Grodzisko Dolne (gmina)

Grodzisko Dolne – gmina wiejska w województwie podkarpackim, w powiecie leżajskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie rzeszowskim.

Grodzisko Dolne

gmina wiejska
Urząd Gminy Grodzisko Dolne
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	leżajski
TERC	1808022
Wójt	Jacek Chmura (2006)
Powierzchnia	78,42 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	7921[1]
• gęstość	102,6 os./km²
Nr kierunkowy	17
Kod pocztowy	37-306
Tablice rejestracyjne	RLE
Adres urzędu: Grodzisko Dolne 125a 37-306 Grodzisko Dolne
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 10[2][3] Liczba miejscowości 9[3]
Położenie na mapie Polski Grodzisko Dolne
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Grodzisko Dolne
50°10′N 22°28′E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Grodzisko Dolne.

Według danych z 30 czerwca 2004^[4] gminę zamieszkiwało 8177 osób, (ok. 11,80% ludności powiatu), z czego 6 tys. mieszka w Grodzisku (Dolnym, Górnym i Wólce).

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[5] gmina Grodzisko Dolne ma obszar 78,42 km², w tym:

• użytki rolne: 70%
• użytki leśne: 23%

Gmina stanowi 13,45% powierzchni powiatu.

Historia

Tereny te początkowo wchodziły w skład dóbr jarosławsko-przeworskich, możnego rodu Tarnowskich. W późniejszym czasie Grodzisko należało do Lubomirskich - właścicieli klucza przeworskiego.

Pod koniec XVI wieku z północno-zachodniej części Grodziska wyodrębniła się Wólka Grodziska. Na początku wieku XVIII ze środkowej części wyodrębniło się Miasteczko, które około 1740 roku uzyskało prawa miejskie. Pod koniec XVIII wieku wyodrębniło się Grodzisko Górne, a następnie powstały przysiółki: Krzaki, Podlesie, Zagrody, Chałupki, Zarowie.

W 1786 roku Austriacy podzielili wieś na gromady: Grodzisko Dolne, Miasto, Grodzisko Górne, Wólkę Grodziską. W 1930 roku włączono Miasteczko do Grodziska Dolnego^[6].

W 1779 roku Marcin Lubomirski sprzedał Grodzisko Maciejowi Aleksandrowi Borzęckiemu. W 1787 roku Grodzisko należało już do Michała Drohojowskiego. Następnie właścicielami Grodziska byli Kellermanowie. Na przełomie XIX i XX wieku właścicielką Grodziska Dolnego, Miasteczka, Grodziska Górnego była baronowa Domicela Branhidy, a Wólka Grodziska wchodziła w skład ordynacji Potockich z Łańcuta. Po 1918 roku Miasteczko utraciło prawa miejskie. Ostatnimi właścicielami folwarku w Grodzisku Dolnym byli Irena i Zygmunt Lityński^[7].

1 kwietnia 1930 roku gmina wiejska Grodzisko Miasteczko została zniesiona, a jej terytorium włączono do gminy wiejskiej Grodzisko Dolne. Gmina Wólka Grodziska została zniesiona, a jej terytorium włączono do gminy wiejskiej Grodzisko Górne^[8].

1 sierpnia 1934 roku została utworzona gmina zbiorowa Grodzisko Dolne, w której skład weszły dotychczasowe gminy wiejskie: Chodaczów, Dembno, Grodzisko Dolne, Grodzisko Górne, Laszczyny, Opaleniska, Zmysłówka^[9]. Gmina należała do powiatu łańcuckiego.

W 1954 roku na mocy reformy podziału administracyjnego wsi, gmina Grodzisko Dolne została zniesiona, a w jej miejsce utworzono gromady:

• Gromada Dębno – w jej skład weszła dotychczasowa gromada wiejska Dębno.
• Gromada Grodzisko Dolne – w jej skład weszły dotychczasowe gromady wiejskie: Grodzisko Dolne (bez przysiółka Podlesie), Chodaczów, Laszczyny.
• Gromada Grodzisko Górne – w jej skład weszły dotychczasowe gromady wiejskie: Grodzisko Górne, Wólka Grodziska.
• Gromada Zmysłówka – w jej skład weszły dotychczasowe gromady wiejskie: Zmysłówka (bez przysiółków Podbudy i Kasprówka), Opaleniska, część gromady Grodzisko Dolne (przysiółek Podlesie)^[10].

1 stycznia 1956 roku gromady te zostały przydzielone do nowo utworzonego powiatu leżajskiego^[11].

1 stycznia 1973 roku na mocy reformy podziału administracyjnego zniesiono gromady, a w ich miejsce odtworzono gminę Grodzisko Dolne, w której skład weszły sołectwa: Chodaczów, Grodzisko Dolne, Grodzisko Górne, Laszczyny, Nowe Grodzisko, Opaleniska, Podlesie, Wólka Grodziska, Zmysłówka^[12].

Naczelnicy gminy:^[13]

1973. Stanisław Majka.

1973–1975. Stanisław Krzeszowski.

1975–1977. Jan Pelc.

1977–1983. Zbigniew Ząbczyk.

1983–1989. Marian Gałusza.

1989–1990. Józef Majkut.

Wójtowie gminy:

1990–1997. Zbigniew Rynasiewicz.

1997–2006. Franciszek Krajewski.

2006– nadal Jacek Chmura.

Sołectwa

Sołectwo[2]	Ludność	Sołtys	Parafia	Szkoła	Geodezyjny identyfikator obrębu ewidencyjnego
Chodaczów	562	Stanisław Wojtyna	Parafia MB Nieustającej Pomocy	Szkoła podstawowa	180802_2.0011
Grodzisko		Tadeusz Mazurek			części Grodziska Dolnego i Górnego
Grodzisko Dolne		Monika Moszkowicz	Parafia św. Barbary	Szkoła podstawowa	180802_2.0012
Grodzisko Górne		Monika Ślanda		Szkoła podstawowa	180802_2.0013
Grodzisko Nowe	739	Jan Bielecki	Parafia św. Andrzeja Apostoła		180802_2.0012
Grodzisko-Podlesie		Marzena Czech			Podlesie i część Grodziska Górnego
Laszczyny	440	Dariusz Lizak		Szkoła podstawowa	180802_2.0014
Opaleniska	258	Stefan Wacnik		Szkoła podstawowa	180802_2.0015
Wólka Grodziska	731	Krzysztof Dąbek	Parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego	Szkoła podstawowa	180802_2.0016
Zmysłówka	606	Kazimierz Bechta	Parafia św. Józefa		180802_2.0017

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	8177	100	4100	50,1	4077	49,9
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	104,3		52,3		52

Sąsiednie gminy

Białobrzegi, Leżajsk, Tryńcza, Żołynia

Zobacz też

• gmina Grodzisko

Przypisy

1. Gmina Grodzisko Dolne w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Sołectwa
3. Urząd Statystyczny w Rzeszowie
4. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
5. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
6. Zarys historii Grodziska Dolnego [online], Załącznik do uchwały Nr XXXV/276/2017 Rady Gminy Grodzisko Dolne z dnia 29 sierpnia 2017 r. Program opieki nad zabytkami i ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy Grodzisko Dolne na lata 2017-2020 [dostęp 2017-08-29].
7. Historia miejscowości [online], sztetl.org.pl.
8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 marca 1930 r. o zniesieniu gmin wiejskich Grodzisko Miasteczko i Wulka Grodziska w powiecie łańcuckim, województwie lwowskiem. Dz.U. z 1930 r. nr 22, poz. 197
9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 lipca 1934 r. o podziale powiatu łańcuckiego w województwie lwowskiem na gminy wiejskie. Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 597
10. Uchwała Nr 27/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łańcuckiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
11. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 listopada 1955 r. w sprawie utworzenia powiatów leżajskiego i ropczyckiego oraz zmiany granic niektórych powiatów w województwie rzeszowskim. Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 283
12. Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972 r., Nr 16, Poz. 196
13. 50 lat Gminy Grodzisko Dolne, Gazeta z Grodziska i okolic 01/2023

Linki zewnętrzne

• Archiwalne wydania Gazety z Grodziska i Okolic – 2007-2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021

Bibliografia

• Raport o stanie Gminy Grodzisko Dolne za rok 2021