Jarmuż

Jarmuż
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	kapusta
Gatunek	kapusta warzywna
Odmiana	jarmuż
	Nazwa systematyczna
	Brassica oleracea var. sabellica L.; Sp. pl. 2:667. 1753
Synonimy
	Brassica oleracea L. var. acephala auct.; Brassica oleracea L. var. selenisia L.;
	Brassica oleracea L. var. acephala auct.; Brassica oleracea L. var. selenisia L.;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Jarmuż (Brassica oleracea L. var. sabellica L.) – odmiana botaniczna kapusty warzywnej^[4]^[3]. Jest to roślina dwuletnia należąca do rodziny kapustowatych. Jest to jedna z najstarszych odmian użytkowych tego gatunku. W starożytności uprawiana była jako roślina ozdobna i jadalna. Znana jest wyłącznie z uprawy, nie występuje na stanowiskach naturalnych.

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Łodyga: Jest wytwarzana w pierwszym roku, jest gruba i silnie ulistniona. Ma wysokość od 10 do 110 cm.
Liście: Długie, kędzierzawe, tworzą rozetę, zielone lub fioletowe. W pierwszym roku wzrostu wytwarza pęk odziomkowych liści, które u niektórych odmian są pomarszczone (odmiany strzępiaste).
Kwiaty: Pęd kwiatostanowy wytwarza w drugim roku.
Korzeń: Silnie rozwinięty i długi.

Jarmuż jest uważany za bardzo pożywne warzywo zawierające silne przeciwutleniacze i mające właściwości przeciwzapalne. Jest bogatym źródłem witaminy K, witaminy C, karotenoidów (β-karotenu, luteiny, zeaksantyny), a także wapnia. Podobnie jak brokuły i inne warzywa kapustowate zawiera sulforafan. Jarmuż jest również doskonałym źródłem żelaza. Ponadto zawiera kwas foliowy^[5].

Do końca średniowiecza jarmuż był jednym z najpopularniejszych zielonych warzyw w całej Europie. Odmiany o kędzierzawych liściach istniały już, wraz z płasko-liściastymi, w Grecji w IV wieku p.n.e. Dziś można je różnicować w zależności od odmiany na: niskiej, pośredniej lub wysokiej długości łodygi, z różnymi rodzajami liści. Liście występują w kolorach od jasnozielonego poprzez zielony, ciemnozielony i fiolet aż do fioletowozielonobrązowego. Rosyjska odmiana została wprowadzona do Kanady (a następnie do Stanów Zjednoczonych) przez rosyjskich kupców w XIX wieku.

Jarmuż jest składnikiem tradycyjnych potraw holenderskich, północnoniemieckich (Grünkohlessen), portugalskich i brazylijskich. Spożywany jest także w całej południowo-wschodniej Afryce, zwykle gotowany z mlekiem kokosowym i orzeszkami ziemnymi, serwowany z ugotowanym ryżem, albo z ugali lub fufu robionymi z kaszy kukurydzianej. W Japonii sok z jarmużu, znany jako aojiru, jest popularnym suplementem diety.
Niektóre kultywary są uprawiane jako rośliny ozdobne.

Najważniejsze obszary uprawy jarmużu znajdują się w środkowej i północnej Europie oraz Ameryce Północnej i Azji. Roślina rzadko rośnie w tropikalnych obszarach, ponieważ preferuje chłodniejszy klimat. Toleruje prawie wszystkie rodzaje gleb pod warunkiem, że drenaż jest zadowalający. Jej zaletą jest oporność na działanie szkodników i chorób innych kapustowatych.

[1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
[2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
[3]
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-15].
[4]
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 143. ISBN 83-09-00256-4.
[5]
TomT. Sanders TomT. (red.), Czy wiemy, co jeść? Co nam pomaga a co szkodzi, 1997, s. 158-159, ISBN 83-905429-9-4.

Szybkie fakty

Zamknij

[ruggiero-1] [1]
Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] [2]
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[grin-3] [3]
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-15].

[4] [4]
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 143. ISBN 83-09-00256-4.

[5] [5]
TomT. Sanders TomT. (red.), Czy wiemy, co jeść? Co nam pomaga a co szkodzi, 1997, s. 158-159, ISBN 83-905429-9-4.

[4]

[3]

[1]

[2]

[5]

Wikiwand in your browser!

Jarmuż

Wikiwand in your browser!

Morfologia

Wartość odżywcza

Pochodzenie

Zastosowanie

Uprawa

Przypisy