Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Język bośniacki
język południowosłowiański Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Język bośniacki (bośn. bosanski jezik / босански језик) – język z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich, używany głównie przez Boszniaków. Ma status języka urzędowego w Bośni i Hercegowinie, obok chorwackiego i serbskiego. Jest również objęty statusem języka regionalnego w Serbii[2] i Kosowie[3] i dopuszcza się go do użytku urzędowego w Czarnogórze[4].
Remove ads
W literaturze lingwistycznej klasyfikowany jest jako jedna z czterech odmian standardowych policentrycznego języka serbsko-chorwackiego[5][6][7][8].
Remove ads
Standaryzacja
Podsumowanie
Perspektywa
Nazwa „język bośniacki” została przyjęta w 1995 roku po rozpadzie Jugosławii, stosuje się ją również w standardzie ISO 639. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ gwary sztokawskie, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i standardowego.
W latach 90. XX w. rozpoczął się proces kodyfikacji oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy słownik i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika, Sarajewo 1995; Jahić, Školski rječnik bosanskoga jezika, Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych[9].
Bośniacki język literacki został oparty na dialektach sztokawskich, a dokładniej na dialektach wschodniohercegowińskim i wschodniobośniackim[10]. Bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego. Norma języka bośniackiego ma czerpać z muzułmańskiej tradycji kulturowej i językowej, choć w istocie jest bardzo zbliżona do normy języka chorwackiego[11]. Pożyczki tureckie w języku bośniackim to w znacznej mierze wyrazy religijne[12]. Dominujący system pisma to alfabet łaciński, ale sankcjonowany jest również zapis cyrylicą serbską[a].
Współcześnie język bośniacki wraz z pozostałymi trzema sztokawskimi językami literackimi włącza się pod pojęcie „języka serbsko-chorwackiego”. Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w użyciu wśród części (zagranicznych) językoznawców i określa się nim wspólną podstawę dzisiejszych języków narodowych[13][14]. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjopolitycznych mówi się o odrębnych językach (typu Ausbau, tj. językach wyróżnianych ze względu na czynnik rozwoju socjolingwistycznego)[15], należących do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim[16].
Remove ads
Pismo
Do zapisu języka bośniackiego używa się alfabetów łacińskiego i rzadziej cyrylickiego, chociaż oba są oficjalne[17]. Alfabety te są identyczne do tych używanych do zapisu języka chorwackiego i serbskiego, które również są urzędowe w Bośni i Hercegowinie.
.svg)
.svg)
Charakterystyczne dla Bośni jest natomiast tzw. bosančica, czyli szczególna odmiana cyrylicy, zawierająca unikatowe litery, używana głównie w Bośni, Dalmacji i Dubrowniku od XI do XIX wieku[18], a także arebica, czyli alfabet na bazie pisma arabskiego.
Remove ads
Kontrowersje wokół nazewnictwa
Nazwa „język bośniacki” (serb.-chorw. bosanski / босански) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten etnolekt językiem boszniackim (serb.-chorw. bošnjački / бошњачки). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie ma nieść promowany przez Boszniaków termin. Określenie „język bośniacki” sugeruje bowiem, że omawiany język jest językiem wszystkich mieszkańców Bośni i Hercegowiny[19], podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje etnolekty określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego[20].
Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy „język bośniacki” za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH[21][22] i zaleca używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu „język boszniacki”[23]. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast pogląd, że jedyne właściwe określenie to „język bośniacki”[23][24].
Zobacz też
- dialekt wschodniobośniacki
- język serbsko-chorwacki (obszerniejsze przedstawienie pisowni, fonetyki i gramatyki języka)
- język chorwacki
- język czarnogórski
- język serbski
Uwagi
- Cyrylica serbska jest równoprawnym sposobem zapisu standardu bośniackiego, ale w praktyce używa się jej prawie wyłącznie w Republice Serbskiej. W Federacji Bośni i Hercegowiny dominuje alfabet łaciński (Pelešić-Muminović 1997 ↓, s. 5; Halilović 1996 ↓, s. 15; Alexander 2006 ↓, s. 1–2).
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads