Grzegorz Motyka (historyk)

Grzegorz Motyka (ur. 29 stycznia 1967 w Ośnicy^[1]) – polski historyk i nauczyciel akademicki, profesor nauk społecznych. W latach 2011–2016 członek Rady Instytutu Pamięci Narodowej, od 2023 członek Kolegium IPN, od 2024 dyrektor Wojskowego Biura Historycznego.

Grzegorz Motyka

Grzegorz Motyka (2024)
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	29 stycznia 1967 Ośnica
Profesor nauk społecznych
Alma Mater	Katolicki Uniwersytet Lubelski
Doktorat	1998 – historia Katolicki Uniwersytet Lubelski promotor: Tomasz Strzembosz
Habilitacja	2007 – nauki o polityce Polska Akademia Nauk
Profesura	9 lutego 2017
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński, Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku
Odznaczenia

Życiorys

W 1992 ukończył studia historyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim^[2]. Pracę magisterską napisał pod kierunkiem profesora Tomasza Strzembosza na temat walk polsko-ukraińskich w Bieszczadach^[3]. W 1994 rozpoczął pracę w Instytucie Studiów Politycznych PAN^[4]. W 1998 na podstawie rozprawy Walki polsko-ukraińskie na ziemiach dzisiejszej Polski w latach 1943–1948 przygotowanej pod kierunkiem Tomasza Strzembosza uzyskał na macierzystej uczelni stopień naukowy doktora^[4][5].

Równolegle z zatrudnieniem w PAN pracował w Biurze Edukacji Publicznej IPN w Lublinie (2000–2005) i Warszawie (2005–2007)^[5]. W 2007 habilitował się w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk^[6] na podstawie pracy dotyczącej całej historii Ukraińskiej Powstańczej Armii^[3]. W latach 2007–2009 był zatrudniony jako profesor nadzwyczajny w Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku^[6], a w latach 2008–2013 na Uniwersytecie Jagiellońskim jako adiunkt w Katedrze Ukrainoznawstwa^[4][5]. W 2011 został przez Senat RP wybrany w skład Rady IPN^[2]; organ ten został zniesiony nowelizacją ustawy o IPN w 2016. W 2017 otrzymał tytuł profesora nauk społecznych^[6][7][8].

W czerwcu 2023 został wybrany przez Senat w skład Kolegium IPN^[9]. W kampanii prezydenckiej w 2025 zajął jednoznacznie negatywne stanowisko w sprawie kandydatury prezesa IPN Karola Nawrockiego na prezydenta RP, przychylając się do opinii Antoniego Dudka^[10].

W marcu 2024 został dyrektorem Wojskowego Biura Historycznego im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego^[11]. W lipcu tego samego roku został powołany w skład Rady Muzeum przy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku^[12]. W maju 2024 został członkiem Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich i białoruskich na bezpieczeństwo wewnętrzne i interesy Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2004–2024 powołanej przez premiera Donalda Tuska^[13].

Autor artykułów publikowanych w „Karcie”, „Więzi”, „Zeszytach Historycznych”, „Gazecie Wyborczej”, „Rzeczpospolitej” i „Wprost”.

W pracy badawczej specjalizuje się w tematyce polskiego ruchu oporu w okresie II wojny światowej, konfliktów zbrojnych z pierwszych lat powojennych^[3] i stosunków polsko-ukraińskich. Opowiedział się za uznaniem akcji „Wisła” (1947) za zbrodnię przeciwko ludzkości i zbrodnię komunistyczną, uzasadniając to zastosowaniem przez polskie władze komunistyczne odpowiedzialności zbiorowej wobec całej społeczności ukraińskiej i rusińskiej za wspieranie zbrojnych wystąpień antykomunistycznych Ukraińskiej Powstańczej Armii i dokonywanych przez nią czystek etnicznych na ludności polskiej^[14].

Odznaczenia i wyróżnienia

Został odznaczony Brązowym (2000)^[15] i Złotym (2015)^[16] Krzyżem Zasługi.

W 2000 otrzymał Nagrodę Historyczną „Polityki” w dziedzinie prac naukowych i popularnonaukowych za książkę Tak było w Bieszczadach^[17]. W 2015 jego książka pt. Na białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944–1954 została nominowana do Nagrody Literackiej i Historycznej Identitas^[18].

Był nominowany do Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego za książki Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947 (2012)^[19] oraz Wołyń ’43 (2017)^[20]. Nagrodę tę otrzymał natomiast w 2024 za publikację Akcja „Wisła” ’47. Komunistyczna czystka etniczna^[21]

Dwukrotnie otrzymał Nagrodę im. Jerzego Giedroycia: w 2014 za współtworzoną książkę Wojna po wojnie. Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1953, a w 2024 za monografię Akcja „Wisła” ’47. Komunistyczna czystka etniczna^[22].

Publikacje

• Pany i rezuny. Współpraca AK-WiN i UPA 1945–1947 (współautor z Rafałem Wnukiem), Volumen, Warszawa 1997, ISBN 83-86857-72-2.
• Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukraińskie 1943–1948, Volumen, Warszawa 1999, ISBN 83-7233-065-4.
• Antypolska Akcja OUN-UPA 1943–1944. Fakty i interpretacje (współredaktor z Dariuszem Libionką), IPN, Warszawa 2002
• Służby Bezpieczeństwa Polski i Czechosłowacji wobec Ukraińców 1945–1989. Z warsztatów badawczych (redaktor), IPN, Warszawa 2005, ISBN 83-89078-86-4.
• Ukraińska partyzantka 1942–1960. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii, Instytut Studiów Politycznych PAN i Rytm, Warszawa 2006, ISBN 83-7399-163-8.
• W kręgu „Łun w Bieszczadach”. Szkice z najnowszej historii polskich Bieszczad, Rytm, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7399-340-2.
• Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011, ISBN 978-83-08-04576-3.
• Wojna po wojnie. Antysowieckie podziemie w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1953 (współautor z Tomaszem Stryjkiem, Rafałem Wnukiem i Adamem F. Baranem), Wydawnictwo Naukowe Scholar, Instytut Studiów Politycznych PAN i Muzeum II Wojny Światowej, Gdańsk-Warszawa 2012, ISBN 978-83-60580-90-5.
• Cień Kłyma Sawura. Polsko-ukraiński konflikt pamięci, Wydawnictwo Oskar i Muzeum II Wojny Światowej, Gdańsk 2013, ISBN 978-83-63709-23-5.
• Na Białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944–1953, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014, ISBN 978-83-08-05393-5.
• Wołyń ’43. Ludobójcza czystka – fakty, analogie, polityka historyczna, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016, ISBN 978-83-08-06207-4.
• Obywatel „Igła” – krawiec ze Skaryszewa. Analiza mikrohistoryczna rewolucji wyklętych, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2018, ISBN 978-83-65972-48-4.
• Międzynarodowe aspekty akcji „Wisła” (współautor z Tomaszem Stryjkiem i Mariuszem Zajączkowskim), Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2020, ISBN 978-83-65972-91-0.
• Akcja „Wisła” ’47. Komunistyczna czystka etniczna, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2023, ISBN 978-83-08-08057-3.