Ułan Bator

Ułan Bator (mong. Улаанбаатар, Ulaanbaatar, do 1924 Urga) – stolica i największe miasto Mongolii położone w środkowo-wschodniej części kraju, nad rzeką Tuul gol, w dolinie otoczonej czterema masywami górskimi: Bajandzürch, Czingeltej, Songinchajrchan i Bogdchan uul. Miasto leży na wysokości około 1350 m n.p.m.^[1] W 2010 roku liczyło 1,09 mln mieszkańców. Całe miasto wydzielone Ułan Bator (z dzielnicami Nalajch, Bagnuur oraz Bagchangaj) o powierzchni 4704,4 km² liczyło 1,145 mln mieszkańców^[2].

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Urga”. Zobacz też: Urga – film z 1991 roku.

Ułan Bator

Улаанбаатар

Ułan Bator w 2009
Herb Flaga
Państwo	Mongolia
Powierzchnia	m. wydzielone: 4704,4 km²
Wysokość	1314 m n.p.m.
Populacja (2010) • liczba ludności • gęstość	1 089 358 m. wydzielone: 1 144 954 243 os./km²
Nr kierunkowy	+976 (0)11
Kod pocztowy	210
Tablice rejestracyjne	УБ
Położenie na mapie Mongolii Ułan Bator
47°55′18,82″N 106°54′19,19″E
Strona internetowa

Ułan Bator

Mapa Ułan Bator z podziałem na dzielnice

Historia

Za datę założenia Ułan Bator przyjmuje się rok 1639. Wtedy to, nad brzegami jeziora Szireet Cagaan Nuur odbyła się uroczystość, w trakcie której czteroletniego Dzanabadzara uznano za inkarnację otwierającą listę bogd gegeenów – przywódców religijnych Mongolii. Koczująca siedziba Dzanabadzara i jego następców nazywana była Örgöö (jurta pałacowa) – stąd też przyjęta w literaturze europejskiej nazwa Urga. Aż do II połowy XVIII wieku siedziba bogd gegeena zmieniała swą lokalizację wielokrotnie. Wreszcie, w 1778 roku osiadła na miejscu dzisiejszej stolicy Mongolii. Początkowo Urga była właściwie wielkim klasztorem, dopiero w XIX wieku stała się najważniejszym w kraju centrum handlowym położonym na szlaku herbacianym poprowadzonym pomiędzy Chinami i Rosją. W 1911 roku w Urdze proklamowano niepodległość Mongolii (nie zaakceptowaną przez inne kraje, zamiast tego Rosja i Chiny na mocy traktatu w Kiachcie w 1915 roku uznały autonomię Mongolii w ramach Chin). W 1918 do Urgi wkroczyły wojska chińskie. W lutym 1921 baron von Ungern-Sternberg ze swoimi wojskami (Azjatycka Dywizja Konna) zdobył stolicę i oswobodził Bogdo gegena (był nim Bogda Chan) z niewoli chińskiej. Przez kilka miesięcy (do czerwca tegoż roku) Ungern sprawował faktyczną władzę w mieście (prawnie władcą był Bogda Chan), po czym Urga została zajęta przez mongolską armię prosowiecką dowodzoną przez bohatera narodowego Mongolii Damdina Suche Batora (była wspierana przez oddziały rosyjskiej Armii Czerwonej). 26 listopada 1924 zmieniono nazwę miasta na Ułan Bator (mong. Ulaanbaatar, dosł. „czerwony bohater”), w hołdzie Suche Batorowi. W 1938 roku zniszczono prawie wszystkie z 500 lamajskich świątyń stolicy wraz ze zbiorami sztuki oraz trzy z czterech pałaców Bogd gegeena. Od przełomu lat 50. i 60. XX w. zaczęła się intensywna rozbudowa miasta, w latach 70. powstały liczne osiedla wieżowców z wielkiej płyty.

Podział administracyjny

Miasto wydzielone Ułan Bator dzieli się na 9 dzielnic (дүүрэг; düüreg), które dzielą się następnie na 151 osiedli (хороо; choroo). Dwie dzielnice – Bagchangaj i Bagnuur – są eksklawami miasta leżącymi na terytorium ajmaku centralnego.

Dzielnice Ułan Bator^[3]

Dzielnice (düüreg)	Mongolski	Liczba osiedli (choroo)	Populacja 2009	Powierzchnia km²	Gęstość /km²
Bagchangaj	Багахангай	2	3615	140	25,8
Bagnuur	Багануур	5	25 875	620,2	41,7
Bajandzürch	Баянзүрх	28	250 241	1244,1	201,1
Bajangol	Баянгол	23	174 851	29,5	5927,2
Chan-Uul	Хан-Уул	16	104 166	484,7	214,9
Czingeltej	Чингэлтэй	19	141 243	89,3	1581,7
Nalajch	Налайх	6	30 215	687,6	43,9
Songinchajrchan	Сонгинохайрхан	32	241 410	1200,6	201,1
Süchbaatar	Сүхбаатар	20	135 103	208,4	648,3
Razem		132	1 106 719	4704,4	235,3

Transport

Miasto jest głównym centrum komunikacyjnym kraju. Pod Ułan Bator mieści się port lotniczy Czyngis-chan (do 21.12.2005 miało nazwę Bujant Uchaa), obsługujące połączenia krajowe i międzynarodowe. Stolica leży na szlaku mongolskiego odgałęzienia kolei transsyberyjskiej (tzw. kolei transmongolskiej) ze stacją kolejową Ułan Bator. Z Ułan Bator prowadzą odcinki dróg asfaltowych w kierunku granic chińskiej i rosyjskiej (z odgałęzieniem do miast Erdenet i Bulgan) a także na wschód (do Öndörchaan) i zachód (do Arwajcheer).

Nauka, uniwersytety, biblioteki

W Ułan Bator mają swą siedzibę liczne uniwersytety, m.in. najstarsza świecka uczelnia kraju – Państwowy Uniwersytet Mongolski – oraz wiele bibliotek (m.in. Biblioteka Centralna, gromadząca stare manuskrypty mongolskie, tybetańskie, mandżurskie i chińskie).

Zabytki, muzea, atrakcje turystyczne

Państwowy teatr operowy	Teatr dramatyczny	Galeria Narodowa

Mongolski folklor w restauracji w Ułan Bator

• Pałac Bogd chana (przełom XIX i XX wieku),
• klasztor Gandan (założony w 1838 roku),
• klasztor - muzeum Czojdżin lamy (początek XX wieku),
• klasztor Dambadardżaa chijd (założony w latach 1761–1765),
• klasztor Geser süm (założony w latach 1919–1920),
• klasztor Dar' echijn süm (założony w 1779 roku),
• pałac Czin wan Chanddordża (początek XX wieku).
• Muzeum Narodowe Mongolii,
• Muzeum Sztuki im. Dzanabadzara,
• Muzeum Przyrodnicze,
• Galeria Mongolskiej Sztuki Współczesnej,
• Muzeum Historii Ułan Bator,
• Muzeum Stroju Mongolskiego,
• Muzeum Represji i Ofiar Komunizmu.

• plac Suche Batora z pomnikiem Suche Batora, gmachem mongolskiego parlamentu i budynkiem Gmachu Teatru Opery i Baletu,
• Teatr Dramatyczny,
• Pomnik na wzgórzu Dzajsan,
• Posąg Buddy u stóp wzgórza Dzajsan.

Galeria

• 
  Widok na miasto
• 
  Widok na miasto z jurtami w centrum
• 
  Ulica w centrum Ułan Bator
• 
  Narodowy Teatr Dramatyczny
• 
  Klasztor Gandan
• 
  Orkiestra kompanii reprezentacyjnej armii mongolskiej podczas święta Naadam na placu Czyngis-chana
• 
  Festiwal Naadam na stadionie narodowym

Miasta partnerskie

• Denver, Stany Zjednoczone
• San Francisco, Stany Zjednoczone
• Leeds, Wielka Brytania
• Wolverhampton, Wielka Brytania
• Seul, Korea Południowa
• Namyangju, Korea Południowa
• Tiencin, Chiny
• Hohhot, Chiny
• Delhi, Indie
• Ankara, Turcja
• Bangkok, Tajlandia
• Sapporo, Japonia
• Aomori, Japonia
• Miyakonojō, Japonia
• Tokio, Japonia
• Hanoi, Wietnam
• Gold Coast, Australia
• Most, Czechy
• Tajpej, Tajwan
• Ułan Ude, Rosja
• Petersburg, Rosja
• Moskwa, Rosja
• Irkuck, Rosja
• Krasnojarsk, Rosja

Przypisy

1. Gungaadasz B., 1986: Mongolska Republika Ludowa. PWN., str. 40
2. Монгол Улсын нутагт оршин суугаа Монгол Улсын харьяат иргэдийн тоо, баг, хороогоор, насны бүлгээр 2010 оны тооллогын дүнгээр. toollogo2010.mn. [dostęp 2012-05-24]. (mong.).
3. Орон Сууцны Болон Сууцны Тусдаа Байшин, Гэрт Амьдардаг Өрхийн Судалгаа, 2009 ОН. Нийслэлийн Статистикийн газар. [dostęp 2011-01-09]. (mong.).

Kontrola autorytatywna (pierwszy poziom podziału administracyjnego kraju):

• VIAF: 164650599
• LCCN: n82211486
• GND: 4061507-8
• BnF: 15202679m
• SUDOC: 050365568
• NKC: ge391521
• J9U: 987007555130005171
• LIH: LNB:B7PJ;=1A

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3991157
• Britannica: place/Ulaanbaatar
• Universalis: ulan-bator-ulan-batar-oulan-bator
• SNL: Ulan_Bator
• Catalana: 0068251
• DSDE: Ulan_Bator