Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Języki słowiańskie
gałąź rodziny indoeuropejskiej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Języki słowiańskie – grupa języków w obrębie podrodziny bałtosłowiańskiej rodziny języków indoeuropejskich. Pochodzą od języka prasłowiańskiego, który rozpadł się na dialekty regionalne w wyniku wielkiej ekspansji Słowian w pierwszej połowie I tysiąclecia n.e. Używanie języków słowiańskich jest wyznacznikiem przynależności do ludów słowiańskich, które prócz języków łączy kultura i pochodzenie.
Remove ads
Słowianie
Języki słowiańskie dzielą się na trzy zespoły języków: zachodnio-, wschodnio- i południowosłowiańskie.
Najstarsze zachowane manuskrypty z tekstami słowiańskimi pochodzą z X wieku. Do zapisu języków słowiańskich używane są lub były alfabety: głagolicki, cyrylicki i łaciński, a w niewielkim zakresie również arabski i hebrajski. Językami słowiańskimi posługuje się ponad 300 milionów ludzi[potrzebny przypis].
Remove ads
Pochodzenie
Podsumowanie
Perspektywa
Języki słowiańskie należą do grupy „satem” języków indoeuropejskich[1].
Języki słowiańskie powstały w wyniku rozpadu pierwotnego języka prasłowiańskiego. Nie ma jednak uzgodnionego stanowiska co do tego, kiedy i gdzie język prasłowiański istniał oraz kiedy doszło do jego rozpadu. Zasadniczo są dwa stanowiska w tej kwestii:
- wspólnota językowa prasłowiańska istniała w odległych czasach (wymienia się tu często II tysiąclecie p.n.e.);[według kogo?]
- wspólnota językowa prasłowiańska istniała w czasach bliskich pojawieniu się Słowian w antycznych źródłach pisanych, a więc być może nawet dopiero około połowy I tysiąclecia n.e.[według kogo?]
Większość językoznawców ponadto uważa, że przed etapem istnienia języka prasłowiańskiego istniała wspólnota językowa bałto-słowiańska. Języki słowiańskie wykazują najwięcej cech wspólnych z językami bałtyckimi (litewskim, łotewskim oraz wymarłymi: pruskim i jadźwińskim), co przemawia za wyprowadzeniem wniosku o wspólnocie bałtosłowiańskiej. Języki słowiańskie wykazują również stopień pokrewieństwa z językami germańskimi i irańskimi, a także pewne cechy wspólne z językami celtyckimi, iliryjskim i trackim. Pozwala to zaakceptować wniosek, że język Słowian rozwinął się między kompleksami etnicznymi: bałtyjskim na północy, germańskim na zachodzie, irańskim na wschodzie oraz celtyckim, trackim i iliryjskim na południu[2].
Remove ads
Wspólne cechy
Wszystkie języki słowiańskie mają wyraźne cechy wspólne:
- wybitnie fleksyjna morfologia – większość języków słowiańskich ma 6 lub 7 przypadków
- podział czasowników na dokonane i niedokonane (leksykalny aspekt)
- obecność fonemicznej palatalizacji (znanej jako zmiękczenie)
- skomplikowane zbitki spółgłoskowe, powstałe po zaniku jerów, np. w polskim wyrazie bezwzględny lub rosyjskim wstriecza „spotkanie”.
Języki słowiańskie nie tylko mają bardzo podobną gramatykę, lecz wykazują również duże podobieństwo w słownictwie, co dowodzi, że z języka prasłowiańskiego wyodrębniły się stosunkowo niedawno. Tam, gdzie poszczególne języki słowiańskie graniczą ze sobą, granice te z reguły są nieostre – występują szerokie pasy gwar przejściowych i obszary przenikania się zjawisk charakterystycznych dla obu sąsiadujących języków. Uważa się, że języki słowiańskie tworzą kontinuum. Jest to szczególnie wyraźnie widoczne w przypadku języków południowosłowiańskich[3][4]. Podobne zjawisko występowało do 1947 roku na obszarze etnicznego styku polsko-ukraińskiego (polski – rusiński – ukraiński).
Remove ads
Klasyfikacja języków słowiańskich
Podsumowanie
Perspektywa
Przynależność i podział języków słowiańskich są w lingwistyce ugruntowane. Wątpliwości powstają jedynie w kwestii grupowania poszczególnych lektów i zespołów gwarowych, a także nakreślania granicy między pojęciami języka i dialektu. Poniższa klasyfikacja pochodzi ze strony projektu Ethnologue[5].
- języki indoeuropejskie
- języki bałtosłowiańskie
- języki słowiańskie (ok. 317 mln)
- języki zachodniosłowiańskie (ok. 61 mln)
- grupa lechicka – języki lechickie
- grupa łużycka – języki łużyckie
- dolnołużycki (ok. 15 tys.)
- ponaschemu (ok. 500 os.)
- górnołużycki (ok. 55 tys.)
- wschodniołużycki †
- dolnołużycki (ok. 15 tys.)
- grupa czesko-słowacka
- język panońsko-słowiański † – prawdopodobnie ogniwo pomiędzy językami zachodnio- i południowosłowiańskimi
- języki południowosłowiańskie (ok. 35 mln)
- grupa wschodnia (ok. 10 mln)
- staro-cerkiewno-słowiański (starosłowiański) †
- bułgarski (ok. 8,5 mln)
- macedoński (ok. 1,8 mln)
- grupa zachodnia (ok. 25 mln)
- słoweński (ok. 2 mln)
- serbsko-chorwacki (ok. 23 mln)
- serbski (ok. 13 mln)
- chorwacki (ok. 7 mln)
- bośniacki (ok. 2,5 mln)
- czarnogórski (ok. 0,15 mln)
- grupa wschodnia (ok. 10 mln)
- języki wschodniosłowiańskie (ok. 210 mln)
- języki zachodniosłowiańskie (ok. 61 mln)
- języki słowiańskie (ok. 317 mln)
- języki bałtosłowiańskie
Oznaczenia:
† – język wymarły lub dawne stadium historyczne języka dzisiejszego
†* – język dawny, ale zachowany tradycyjnie w liturgii, tekstach religijnych, filozoficznych lub naukowych
Mikrojęzyki słowiańskie
Podsumowanie
Perspektywa
W grupie języków słowiańskich oprócz języków indywidualnych wyróżnia się także tzw. mikrojęzyki, tj. etnolekty odmienne od języka ogólnego dominującego na danym obszarze, ale charakteryzujące się pewną tradycją piśmienniczą i pewnym stopniem normalizacji[6][7]. Są to[8]:
- wojwodińskorusiński – używany przez Rusinów panońskich w Wojwodinie (Serbia), jeden z tamtejszych języków urzędowych;
- rezjański – postrzegany niekiedy jako dialekt języka słoweńskiego, używany w dolinie Rezji (północne Włochy);
- prekmursko-słoweński – używany w Słowenii i na pobliskich terenach Węgier i Austrii;
- kajkawski – powstały na bazie dialektów chorwackich, używany w północnej Chorwacji, bliski językowi słoweńskiemu (ma pewną tradycję piśmienniczą; uważany też za dialekt języka serbsko-chorwackiego)[9];
- czakawski – podobna sytuacja, jak powyższy (ma pewną tradycję piśmienniczą; uważany też za dialekt języka serbsko-chorwackiego);
- burgenlandzki – używany przez Chorwatów burgenlandzkich w Austrii, na Węgrzech, Słowacji i dawniej na Morawach, uważany też za dialekt języka serbsko-chorwackiego;
- molizański – używany przez Chorwatów we włoskiej prowincji Molise, powstały na bazie dialektów chorwackich;
- banacko-bułgarski – używany przez Bułgarów z Banatu na pograniczu Rumunii i Serbii, powstały na bazie gwar bułgarskich.
Istnieje też tendencja do wyodrębniania się kolejnych języków słowiańskich:
- morawskiego – z języka czeskiego
- śląskiego – z języka polskiego
- laski – z języka czeskiego
- gwary podlaskie (ukraińskie) – z przejściowych dialektów białorusko-ukraińskich.
Na bazie języków słowiańskich powstało też wiele sztucznych języków, m.in. język międzysłowiański, które w założeniu twórców powinny być zrozumiałe dla mówiących przynajmniej jednym językiem słowiańskim[10]. Również oparte na językach słowiańskich są fikcyjne języki północnosłowiańskie oraz wenedyk – język romański, który przeszedł podobny rozwój jak polski.
Remove ads
Porównanie wybranych wyrazów w językach słowiańskich
Ta sekcja od 2021-01 wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru.
Remove ads
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads