Japok wodny[30], japok[31][32][33] (Chironectes minimus) – gatunek ssaka z podrodziny dydelfów (Didelphinae) w obrębie rodziny dydelfowatych (Didelphidae), jedyny przedstawiciel rodzaju japok[30] (Chironectes)[34][35] i jedyny torbacz o ziemno-wodnym trybie życia[32].
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Japok wodny
Chironectes minimus |
(E.A.W. Zimmermann, 1780)[1] |
|
|
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ssaki |
Podgromada |
żyworodne |
Nadrząd |
torbacze |
Rząd |
dydelfokształtne |
Rodzina |
dydelfowate |
Podrodzina |
dydelfy |
Plemię |
Didelphini |
Rodzaj |
Chironectes Illiger, 1811[2] |
Gatunek |
japok wodny |
Synonimy |
Rodzaju:
Gatunku:
- Lutra minima E.A.W. Zimmermann, 1780[1]
- Lutra Menima[uwaga 3]: Boddaert, 1785[10]
- M[ustela] (Lutra) paraguensis Kerr, 1792[11]
- M[ustela] (Lutra) guianensis Kerr, 1792[12]
- L[utra] gujanensis Link, 1795[13]
- Didelphis memin[uwaga 3]: G. Cuvier, 1797[14]
- Didelphis palmata Daudin, 1799[15]
- Lutra saricovienna Shaw, 1800[16]
- [Mustela] cayennensis Turton, 1802[17]
- Lutra memia[uwaga 3]: Desmarest, 1803[18]
- Didelphis memmina[uwaga 3]: Desmarest, 1804[19]
- Chironectes variegatus Illiger, 1815[20]
- Didelphys Lutreola Oken, 1816[21]
- Chironectes variegatus Olfers, 1818[22]
- Sarigua memmima[uwaga 3]: Muirhead, 1819[23]
- Chironectes yapock Desmarest, 1820[24]
- Chironectes Langsdorffii Boitard, 1845[25]
- Chironectes panamensis E.A. Goldman, 1914[26]
- Chironectes menima bresslaui Pohle, 1927[27]
- Chironectes argyrodytes Dickey, 1928[28]
|
|
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[29] |
|
Zasięg występowania |
|
|
|
Zamknij
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1780 roku niemiecki zoolog Eberhard August Wilhelm von Zimmermann, nadając mu nazwę Lutra minima[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Gujana”[1]; ograniczone przez Ángela Cabrerę w 1958 roku do Kajenny w Gujanie Francuskiej[36]. Holotyp fizycznie nie istniał, Zimmermann oparł swoją diagnozę na wcześniejszym opisie zwierzęcia przez de Buffona[37]. Jedyny przedstawiciel rodzaju japok[30] (Chironectes), który zdefiniował w 1811 roku niemiecki zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger[2].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki[38], jednak brak znacznej zmienności genetycznej wśród geograficznych populacji japoków wodnych[39] (choć dane morfometryczne czaszki wykazuje znaczną zmienność w całym jego rozmieszczeniu[40][41]) sugeruje, że wyróżnianie podgatunków jest zbędne[37]. Brak zmienności genetycznej w całym zasięgu występowania sugeruje również, że jest on stale rozprzestrzeniony od Ameryki Środkowej do południowo-wschodniej Brazylii z ciągłym przepływem genów[38].
Etymologia
- Chironectes: gr. χειρ kheir, χειρος kheiros ‘dłoń, ręka’; νηκτης nēktēs „pływak”, od νηχω nēkhō ‘pływać’[42].
- Memina: epitet gatunkowy Chironectes memina F. Cuvier, 1825 (późniejsza błędna pisownia Lutra minima E.A.W. Zimmermann, 1780)[43].
- Gamba: rodzime, gujańskie came lub game ‘wymiona, sutki’; mbaé ‘rzecz, obiekt’[44].
- minimus: łac. minimus ‘najmniejszy, najmniej’, forma wyższa od parvus ‘mały’[45].
Japok wodny występuje w południowej części Meksyku (na południe od stanów Oaxaca i Tabasco), Ameryce Środkowej, w Kolumbii, Wenezueli (na południe od Orinoko), na Trynidadzie, w regionie Gujana, zachodniej i środkowej Boliwii, Ekwadorze, Peru, północnej i południowej Brazylii, wschodnim Paragwaju, północnym Urugwaju (Cerro Largo) i północno-wschodniej Argentynie (Misiones)[46][47][38][37][48].
Długość ciała 25–40 cm, długość ogona 27–43 cm; masa ciała 510–790 g[46][47]. Ogon stanowi do 110% długości ciała[46]. Palce tylnych kończyn są połączone błoną pławną[32]. Kariotyp wynosi 2n = 22, FN = 20[46]. Torba lęgowa występuje u samców i samic. Otwór torby lęgowej samicy jest silnie umięśniony i ulega zamknięciu przez mięsień okrężny w czasie nurkowania[33].
Japok odżywia się rybami, żabami, rakami i innymi małymi zwierzętami wodnymi, które chwyta przednimi łapami. Prowadzi nocny tryb życia. Dzień spędza ukryty w nadbrzeżnej norze, do której wejście zlokalizowane jest tuż ponad lustrem wody[32].
Niepoprawna późniejsza pisownia Chironectes Illiger, 1811.
Niepoprawna późniejsza pisownia Lutra minima E.A.W. Zimmermann, 1780.
F.M. Daudin: Avec l’indication de toutes les especes decrités par Buffon, et leur distribution dans chacun des genres. W: B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Chez Plassan, Imprimeur-Librairie, 1799, s. 152. (fr.).
W. Turton: A general system of nature, through the three grand kingdoms of animals, vegetables, and minerals, systematically divided into their several classes, orders, genera, species, and varieties, with their habitations, manners, economy, structure and peculiarities. Cz. 1. London: Printed for Lackington, ALlen, and Co., Temple of the Muses, Finsbury Square, 1802, s. 58. (ang.).
H. Pohle. Ueber die von Prof. Breslau in Brasilien gesammelten Säugethiere. „Abhandlungen der Senckenbergische Naturforschende Gesellschaft”. 40, s. 242, 1927. (niem.).
R.R. Pérez-Hernandez R.R. i inni, Chironectes minimus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-16] (ang.).
W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 2. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
Zygmunt Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 113, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
E. Keller, E. Reichholf & G. Steinbach (redaktorzy): Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Horyzont, 2001, s. 20, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2.
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Chironectes minimus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-07-16]. (ang.).
A. Cabrera. Catálogo de los mamíferos de América del Sur. „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales “Bernardino Rivadavia” e Instituto Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales, Ciencias Zoológicas”. 4 (1), s. 44, 1958. (hiszp.).
R.S. Voss & S.A. Jansa. Minimal genetic divergence among South American samples of the water opossum Chironectes minimus: evidence for transcontinental gene flow?. „Mammalia”. 83 (2), s. 190–192, 2018. DOI: 10.1515/mammalia-2018-0073. (ang.).
E.M. Damasceno & D. Astúa. Geographic variation in cranial morphology of the Water Opossum Chironectes minimus (Didelphimorphia, Didelphidae). „Mammalian Biology”. 81 (4), s. 380–392, 2016. DOI: 10.1016/j.mambio.2016.02.001. (ang.).
R. Cerqueira & M.M. Weber. Geographic morphometric and environmental differentiation of the water opossum, genus Chironectes Illiger, 1811 (Didelphimorphia: Didelphidae). „Mammalia”. 81 (3), s. 275–287, 2016. DOI: 10.1515/mammalia-2015-0109. (ang.).
minimus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-17] (ang.).
Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 36. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Chironectes minimus (E.A.W. Zimmermann, 1780). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-17]. (ang.).
- R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. Class I. Mammalia: containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young; being a translation of that part of the Systema Naturæ, as lately published, with great improvements, By Professor Gmelin of Goettingen. Edinburgh: Printed for A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 1–644. (ang.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne: