Irkuck

Irkuck (ros. Иркутск, Irkutsk) – miasto w Rosji, stolica obwodu irkuckiego.

Ten artykuł dotyczy miasta w Rosji. Zobacz też: dawna wieś w Polsce.

Irkuck

Иркутск

Herb Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	irkucki
Mer	Rusłan Bołotow
Powierzchnia	277 km²
Wysokość	440 m n.p.m.
Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość	623 562 2251,13 os./km²
Nr kierunkowy	+7 (39 52)
Kod pocztowy	664000–664999
Tablice rejestracyjne	38
Położenie na mapie obwodu irkuckiego Irkuck
Położenie na mapie Rosji Irkuck
52°17′N 104°16′E
Strona internetowa

Sobór Objawienia Pańskiego

Cerkiew Św. Trójcy

Kościół Polski z 1881 roku

Ratusz w Irkucku

Cerkiew Kazańska

Główny ośrodek gospodarczy, kulturalny (muzea) i naukowy (uniwersytet zał. 1918) Syberii Wschodniej z rozwiniętym przemysłem maszynowym (jedne z największych w Rosji zakłady lotnicze „Irkut”), aluminiowym, materiałów budowlanych, drzewnym, skórzanym i spożywczym^[1]. W mieście znajduje się elektrownia wodna o mocy 660 MW.

Położenie

Główna część miasta leży na prawym brzegu rzeki Angara, która jest dopływem Jeniseju. Po drugiej stronie rzeki leży dzielnica Głazkowo. Rzekę, która ma do 579 m szerokości, można przekroczyć trzema mostami oraz drogą biegnącą po koronie zapory Zbiornika Irkuckiego. Niewielka rzeka Irkut, od której miasto wzięło swoją nazwę, wpada jako lewostronny dopływ Angary na wysokości centrum.

Historia

Port nad rzeką Angarą. Założony w 1661 jako Irkuckie Zimowisko. Prawa miejskie osada posiada od 1686 roku^[2]. Ośrodek administracyjny – wojsk dla kolonizacji Syberii. W XVII wieku punkt tranzytowy handlu z Mongolią, potem z Chinami. Od XVIII wieku do 1917 roku miejsce zsyłek. Stolica guberni irkuckiej^[1].

Okolice Irkucka stały się w 1866 widownią powstania zabajkalskiego, wznieconego przez polskich zesłańców. Przywódców powstania Narcyza Celińskiego, Gustawa Szaramowicza, Władysława Kotkowskiego i Jakuba Reinera stracono 27 listopada 1866 na przedmieściu Uszakowka, za rogatką „jakucką”, u podnóża gór w pobliżu rzeki Angary.

W 1858 roku zesłaniec i późniejszy członek Rządu Narodowego Agaton Giller założył w Irkucku szkołę polską, w której sam nauczał.

W czasach stalinizmu w Irkucku znajdowały się więzienia polityczne Krasnyj Korpus i etapowe na trasie do Władywostoku.

Demografia

Rok	Liczba ludności
1875	32 512
1900	49 106
1926	98 764
1956	314 000
1959	365 000
1971	462 000[1]
1975	500 000
1999	592 400
2002	593 400
2004	588 531
2020	623 562

Transport

Stacja kolejowa w Irkucku

Irkuck jest ważnym węzłem kolejowym na Kolei Transsyberyjskiej.^[1] Główną stacją miasta jest Irkuck Passażyrskij. 8 km od centrum miasta znajduje się Port lotniczy Irkuck. Siedzibę mają tu linie lotnicze IrAero.

Miasto posiada port na rzece Angarze.

Komunikacja miejska

W mieście działają tramwaje, trolejbusy i autobusy.

Muzea

• Miejskie Centrum Wystawiennicze im. W.S. Rogala
• Muzeum Mineralogiczne im. A.W. Sidorowa
• Kompleks muzealny „Dekabryści w Irkucku”: Dom-Muzeum Wołkonskich i Dom-Muzeum Trubeckich
• Muzeum Sztuki im. W.P. Sukaczowa
• Muzeum Krajoznawcze Obwodu Irkuckiego
• Oddział Przyrody Muzeum Krajoznawczego
• Lodołamacz ANGARA
• Interaktywne Muzeum Nauki
• Muzeum Historii Miasta
• Muzeum Historii Zajezdni „Irkuck – pasażerski” linii kolejowej Syberii Wschodniej
• Muzeum Broni i Techniki Wojennej

Nauka i oświata

• Bajkalski Państwowy Uniwersytet Ekonomiki i Prawa (ФГБОУ ВПО БГУЭП);
• Wschodnio-Syberyjska Państwowa Akademia Wychowania (ВСГАО);
• Irkucka Państwowa Akademia Rolnicza (ФГБОУ ВПО ИрГСХА);
• Irkucki Państwowy Uniwersytet Lingwistyczny;
• Irkucki Państwowy Uniwersytet Medyczny Federalnej Agencji ds. Ochrony Zdrowia i Rozwoju Społecznego;
• Irkucki Uniwersytet Państwowy;
• Irkucki Państwowy Uniwersytet Transportu Kolejowego (ИрГУПС);
• Irkucki Instytut Turystyki Międzynarodowej (ИИМТ);
• Narodowy Badawczy Irkucki Państwowy Uniwersytet Techniczny (ИрГТУ);
• 17 filii wyższych uczelni Rosji^[3].
• Irkucka Szkoła Teatralna^[4].

Religia

Aktualny obraz świątyni księcia Vladimira w Irkucku.

Miasto jest siedzibą prawosławnej metropolii irkuckiej (i eparchii irkuckiej) oraz rzymskokatolickiej diecezji Świętego Józefa.

W Irkucku znajdował się polski cmentarz, na którym chowano zesłańców oraz cmentarz na wzgórzu za więzieniem za rzeczką Uszakowką, na którym chowano Polaków zmarłych w więzieniu. Na pierwszym z nich pochowani byli m.in.: pamiętnikarz i konspirator Ludwik Janiszewski (1778-1848), kanonik katedry wileńskiej ks. prałat Ludwik Trynkowski (zm. 1849), konspirator i skrzypek Wolfgang Szczepkowski (zm. 1857), powstaniec Jacek Gołyński (zm. 1846), wojskowy Józef Sasinowicz, powstaniec Józef Horodyński (zm. 1840), powstaniec porucznik 11 liniowego pułku piechoty Wilhelm Malczewski (zm. 1849). Na cmentarzu więziennym pochowano m.in. konspiratora Michała Olszewskiego (zm. 1840)^[5].

Zabytki

• Cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej

Sport

• Dinamo Irkuck – klub piłkarski
• Zwiezda Irkuck – klub piłkarski

Miasta partnerskie

• Shenyang, ChRL
• Kanazawa, Japonia
• Eugene, USA
• Ułan Bator, Mongolia

Zobacz też

• Katedra Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Irkucku
• Powstanie zabajkalskie, zorganizowane przez Polaków w 1866 r.