Witamina K

Witamina K – grupa organicznych związków chemicznych, będących pochodnymi 2-metylo-1,4-naftochinonu, pełniących w organizmie funkcję niezbędnego składnika pokarmowego. Poprzez uczestnictwo w syntezie protrombiny w wątrobie, warunkuje ona prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia krwi^{[1][2][3][4][5]}. Uczestniczy także w metabolizmie układu kostnego^[4]. Do witamin K zaliczane są dwa naturalne związki rozpuszczalne w tłuszczach:

• witamina K₁ (filochinon) – w pozycji trzeciej posiada resztę fitylową;
• witamina K₂ (menachinon) – wytwarzana przez bakterie jelitowe^[2][3][4][5]; w pozycji trzeciej posiada resztę difarnezylową lub inne grupy izoprenowe.

Struktura chemiczna witamin K₁, K₂ i K₃

Otrzymuje się również szereg pochodnych syntetycznych (rozpuszczalne łatwiej w tłuszczach lub rozpuszczalne w wodzie), np. witamina K₃ (menadion)

Zapotrzebowanie dobowe na witaminę K wynosi około 60-80 μg^[6]. W organizmie podlega ona procesowi regeneracji w wątrobie w cyklu witaminy K. Może być również produkowana przez bakterie znajdujące się w jelicie grubym.

Za jej odkrycie i wyjaśnienie chemicznej natury dwaj biochemicy – Edward Adelbert Doisy i Henrik Dam otrzymali w 1943 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny.

Występowanie

Witaminy K występują w wielu produktach spożywczych, takich jak brokuły, selery zwyczajne^[7], rzepa, szpinak, ogórek, mniszek lekarski^[8], sałata, kapusta właściwa, lucerna, morszczyn, ziemniak, awokado, a także w jajkach, jogurcie, serze, wątrobie, oleju sojowym i szafranowym.

Skutki niedoboru

Zaburzenia krzepnięcia krwi (wydłużony czas gojenia się ran)^[1][2][3][4], krwawienia^[1], osteoporoza^[9][a], zaburzenia pracy jelit^[4], zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów^[11][12].

Niedobór witamin K jest także przyczyną choroby krwotocznej noworodków(inne języki) (ang. vitamin K deficiency bleeding, VKDB), której zapobiega się podawaniem witaminy K^[13][14]. Dane kliniczne wskazują, że jednorazowy zastrzyk domięśniowy bezpośrednio po urodzeniu jest znacznie skuteczniejszy niż wielodniowe podawanie doustne^[14]. W Polsce taki sposób postępowania wprowadzono w 2016 roku^[13].

Uwagi

1. Informacje o korzystnym wpływie wskazanych w artykule suplementów diety oparte były na fałszywych danych klinicznych. Artykuł został wycofany przez głównego autora w roku 2018^[10].

Przypisy

1. Tablice biologiczne. Witold Mizerski (red.). Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2004, s. 30–31. ISBN 83-7350-059-6.
2. Biologia. Czesław Jura, Jacek Godula (redaktorzy). Wyd. VII (przekład). Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 889. ISBN 978-83-7073-412-1.
3. Barbara Bukała: Biologia. Fizjologia zwierząt z elementami fizjologii człowieka. Kraków: Wydawnictwo Szkolne Omega, 2005, s. 149–150. ISBN 83-7267-192-3.
4. Biologia. Vademecum maturalne 2011. Monika Balcerowicz (red.). Gdynia: Operon, 2010, s. 219–211. ISBN 978-83-7680-166-7.
5. Encyklopedia Biologia. Agnieszka Nawrot (red.). Kraków: Wydawnictwo GREG, s. 600. ISBN 978-83-7327-756-4.
6. EdwardE. Bańkowski EdwardE., Biochemia. Podręcznik dla studentów studiów licencjackich i magisterskich, wyd. 2, Wrocław: MedPharm Polska, 2014, ISBN 978-83-7846-003-9, OCLC 860448248. Brak numerów stron w książce
7. Full Report (All Nutrients): 11143, Celery, raw (Apium graveolens). [w:] National Nutrient Database for Standard Reference Release 28 [on-line]. United States Department of Agriculture Agricultural Research Service. [dostęp 2016-12-12]. (ang.).
8. Nutrition Facts and Analysis for Dandelion greens, raw [online], nutritiondata.self.com [dostęp 2016-05-24].
9. YoshihiroY. Sato YoshihiroY. i inni, Menatetrenone and vitamin D2 with calcium supplements prevent nonvertebral fracture in elderly women with Alzheimer’s disease, „Bone”, 36 (1), 2005, s. 61–68, DOI: 10.1016/j.bone.2004.09.018, PMID: 15664003 (ang.).
10. YoshihiroY. Sato YoshihiroY. i inni, RETRACTED: Menatetrenone and vitamin D2 with calcium supplements prevent nonvertebral fracture in elderly women with Alzheimer’s disease, „Bone”, 106, 2018, s. 213, DOI: 10.1016/j.bone.2017.10.007, PMID: 29150013.
11. JakobJ. Linseisen JakobJ., SabineS. Rohrmann SabineS., KatharinaK. Nimptsch KatharinaK., Dietary intake of vitamin K and risk of prostate cancer in the Heidelberg cohort of the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC-Heidelberg), „The American Journal of Clinical Nutrition”, 87 (4), 2008, s. 985–992, DOI: 10.1093/ajcn/87.4.985 (ang.).
12. Witamina K1 i K2 – której z nich potrzebujemy? [online], CHEERS, 13 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-24] (pol.).
13. TeresaT. Jackowska TeresaT., JarosławJ. Peregud-Pogorzelski JarosławJ., Profilaktyka krwawienia z niedoboru witaminy K. Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie Pediatrii i Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego (2016), „Pediatria Polska”, 91 (6), s. 602–605, DOI: 10.1016/j.pepo.2016.10.003.
14. MauriM. Witt MauriM. i inni, Prophylactic Dosing of Vitamin K to Prevent Bleeding, „Pediatrics”, 137 (5), 2016, e20154222, DOI: 10.1542/peds.2015-4222, PMID: 27244818 (ang.). + Errata, „Pediatrics”, 138 (4), 2016, e20162475, DOI: 10.1542/peds.2016-2475, PMID: 27940894.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (grupa indywiduów chemicznych):

• LCCN: sh85143994
• NDL: 00576745
• BnF: 12262847c
• BNCF: 39958
• NKC: ph889902
• J9U: 987007543706905171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: science/vitamin-K
• SNL: K-vitamin