Loading AI tools
amerykański polityk, 31. prezydent USA (1929–1933) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Herbert Clark Hoover (ur. 10 sierpnia 1874 w West Branch w stanie Iowa, zm. 20 października 1964 w Nowym Jorku) – amerykański polityk, 31. prezydent Stanów Zjednoczonych, działacz Partii Republikańskiej.
 Prezydent Herbert Hoover w 1928 roku | |
| Data i miejsce urodzenia |
10 sierpnia 1874 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20 października 1964 |
| 31. prezydent Stanów Zjednoczonych | |
| Okres |
od 4 marca 1929 |
| Przynależność polityczna | |
| Pierwsza dama | |
| Wiceprezydent | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| 3. Sekretarz handlu Stanów Zjednoczonych | |
| Okres |
od 5 marca 1921 |
| Poprzednik | |
| Następca |
William Whiting |
 | |
Herbert Clark Hoover urodził się 10 sierpnia 1874 r. w West Branch, jako syn kowala Jesse’ego Clarka Hoovera i pastorki Huldy Randall Minthor[1]. Przyszły prezydent w wieku ośmiu lat został sierotą, a nim i jego rodzeństwem zaopiekowali się wujowie i ciocie mieszkający na pobliskich farmach[1]. Następnie przeniósł się do Oregonu, gdzie ukończył szkołę, dorabiając w międzyczasie jako kierownik młyna i reporter lokalnej gazety[2]. W 1891 roku wyjechał do Kalifornii i wstąpił na Uniwersytet Stanforda[2]. Po czterech latach uzyskał stopień bakałarza z geologii[2].
Następnie pracował w kopalniach złota w Grass City, potem w San Francisco, a w 1895 roku zatrudnił się w Bewick, Morcing and Company of London[2]. Pracując w tej firmie, był konsultantem w Europie, Azji i Australii[2]. W wyniku powstania bokserów w Chinach udało mu się wykupić akcje Chinese Engineering and Mining Company dla swojej macierzystej firmy[3]. W czasie I wojny światowej objął przewodnictwo nad Komisją Pomocy w Anglii i Belgii, której zadaniem było m.in. dostarczanie żywności[3]. Dzięki prezydentowi Wilsonowi, w 1917 roku Hoover został przewodniczącym Food Administration[4]. W 1919 roku zostało to przekształcone w Administrację Pomocy Amerykańskiej, która nadal pomagała krajom europejskim w czasach powojennych, a w latach 1921–1923 dostarczała żywność Rosji Radzieckiej[4].
Pomimo że był zwolennikiem Wilsona i Ligi Narodów, wstąpił do Partii Republikańskiej, a w 1920 roku jego nazwisko pojawiło się w kontekście ewentualnej nominacji prezydenckiej[5]. Wybory prezydenckie wygrał wówczas Warren Harding, który mianował Hoovera sekretarzem handlu[5]. W tym czasie ustalił 12-godzinny system pracy w hutach, uregulował działalność linii lotniczych i sieci radiowych, a także dbał o interesy gospodarcze Stanów Zjednoczonych za granicą[5]. Sprzeciwiał się natomiast budowaniu przez rząd hydroelektrowni – uważał, że należy to do sektora prywatnego, czym zaskarbił sobie przychylność wielkiego kapitału[5]. Na stanowisku sekretarza handlu pozostał także w administracji Calvina Coolidge’a, jako jedyny niewymieniony członek ze skorumpowanego gabinetu Hardinga[5].
W 1928 roku, gdy Coolidge oświadczył, że nie będzie ubiegał się o reelekcję, kandydowanie zaproponowano Hooverowi[5]. Konwencja republikanów odbyła się w dniach 12–15 czerwca 1928 r. w Kansas City, gdzie Hoover otrzymał nominację w pierwszym głosowaniu[5]. Nominację wiceprezydencką uzyskał Charles Curtis[5]. Kontrkandydatem Hoovera z ramienia Partii Demokratycznej został Al Smith[5]. Republikanin otrzymał przeszło 21 milionów głosów powszechnych, czyli o 6 milionów więcej od demokraty[6]. W Kolegium Elektorów na Hoovera oddano 444 głosy wobec 87 dla Smitha[6].
Jeszcze w czasie kampanii wyborczej i krótko po objęciu urzędu Hoover zapewniał, że poziom koniunktury w Stanach Zjednoczonych jest wysoki[6]. Jednakże 24 października 1929, czyli siedem miesięcy od zaprzysiężenia, miał miejsce Czarny czwartek, który zapoczątkował Wielki kryzys[7]. Tego dnia sprzedano ponad 12 milionów akcji po zaniżonych cenach[7]. Pięć dni później, miał miejsce jeszcze gorszy dzień dla giełdy Wall Street[7]. Produkcja przemysłowa w Stanach Zjednoczonych zmniejszyła się o 46%, a kryzys dotknął także inne kraje kapitalistyczne, m.in. Wielką Brytanię, Cesarstwo Japonii czy Republikę Weimarską[7]. Znacznie podniósł się także wskaźnik bezrobocia[7]. Hoover składał wiele obietnic zażegnania kryzysu gospodarczego, omawiając projekty działania z przedstawicielami wielkiego kapitału, lecz były one w większości bez pokrycia[8]. Zgodnie ze swoimi konserwatywnymi przekonaniami i poparciem biznesu starał się jedynie zmobilizować inwestycje stanowe i federalne[8]. Pod koniec 1930 r. sprzeciwił się pomysłowi robót publicznych, a na początku 1931 r. zaproponował pomoc federalną, która jednak była zbyt niska, by ruszyć gospodarkę z miejsca[8]. Sprzeciwił się wprowadzeniu zasiłków dla bezrobotnych i wypowiadał się krytycznie na temat ingerencji administracji centralnej w sprawy biznesu, zasłaniając się przepisami Konstytucji Stanów Zjednoczonych[8]. Twierdził, że jedyną sytuacją, która usprawiedliwiłaby interwencjonizm była groźba śmierci głodowej[8]. Pod koniec 1931 roku pojawiły się w kraju marsze głodowe, a pół roku później armia weteranów, zwana Bonus Army, dokonała marszu na Waszyngton, żądając wypłaty obiecanych świadczeń[9]. Bonus Army rozpoczęła okupację kilku budynków federalnych, a następnie została rozpędzona przez wojsko, dowodzone przez generała Douglasa MacArthura[9]. Dopiero na początku 1932 r. zaczęto rozdzielać datki żywnościowe dla najbardziej potrzebujących[9].
W ramach nieskutecznych działań rządu Hoover powołał Reconstruction Finance Corporation, zajmującą się udzielaniem pożyczek władzom lokalnym[9]. Drugą powołaną organizacją była Nadzwyczajna Komisja ds. Bezrobocia (utworzona w 1930 roku, gdy stopa bezrobocia sięgnęła 11%), której zadaniem było wspomożenie bezrobotnych ze środków pochodzących od prywatnych przedsiębiorców[9]. Hoover podpisał także ustawę Wagnera-Grahama, zakładającą projekt robót publicznych, jednak na zbyt ograniczoną skalę, by mógł on poprawić sytuację społeczeństwa[10]. Budowano wówczas osiedla dla ubogich i bezrobotnych, a jedno z największych powstało w Riverside Park w Nowym Jorku[10]. Prezydent apelował do farmerów o ograniczenie produkcji rolnej i do kapitalistów o pomoc charytatywną dla potrzebujących, lecz nie potrafił przełamać swojego konserwatyzmu i przeznaczyć środków na uzdrowienie gospodarki i pomoc dla społeczeństwa[10].
Kryzys miał także walny wpływ na sytuację międzynarodową i politykę zagraniczną USA[10]. Utrudniło to zwłaszcza spłacanie długów wojennych[10]. W Stanach Zjednoczonych miała wówczas miejsce kampania antyprotekcjonistyczna, lecz Hoover zamiast obniżyć taryfy celne, jeszcze je zwiększył poprzez podpisanie ustawy Hawleya–Smoota w 1930 roku[10]. W odpowiedzi na to inne kraje też podwyższyły stawki celne, zamykając się na eksport amerykański, co spowodowało gwałtowny spadek handlu międzynarodowego[10]. Prezydent zaproponował dłużnikom roczne moratorium[11]. Była to głównie pomoc dla Niemiec, które dodatkowo spłacały reparacje wojenne[11]. Większość krajów zgodziła się na taką propozycję, jedynie Republika Francuska wyrażała wobec niej pewne wątpliwości[11]. W 1932 roku odbyła się konferencja w Lozannie, gdzie omawiano sytuację dłużniczą po upływie moratorium, jednak Stany Zjednoczone nie wzięły w niej udziału[11]. Rok później, gdy odroczenie spłat dobiegło końca, kraje nadal nie były w stanie spłacić długów[11].
Również w 1930 roku zwołano kolejną konferencję, mającą podejmować kroki w celu dalszego ograniczenia sił morskich – kontynuacji paktu Kellogga–Brianda[12]. Spotkanie odbyło się w Londynie, a stronę amerykańską reprezentował sekretarz stanu Henry Stimson[12]. Ustalono tam kolejne ograniczenia w tonażu okrętów podwodnych i krążowników oraz przedłużono moratorium na budowę ciężkich statków o kolejne 5 lat[12]. Układ został podpisany 22 kwietnia 1930 r., a 21 lipca Kongres amerykański go ratyfikował[12]. Królestwo Włoch, Republika Francuska i Cesarstwo Japonii odmówiły jednak przyjęcia paktu[12]. Dwa lata później odbyła się w Genewie kolejna konferencja rozbrojeniowa, która miała obradować na temat redukcji sił lądowych[12]. Delegacja amerykańska nadal upierała się przy ograniczeniu sił morskich. W kwestii sił lądowych zaproponowała wyłącznie ograniczenie wszystkich zbrojeń lądowych o 1/3, na co stanowczo nie zgodziła się Francja[12].
Na początku lat 30. XX w. Stany Zjednoczone usiłowały przeciwdziałać polityce ekspansjonistycznej Cesarstwa Japonii na kontynencie azjatyckim, zwłaszcza w kontekście agresji w Chinach (incydent mukdeński)[13]. W 1931 roku japońskie wojska wkroczyły do Mandżurii, na co sekretarz stanu zareagował prośbą o nałożenie sankcji[13]. Hoover sprzeciwił się temu pomysłowi, ograniczając się do potępienia Cesarstwa[13]. Zgodził się jednak, by konsul amerykański w Genewie uczestniczył w posiedzeniu Rady Ligi Narodów, pilnując, by ustalenia były zgodne z treścią paktu Kellogga–Brianda[13]. Izolacjoniści amerykańscy zaprotestowali przeciw takiemu pomysłowi, obawiając się sformalizowania współpracy z Ligą[13]. W listopadzie 1931 r. Rada Ligi i Henry Stimson wystosowali noty dyplomatyczne, zalecające Japonii powstrzymanie agresji w Chinach, lecz Cesarstwo odmówiło[13]. Wobec tego na następnym spotkaniu Rady Ligi Narodów, odbywającym się w Paryżu, były wiceprezydent Charles Gates Dawes wystąpił w roli mediatora[13]. Ponieważ misja zakończyła się niepowodzeniem, zaczęto ponownie rozważać nałożenie sankcji[13]. Chcąc jednak uniknąć zaognienia konfliktu i wywołania ewentualnej wojny, Hoover ponownie odmówił[14]. 10 grudnia powołano specjalną, pięcioosobową komisję pod przewodnictwem Victora Bulwer-Lyttona, której zadaniem było ustalenie rozwiązania kompromisowego[14]. Wkrótce potem prezydent stwierdził, że nie uzna żadnego układu zawartego pod presją wojskową, a także żadnego porozumienia, które będzie godzić w interesy amerykańskie i będzie sprzeczne z paktem Kellogga–Brianda[14]. Te tezy stały się podstawą doktryny Hoovera–Stimsona[14]. W lutym 1932 r. Stany Zjednoczone podjęły kolejne próby rozjemcze, lecz one także zakończyły się fiaskiem, między innymi z powodu niechęci Wielkiej Brytanii do współpracy[14]. Wobec sprzecznych interesów, 18 lutego Cesarstwo Japońskie powołało marionetkowe państwo Mandżukuo[15]. Pięć dni później Stimson odwołał się do ustaleń konferencji waszyngtońskiej z 1922 roku, lecz Japonia zignorowała groźby[15]. Po półrocznej pracy swój raport złożyła komisja Lyttona[15]. Zawarła w nim twierdzenie, że utworzenie państwa Mandżukuo jest niezgodne z wolą lokalnej ludności i powinno być oddane w zarząd komisaryczny Chin, zachowując autonomię lokalną[15]. Liga Narodów przyjęła raport w lutym 1933 roku, co skutkowało oprotestowaniem go przez Cesarstwo Japonii i wystąpieniem z Ligi[15].
Hoover był krytycznie nastawiony do ZSRR i chciał kontynuacji polityki nieuznawania tego kraju[16]. Mimo to doszło do pewnego ocieplenia stosunków gospodarczych[16]. 18 kwietnia 1929 r. senator Borah przedstawił w Izbie Reprezentantów projekt uchwały uznania ZSRR[16]. Zdecydowanym przeciwnikiem takiego rozwiązania był sekretarz stanu, twierdząc, że nie zamierza zmieniać polityki wobec Sowietów[16]. Stimsona popierały koła biznesu, a część z nich żądała wprowadzenia embarga na produkty radzieckie[16]. 13 sierpnia prezydent udzielił wywiadu, w którym podkreślił, że chce zniszczenia ZSRR[16].
Przed zbliżającymi się wyborami prezydenckimi w 1932 roku Hoover znacząco stracił na popularności[17]. Mimo tego, Partia Republikańska wysunęła jego kandydaturę na konwencji w Chicago[17]. Jego głównym przeciwnikiem był Franklin Delano Roosevelt[17]. Kandydat demokratów uzyskał w głosowaniu powszechnym niespełna 23 miliony głosów wobec niecałych 16 milionów dla urzędującego prezydenta[17]. Hoover zwyciężył jedynie w sześciu stanach, podczas gdy Roosevelt – w czterdziestu dwóch[17].
Po opuszczeniu Białego Domu Hoover zamieszkał w Palo Alto, gdzie pracował w Instytucie Wojny, Rewolucji i Pokoju[17]. Publicznie krytykował program rooseveltowskiego Nowego Ładu[18]. Na przełomie lat 30. i 40. XX w. był przeciwnikiem sankcji wobec państw faszystowskich i nie chciał, by Stany Zjednoczone dołączyły do II wojny światowej[18]. Sprzeciwiał się także jakiejkolwiek współpracy z ZSRR[18]. W 1941 roku krytykował Roosevelta za zbrojenie statków handlowych, zamiast ich wycofania[18]. Popierał decyzje podjęte na konferencji jałtańskiej, jednakże nie zgadzał się na użycie broni atomowej rok później[19]. Tuż po zakończeniu wojny, z inicjatywy prezydenta Trumana objął przewodnictwo nad Komisją Hoovera, zajmującą się reorganizacją władzy wykonawczej[19]. W 1946 r. jako specjalny wysłannik prezydenta do spraw pomocy humanitarnej dla Europy odwiedził m.in. Warszawę[20].
Jako były prezydent często gościł na konwencjach republikańskich aż do 1964 roku[19]. Zmarł 20 października 1964 r. w Nowym Jorku[19].
Herbert Hoover poślubił Lou Henry 10 lutego 1899 roku w Monterey[3]. Para miała dwóch synów: Herberta i Allana, urodzonych w 1903 i 1907 roku[3]. Hoover był kwakrem[1].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
