Układ kostny człowieka

Szkielet, inaczej kościec lub układ kostny (łac. systema sceleti, skeleton-szkielet) – wszystkie kości składające się na ciało człowieka.

Szkielet dorosłej kobiety.

Szkielet dorosłej kobiety - widok z tyłu.

Kości czaszki człowieka

Widok kości czaszki z przodu

U dorosłego człowieka szkielet składa się z 206 kości – liczba ta jest większa u dzieci ze względu na wiele punktów kostnienia (według Reichera: około 270 u noworodka i 356 u 14-latka^[a]) i spada dopiero po połączeniu się np. trzonów z nasadami. U starszych ludzi kości może być mniej niż 206 ze względu na zrastanie kości czaszki^[1]. Średnia waga szkieletu to 10 kilogramów u kobiet i 12 kilogramów u mężczyzn.

Podstawowymi materiałami budulcowymi szkieletu człowieka są tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna. Ze względu na budowę zewnętrzną kości podzielono na kilka grup:

• kości długie (łac. ossa longa), np. kości udowa, piszczelowa, strzałkowa, ramienna, promieniowa, łokciowa, obojczyk^[2]
• kości płaskie (łac. ossa plana), np. kości czaszki, łopatka
• kości krótkie (łac. ossa brevia), np. kości nadgarstka i kości stępu
• kości pneumatyczne (łac. ossa pneumatica), np. kości czołowa, sitowa, klinowa, szczękowa
• kości różnokształtne (łac. ossa multiformia), np. kręgi kręgosłupa, kosteczki słuchowe
• kości heterotopowe (łac. ossa sesamoidea), np. rzepka, kość prącia

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości zbudowana jest z istoty zbitej (łac. substantia compacta). Ponadto kości długie również w swoim trzonie (łac. corpus) zawierają istotę zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne kości są wewnątrz zbudowane z istoty gąbczastej (łac. substantia spongiosa). Istota gąbczasta zbudowana jest z beleczek kostnych (łac. trabeculae osseae).

Szkielet człowieka można podzielić na dwie części. Pierwszą część stanowi szkielet osiowy, w którego skład wchodzą: czaszka, kręgosłup oraz żebra i mostek. Drugą część stanowi szkielet kończyn górnych oraz dolnych wraz z ich obręczami.

W skład szkieletu wchodzą:

• kości głowy
  • kości mózgoczaszki
    • kość czołowa
      • łuska kości czołowej
      • część oczodołowa
      • część nosowa
      • zatoki czołowe
    • kość ciemieniowa prawa i lewa
    • kość potyliczna
      • łuska kości potylicznej
      • część podstawna
      • dwie części boczne
    • kość skroniowa prawa i lewa
      • część skalista (piramida)
      • część łuskowa (łuska skroniowa)
      • część bębenkowa
      • część sutkowa
    • kość klinowa
    • kość sitowa
      • blaszka pionowa
      • blaszka sitowa
  • kości twarzoczaszki
    • kość nosowa
    • przegroda nosowa
      • lemiesz
      • blaszka pionowa kości sitowej
    • kość łzowa
    • kość sitowa
    • kość jarzmowa lewa i prawa
    • podniebienie kostne
    • szczęka (kość szczękowa)
      • wyrostek zębodołowy
    • żuchwa
      • trzon żuchwy
      • gałąź żuchwy
      • wyrostek dziobiasty
      • wyrostek kłykciowy
  • kosteczki słuchowe
    • młoteczek
    • kowadełko
    • strzemiączko
  • stawy:
    • staw skroniowo-żuchwowy
  • zobacz też:
    • szew
    • oczodół
    • ciemiączko
    • ciemiączko przednie
    • ząb
    • jama nosowa
• kości tułowia
  • kręgosłup: Liczba kręgów jest różna w zależności od przynależności systematycznej kręgowca. Człowiek ma 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych, 5 kręgów lędźwiowych, 5 kręgów krzyżowych i 4 do 5 kręgów ogonowych a więc, od 33 do 34 kręgów^[3][4].

• • • kręgi szyjne [A]
    • kręgi piersiowe [C]
    • kręgi lędźwiowe [D]
    • kręgi krzyżowe [E]
    • kręgi guziczne (ogonowe); kość guziczna; [F]
  • klatka piersiowa
    • żebra
      • żebra wolne
      • żebra rzekome
      • żebra prawdziwe [K]
      • łuk żebrowy
    • mostek
      • rękojeść mostka
      • trzon mostka
      • wyrostek mieczykowaty

Kościec człowieka, schemat, widok od tyłu. Oznaczenia w tekście.

• • zobacz też:
    • krzywizna szyjna
    • krzywizna piersiowa
    • krzywizna lędźwiowa
    • krzywizna krzyżowo-guziczna
    • chrząstka żebrowa
• kości kończyny górnej
  • obręcz kończyny górnej
    • łopatki (łac. scapula) [L]
    • obojczyk (łac. clavicula) [B]
  • ramię [M]
    • kość ramienna
  • przedramię
    • kość promieniowa
    • kość łokciowa
  • ręka
    • nadgarstek
      • kość łódeczkowata
      • kość księżycowata
      • kość trójgraniasta
      • kość grochowata
      • kość czworoboczna większa
      • kość czworoboczna mniejsza
      • kość główkowata
      • kość haczykowata
    • kości śródręcza
    • palce (paliczki)
      • kciuk
      • palec wskaziciel
      • palec środkowy
      • palec obrączkowy
      • palec mały
  • stawy
    • staw mostkowo-obojczykowy (łac. articulatio sternoclavicularis) – jedyny staw obręczy kończyny górnej, którym łączy się ona z pozostałą częścią szkieletu.
    • staw ramienny
    • staw łokciowy
    • staw promieniowo-nadgarstkowy
  • zobacz też:
    • wyniosłość nadgarstka promieniowa
    • wyniosłość nadgarstka łokciowa
    • kanał nadgarstka

• kości kończyny dolnej
  • obręcz kończyny dolnej
    • kość miedniczna (miednica) [J]
      • miednica większa
      • miednica mniejsza
      • kość biodrowa
      • kość kulszowa [H]
      • kość łonowa
      • spojenie łonowe [G]
  • kość udowa [I]
  • rzepka
  • goleń
    • kość piszczelowa
    • kość strzałkowa
  • stopa (kości stopy)
    • kości stępu
      • kość skokowa
      • kość piętowa
      • kość łódkowata
      • kości klinowate
      • kość sześcienna
    • kości śródstopia
    • kości palców
      • paluch
  • stawy:
    • staw krzyżowo-biodrowy
    • staw biodrowy
    • staw kolanowy
    • staw skokowo-goleniowy
  • zobacz też:
    • sklepienie stopy
    • podeszwa
    • płaskostopie

Zobacz też

• układ mięśniowy
• układ krwionośny
• układ limfatyczny
• układ nerwowy
• szkielet (definicja ogólna)

Zobacz multimedia związane z tematem: Układ kostny człowieka

Uwagi

1. U 14-latka jest większa liczba wtórnych punktów kostnienia niż u noworodka. Reicher osobno liczy tu nasady kości i ich trzony, gdy nie nastąpiło jeszcze ich zrośnięcie.