Grodzisko (gmina)

Grodzisko – dawna gmina wiejska istniejąca do połowy 1943 roku w woj. kieleckim i łódzkim. Siedzibą władz gminy było początkowo Grodzisko, a następnie Radoska^[2].

Grodzisko

gmina wiejska
1919-1943[1]
Państwo	Generalne Gubernatorstwo
Dystrykt	(1919–39: województwo kieleckie) (1939: województwo łódzkie) 1939-43: radomski
Powiat	konecki
Siedziba	Grodzisko Radoska
Populacja (1921) • liczba ludności	7072
brak współrzędnych

Historia

Gmina Grodzisko powstała 13 stycznia 1870^[3] w powiecie koneckim w guberni radomskiej w związku z przemianowaniem dotychczasowej gminy Radoszyce na gminę Grodzisko. Przyczyną tego manewru była utrata praw miejskich przez miasto Radoszyce (stanowiące dotąd odrębną gminę miejską) i przekształceniu jego w wiejską gminę Radoszyce w granicach dotychczasowego miasta. Aby uniknąć dwóch jednostek wiejskich o tej samej nazwie, dotychczasową gminę Radoszyce przemianowano na gminę Grodzisko, z siedzibą w Grodzisku^[4]. Gmina miała skomplikowany i bardzo specyficzny kształt: jej obszar był przeperforowany obszarem (dużo mniejszej) gminy Radoszyce, składającej się z około 10 enklaw, z których niektóre zawierały kontrenklawy gminy Grodzisko^[2]. Urząd Gminy w Grodzisku funkcjonował do 1873 roku, po czym został przeniesiony do Radoski^[5].

W okresie międzywojennym gmina Grodzisko należała do powiatu koneckiego w woj. kieleckim. Według stanu z 30 września 1921 roku gmina liczyła 7072 mieszkańców (w tym 511 w Grodzisku) i składała się z 36 miejscowości^[6]. 1 kwietnia 1939 roku gminę wraz z główną częścią powiatu koneckiego^[7] przeniesiono do woj. łódzkiego^[8].

Gmina Grodzisko przetrwała w niezmienionych granicach do połowy 1943 roku, kiedy to została zintegrowana z gminą Radoszyce tworząc gminę Radoszyce^[5][9]. Równocześnie trzy gromady z dotychczasowej gminy Grodzisko (Gatniki, Sielpia Mała i Sielpia Wielka) przeszły do gminy Końskie^[10][11].

Zobacz też

• gmina Grodzisko Dolne

Przypisy

1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. kieleckiego; w czasie II wojny światowej poza administracją polską.
2. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
3. 1 stycznia 1870 według kalendarza juliańskiego
4. Postanowienie z 24 października (5 listopada) 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 419)
5. Archiwum Państwowe w Kielcach – Akta gminy Grodzisko. [dostęp 2009-04-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom III - Województwo Kieleckie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
7. Z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec
8. Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
9. Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948. Brak numerów stron w książce
10. Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
11. Do gminy Końskie włączono także wieś Piekło z gminy Miedzierza