Wzniesiona i nierozgałęziona łodyga z fioletowymi zabarwieniami w niektórych miejscach. Osiąga wysokość do 60 cm. Na przekroju poprzecznym jest czterokanciasta. Pod ziemią roślina posiada rozgałęzione kłącze i podziemne rozłogi, za pomocą których rozmnaża się wegetatywnie.
Ulistnienie naprzeciwległe. Długoogonkowe jajowate lub sercowate liście są delikatnie owłosione i mają brzegi grubo piłkowane. Wydzielają charakterystyczny zapach. W odróżnieniu od pokrzywy nie ma jednak parzących włosków.
Białe, czasami kremowobiałe, wyrastają pionowo w okółkach w kątach liści. Mają wyraźnie grzbiecistą, dwuwargową budowę. Duże kwiaty (2-2,5 cm) mają szyjkę słupka zagłębioną pomiędzy czterema wypukłymi komorami, kielich trwały, zrosłodziałkowy. Warga dolna korony ma dwa ząbki, pylniki są owłosione.
Surowiec zielarski: kwiaty (Flos Lamii albi). Zbiera się je ręcznie przy słonecznej pogodzie i suszy w zacienionym miejscu. Kwiaty zawierają flawonoidy, garbniki, śluzy, saponiny, glikozydy, cholinę, związki irydowe, kwasy wielofenolowe oraz niewielkie ilości olejków eterycznych.
Działanie: ma działanie przeciwzapalne, wykrztuśne, moczopędne i słabo ściągające. Największe zastosowanie znajduje w leczeniu chorób i dolegliwości kobiecych. Napar w mieszance z białą koniczyną stosowany jest przy nadmiernym i bolesnym miesiączkowaniu kobiet, gdyż zmniejsza krwawienie. Leczy też u kobiet upławy i stany zapalne narządów płciowych. Polecane jest też przy obfitych miesiączkach picie odwaru z 2 łyżek kwiatów na 2 szklanki wody 3 razy dziennie w równych porcjach.
Poza tym używana jest wewnętrznie w leczeniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego, dróg oddechowych i dróg moczowych. W tym celu stosowana jest głównie w mieszance z innymi ziołami, takimi, jak: podbiał pospolity, mięta pieprzowa, kora wierzby, krwawnik pospolity, rumianek. Zewnętrznie stosowana była przy oparzeniach, trudno gojących się ranach i chorobach skórnych oraz do płukania jamy ustnej[10][11].
Jasnota biała nie tylko zewnętrznie jest podobna do pokrzywy; jej młode liście mają podobne do niej własności odżywcze
W dawnych czasach leczono jasnotą białą plucie krwią, ból zębów i choroby przemiany materii
W lecznictwie ludowym stosowano doustnie odwar z kwiatów jasnoty w biegunkach niemowląt i małych dzieci[12].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
JaninaSzaferowa:Poznaj 100 roślin. Klucz do oznaczania stu gatunków roślin kwiatowych dzikich i hodowlanych.Warszawa:Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych,1970,s.53.
WładysławMatuszkiewicz:Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski.Warszawa:Wyd. Naukowe PWN,2006. ISBN83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce
AleksanderA.OżarowskiAleksanderA., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 181, ISBN83-202-0472-0.
Władysław Szafer: Kwiaty w ołtarzu Wita Stwosza, w: "Kwiaty w naturze i sztuce", Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, s. 102-117
FrantišekČinčura,VieraFeráková,JozefMájovský,LadislavŠomšák,JánZáborský:Pospolite rośliny środkowej Europy.Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje).Warszawa:Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne,1990. ISBN83-09-01473-2. Brak numerów stron w książce
JakubMowszowicz:Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych.Warszawa:WSiP,1986. ISBN83-02-00607-6. Brak numerów stron w książce
