Hoża

Hoża (białorus. Гожа, wcześniej Ожа, Oża, lit. Ašiuža, Ožiai) – dawne miasto, obecnie agromiasteczko na Białorusi w rejonie grodzieńskim obwodu grodzieńskiego, centrum sielsowietu Hoża.

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Hoża

Ten artykuł dotyczy miejscowości na Białorusi. Zobacz też: inne znaczenia wyrazu Hoża.

Hoża

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Rejon	grodzieński
Sielsowiet	Hoża
Populacja (2009) • liczba ludności	870[1]
Nr kierunkowy	+375 15(2)
Kod pocztowy	231741
Tablice rejestracyjne	4
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Hoża
Położenie na mapie Białorusi Hoża
53°48′52″N 23°51′32″E

Położenie geograficzne

Miejscowość położona nad rzeką Hożanką, do której wpada tu rzeczka Leśnica, niedalko od ujścia Hożanki do Niemna. Znajduje się przy drodze krajowej R42 (рэспубліканска дарога Р42), biegnącej z Grodna przez Nową Hożę i Hożę do białorusko-litewskiego przejścia granicznego Przewałka – Łoździeje (Priwałka – Lazdijai).

Historia

Ok. 500 m na południe od miejscowości znajdują się ślady osadnictwa z X–VII tysiąclecia p.n.e., a u ujścia Hoży do Niemna resztki osady średniowiecznej z XI–XIV w. W XV w. miejscowość znajdowała się na terenie dóbr wielkoksiążęcych. Kazimierz Jagiellończyk ufundował tu kościół rzymskokatolicki, a Aleksander uposażył go dziesięciną w 1494 r. W trakcie wojny polsko-rosyjskiej w 1655 r. wojska carskie zniszczyły świątynię. Miejscowość była centrum starostwa niegrodowego, od 1671 r. miastem. Od 2 poł. XVII w. ziemie starostwa hoskiego dawano jako rekompensatę egzulantom z zajętych przez Rosję terenów.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego^[2].

Po 1795 r. w wyniku III rozbioru Polski znalazła się na obszarze Ziem Zabranych zaboru rosyjskiego (gmina Sobolany, powiat (ujezd) grodzieński kolejnych guberni: słonimskiej (1795–1797), litewskiej (1797–1802) і grodzieńskiej). W 1862 mieszkańcy Hoży wznieśli murowany kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, który stał się świątynią parafii należącej do dekanatu grodzieńskiego (do 1950 r.).

W 1920 r. wieś znajdowała się na obszarze bitwy nad Niemnem. Po pokoju ryskim (1921) stała się stolicą gminy Hoża województwa białostockiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Według spisu powszechnego z 1921 r. w miejscowości było 96 domów. Mieszkało tu 540 osób: 267 mężczyzn, 273 kobiety. Pod względem wyznania żyło tu 535 katolików, 3 prawosławnych i 2 żydów. Wszyscy mieszkańcy deklarowali narodowość polską^[3].

W kampanii wrześniowej 1939 r. toczyły się tu walki polsko-niemieckie. Następnie wieś znajdowała się w składzie obwodu białostockiego Białoruskiej SRR. W l. 1941–1944 pod okupacją niemiecką (Komisariat Rzeszy Wschód). Od września 1944 r. w obwodzie grodzieńskim BSRR (od 1990 r. Republika Białorusi).

Współczesność

Do dzisiaj w miejscowości dominują Polacy^[4][5]. Działa tu też parafia rzymskokatolicka pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła należąca do dekanatu Grodno-Zachód diecezji grodzieńskiej^[6] (pierwotny kościół z lub sprzed 1492 r., nowy wzniesiony w l. 1862–65 r.^[7]). W 2009 r. utworzono w Hoży parafię prawosławną pw. Spotkania Pańskiego^[8].

W pobliżu usytuowany jest poligon wojskowy Gożski^[9] (полигон "Гожский").

Zabytki

• Kościół katolicki pw. śś. Piotra i Pawła zbudowany w latach 1862–65 w stylu neogotyckim. Podczas wojny w 1944 roku został spalony, jednak wkrótce go odbudowano. W 1950 r. z zamkniętego kościoła Brygidek w Grodnie przewieziono tu ławki, wykonane w 1646 r. przez mistrza Georga Zechela. Postumenty pod krzyże ołtarzowe z 2 ćw. XVIII wieku w stylu rokokowym pochodzą z nieistniejącego kościoła karmelitów w Grodnie.

Przypisy

1. Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
2. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 87.
3. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 34. [dostęp 2011-12-28].
4. Polonia Bialorusi. [dostęp 2011-12-28]. (pol.).
5. Polskie organizacje. [dostęp 2011-12-28]. (pol.).
6. Diecezja Grodzieńska (Grodnen(sis)). [dostęp 2011-12-11]. (pol.).
7. Kościół ŚŚ. App. Piotra i Pawła. [dostęp 2011-12-28]. (pol.).
8. Приход в честь Сретения Господня д.Гожа. orthos.org. [dostęp 2020-12-09]. (ros.).
9. Białoruska armia rozpoczęła ćwiczenia przy granicy z Polską [online], gazetapl, 7 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-07] (pol.).

Linki zewnętrzne

• Hoża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 171.
• Historia parafii i kościoła św. Piotra i Pawła w Hoży (pl)