Henryk Rutkowski

Henryk Rutkowski (ur. 7 stycznia 1903 w Warszawie, zm. 21 sierpnia 1925 tamże)^[1] – polski działacz komunistyczny, stracony za zabójstwa.

Ten artykuł dotyczy działacza komunistycznego. Zobacz też: inne osoby o tym nazwisku.

Henryk Rutkowski

Data i miejsce urodzenia	7 stycznia 1903 Warszawa
Data i miejsce śmierci	21 sierpnia 1925 Warszawa
Odznaczenia

Życiorys

Odezwa Komunistycznej Partii Polski wydawana w dniu egzekucji (21 sierpnia 1925) Władysława Hibnera, Władysława Kniewskiego i Henryka Rutkowskiego

W 1919 był uczestnikiem walk w obronie Lwowa. W 1920 został odznaczony Krzyżem Walecznych^[2]. Po zakończeniu działań wojennych pracował jako robotnik. W 1922 wstąpił do Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce, młodzieżowej przybudówki Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (od 1925 – Komunistycznej Partii Polski). Za kolportaż wydawnictw komunistycznych został aresztowany i skazany na dwa lata domu poprawczego w Łomży, wyszedł na wolność w 1925^[3].

W lipcu 1925 razem z Władysławem Hibnerem i Władysławem Kniewskim zgłosił się na ochotnika do zabójstwa Józefa Cechnowskiego, który został zidentyfikowany jako agent policji w ruchu komunistycznym. 17 lipca 1925 zamachowcy oczekiwali na spotkanie z Cechnowskim na ul. Zgoda w Warszawie, podczas którego mieli go zastrzelić. Podczas próby wylegitymowania przez dwóch wywiadowców policyjnych, Hibner, Kniewski i Rutkowski zaczęli strzelać, ciężko raniąc policjanta Kazimierza Lesińskiego^[4]. Podczas ucieczki, gonieni przez policjantów i przechodniów, Hibner z Rutkowskim ostrzeliwali się, raniąc kilka osób. Na ul. Chmielnej ranili śmiertelnie studenta Aleksandra Kempnera. Na ul. Złotej zdołali uprowadzić dorożkę, którą jednak wkrótce porzucili na rogu ul. Twardej. Podczas dalszej ucieczki, Hibner i Rutkowski postrzelili śmiertelnie policjanta starszego posterunkowego Feliksa Witmana oraz postrzelili matkę z dzieckiem. Obaj zamachowcy ukryli się następnie w składzie węgla przy ul. Żelaznej 21, gdzie podczas ataku policji, ranili kilku dalszych policjantów. Ostatecznie, będąc rannymi, zostali ujęci przez policję.

Za popełnione czyny Rutkowski wraz z pozostałymi dwoma zamachowcami został skazany na karę śmierci. Prezydent RP Stanisław Wojciechowski nie skorzystał z prawa łaski. Wszyscy trzej zostali rozstrzelani 21 sierpnia 1925 o godz. 4.00 w Cytadeli Warszawskiej przez pluton egzekucyjny wystawiony ze składu 30 Pułku Strzelców Kaniowskich, w obecności lekarza inspekcyjnego garnizonu, kapitana lekarza doktora Józefa Henryka Sommera^[3][5].

Upamiętnienie

Nieistniejący obecnie pomnik-mauzoleum Władysława Hibnera, Władysława Kniewskiego i Henryka Rutkowskiego przy murze Cytadeli Warszawskiej

W czasach PRL Hibner, Kniewski i Rutkowski byli uznani za bohaterów ruchu robotniczego, m.in. nazywano ich imionami ulice (ulicą Rutkowskiego nazwano ulicę Chmielną, na której zastrzelili Kempnera), a imieniem „Henryk Rutkowski” nazwano jacht, późniejszy „STS Kapitan Głowacki”. W oficjalnej propagandzie i wydawnictwach encyklopedycznych byli przedstawiani jako straceni za próbę zamachu na prowokatora.

W 1950, w 25. rocznicę śmierci, w miejscu egzekucji przy murze warszawskiej Cytadeli urządzono park im. Kniewskiego, Hibnera i Rutkowskiego i odsłonięto pomnik-mauzoleum^[6][7].

Przypisy

1. Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 10, Warszawa 1967.
2. Krystyna Trembicka „Między utopią a rzeczywistością. Myśl polityczna Komunistycznej Partii Polski (1918-1938)” Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej Lublin 2007, ISBN 978-83-227-2668-6, s. 61.
3. Władysław Kniewski (1902–1925), Henryk Rutkowski (1903–1925). Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2015-08-10].
4. Kurjer Warszawski. Wydanie wieczorne. R. 105, 1925, nr 231, 19 sierpnia 1925 [dostęp 2016-08-18].
5. Wyrok i rozstrzelanie komunistycznych terrorystów, „Polska Zbrojna” Nr 228 z 21 sierpnia 1925 roku, s. 5. Kapitan lekarz doktor Józef Henryk Sommer w 1924 roku był młodszym lekarzem Wojskowego Więzienia Śledczego Nr 1 w Warszawie, a w 1928 roku pozostawał w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr V. Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 996, 1018, 1083. Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 714, 733.
6. Zygmunt Stępiński: Gawędy warszawskiego architekta. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 150. ISBN 83-03-00447-6.
7. Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 142. ISBN 83-7005-211-8.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 5996149235105776690004
• PLWABN: 9810590487805606
• NUKAT: n2014094382