Edmund Krasicki

Edmund Konrad Ignacy Antoni Józef Krasicki z Siecina^[a] herbu Rogala (ur. 25 listopada 1808 w Bachórzcu, zm. 24 grudnia 1894 w Lisku) – polski hrabia, oficer, właściciel ziemski.

Edmund Krasicki

kapitan
Data i miejsce urodzenia	25 listopada 1808 Bachórzec
Data i miejsce śmierci	24 grudnia 1894 Lisko
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Królestwa Kongresowego, Gwardia Narodowa
Jednostki	4 Bateria Lekkokonna, 5 Pułk Strzelców Konnych
Główne wojny i bitwy	powstanie listopadowe, Wiosna Ludów
Odznaczenia

Życiorys

Zamek w Lesku

Epitafium Edmunda Krasickiego w kościele leskim

Edmund Konrad Ignacy Antoni Józef Krasicki z Siecina^[1][2][3] urodził się 25^[4] listopada 1808 w Bachórzcu^{[1][5][6][7][8]}. Był synem gen. Franciszka Ksawerego Krasickiego^[7][9][8] (1774–1844) i Julii Teresy Wandalin-Mniszech (1777–1845). Miał brata Ksawerego (ur. 1800 lub 1802, zm. 1843, nie założył rodziny)^[1][5]. Legitymował się tytułem hrabiego Świętego Cesarstwa Rzymskiego^[1][6][3][9].

Po wybuchu powstania listopadowego udał się do Warszawy, wstąpił do korpusu artylerii Wojsk Polskich i służył jako kanonier w 4 baterii lekkokonnej (w składzie Brygady Artylerii Lekkokonnej) pod dowództwem mjr. Józefa Bema^[10][7][11]. Służył w stolicy^[7]. Pełnił stanowisko bombardiera granatów sześciofuntowych, dokonując zniszczeń po stronie wroga^[12]. Rozkazem z 10 sierpnia 1831 mianowany podporucznikiem i przeniesiony do 5 Pułku Strzelców Konnych, w szeregach którego dotrwał do końca powstania^[7][13][14] (według innych źródeł był porucznikiem^[1][5][8] w szeregach 5 Pułku Szwoleżerów^[6][9][15]). Po jego upadku przeszedł z armią pod Górznem do Prus 6 października 1831^[7]. W latach 70. był pomysłodawcą spisania pamiętników z czasu powstania listopadowego byłych uczestników, Wincentego Ścibora-Rylskiego, Tymona Bala, Mikołaja Korwina^[16]. Swoje przeżycia powstańcze spisał w zeszycie zatytułowanym Moje wspomnienia z 1830-31 r., przechowywanym na zamku leskim^[17].

W grudniu 1831 powrócił do majątku rodziców w Lisku. Po śmierci ojca objął tamtejsze gospodarstwo wraz z zamkiem leskim oraz odziedziczył inne dobra^[7][9]. Został dziedzicem majątków rodzinnych: Bachórzec (od około 1838 do lat 70.)^{[18][19][20][21][22][23][b][1][c][5]}, Lisko (uprzednio właścicielem Liska był jego ojciec, figurujący jako Franz Krasicki^[24][d], od około 1848 do lat 90.^{[25][26][27][28][29][30][31][32][1][33][34][35][5]} i Posada Liska (od około 1856 do lat 90.)^{[26][27][28][29][36][37][38]}, Poraż (od około 1848 do lat 90.)^{[e][39][40][41][42][43][44][45][46][47][48][49]}, a poza tym Bachońce (około 1853-1855)^[50][19], Bezmiechowa Dolna^{[51][52][53][54][55][56]}, Choceń^{[57][58][59][60][61][62][63]}, Huzele^{[64][65][f][66][67][68]}, Kalnica Niżna^{[69][70][1][71][72]} (w drugiej połowie lat 50. i w 60. w Szematyzmach wymieniany jako właściciel Kalnicy Górnej, prawdopodobnie zamiennie z Berezniackimi/Brześciańskimi^[73][74][75],) Kamionki^{[76][73][74][77][75][70][78][72]}, Łukawica^{[79][80][81][82][83][84]}, Manasterzec z Podsobieniem^{[85][86][87][88][89][90]}, Podbukowina^{[91][92][g][93][h]}, Połchowa koło Bachórzca^{[94][42][95][i][96][j]}, Postołów i Postołowska Wola^{[97][98][44][45][99][47][100][38]}, Przedmieście^[101], Serednie Wielkie^{[102][103][k][l]}, Słonne^{[m][104][n][o][105][p]}, Sukowate^{[106][107][q][108][109][110]}, Weremień i Łączki^{[111][112][r][113][114][115][14]}.

Podczas Wiosny Ludów w stopniu kapitana zorganizował w Lesku kompanię Gwardii Narodowej i dokonał jej uzbrojenia w karabiny skałkowe^[9][116]. Po wybuchu powstania styczniowego organizował pomoc, gromadzenie funduszy i broni^[117]. Wyprawił z Bachórca do walk późniejszych uczestników tej insurekcji^[118].

Był członkiem Stanów Galicyjskich z grona magnatów^[1][5][14]. Był członkiem Wydziału Krajowego (Landesausschuss) w grupie stanu panów w gronie hrabiów w latach od około 1839 do około 1861^[119]. Jako właściciel Liska z przyległościami w 1873 był wyborcą uprawnionym do wyboru posła na Sejm Krajowy Galicji z większych posiadłości w okręgu wyborczym Sanok^[120]. Był członkiem Rady c. k. powiatu liskiego, w 1867 wybrany jako reprezentant grupy większych posiadłości, od tego czasu sprawował stanowisko prezesa wydziału powiatowego^[14] (określanego niekiedy marszałkiem^[11])^[121], około 1870 ponownie wybrany, tym razem z grupy gmin wiejskich, pozostawał prezesem wydziału przez około 10 kolejnych lat^[122] (ponownie wybrany w 1874^[123])^[124], ponownie w 1877^[125]. Następnie, od około 1881 do około 1890 pozostawał tylko członkiem rady, wybierany w tym dziesięcioleciu z grupy gmin wiejskich^[126][15].

30 czerwca 1847 został mianowany czynnym członkiem Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego i pozostawał nim w kolejnych latach^[127] oraz należał do oddziałów GTG: sanocko-lisko-brzozowsko-krośnieńskiego w latach 70. do około 1885^[128] i następnie do sanocko-lisko-krośnieńskiego do końca życia^[129]. Od około 1871 do około 1882 był prezesem (przełożonym) wydziału okręgowego w Lisku Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego^[130].

W dniu 19 września 1880 na stacji kolejowej Lesko Łukawica witał podróżującego po Galicji cesarza Austrii Franciszka Józefa I^[131].

9 lutego 1836 we Lwowie jego żoną została Maria Aniela Brzostowska z Brzostowa herbu Strzemię (1816-1903, córka podpułkownika wojsk polskich Michała Brzostowskiego z Mołotkowa i Konstancji z Krasickich herbu Rogala z Liska; dziedziczka dóbr Stratyn (w tym tamtejszy zamek), Białozórka, Bobulińce, Kujdanóws)^[1][5][14]. Ich dziećmi byli Michał (1836-1917), Maria (1837-1855), Ignacy (1839-1924), Stanisław (1842-1887, właściciel dóbr Stratyn, nie założył rodziny)^[132][5][14].

Był patronem (kolatorem) kościoła Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Lesku^[116]. Wspierał ludność wiejską^{[133][15][134]}. Za życia uważano go za patriotę i miłośnika ludu^[11]. Pod koniec życia 6 listopada 1893 dokonał zapisów (legatów) testamentowych, w których rozporządził swym majątkiem na szereg celów społecznych na rzecz Liska i okolicznych wsi, w tym miejscowych włościan i oficjalistów^[11], m.in. polecił utworzyć kasy pożyczkowe dla niezamożnych gospodarzy religii rzymskokatolickiej pod nazwą „Kasa lub fundacja pożyczkowa polska imienia Tadeusza Kościuszki”^[3]. Był znajomym Zygmunta Kaczkowskiego, który m.in. podjął spisanie jego nekrologu^[9][135]. Zarządcą dóbr hrabiego Edmunda Krasickiego był Julian Smólski (powstaniec styczniowy, zm. 1898 w Kalnicy w wieku 57 lat)^[136].

Edmund Krasicki zmarł w Wigilię Świąt Bożego Narodzenia 24 grudnia 1894 w Lisku w wieku 87 lat^{[11][3][15][137][14]}. Został pochowany w tym mieście^[6][138]. Edmund i Maria Aniela Krasiccy zostali upamiętnieni osobnymi epitafiami, ustanowionymi w kościele w Lesku^[116]. Według inskrypcji na nich umieszczonych oboje zostali pochowani w Bachórzcu.

Jego wnukiem był August Krasicki, który poświęcił mu swój Dziennik z kampanji rosyjskiej Krasickiego Augusta, porucznika w Sztabie Komendy Polskich Legjonów 1914-1916, spisywany podczas służby w szeregach Legionów Polskich (wyd. 1934)^[17].

Odznaczenia

• Krzyż Wielki Orderu św. Grzegorza Wielkiego (1886, przyznany przez papieża Leona XIII)^[5][14]
• Według Andrzeja Potockiego został odznaczony Orderem Virtuti Militari za udział w powstaniu listopadowym^[139], czego nie potwierdziła publikacja pt. Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych^[140].

Uwagi

1. W ewidencji Cesarstwa Austrii był określany w języku niemieckim jako „Edmund Graf Krasicki”.
2. Według stanu z 1886 właścicielem Bachórzca był Ignacy Krasicki. Skorowidz 1886 ↓, s. 11
3. Według stanu z 1890 właścicielką Bachórzca była Elżbieta Krasicka. Skorowidz 1890 ↓, s. 4
4. Franz Krasicki figurował jeszcze jako właściciel w Szematyzmie z 1848. Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1848. Lwów: 1848, s. 397.
5. Do około 1848 jako właściciele Poraża figurowali Franz Karny i spadkobiercy Łempickich. Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1848. Lwów: 1848, s. 422.
6. Według stanu z 1868 właścicielem był Stanisław Krasicki. Skorowidz 1868 ↓, s. 71
7. Według stanu z 1868 właścicielem był Ignacy Krasicki. Skorowidz 1868 ↓, s. 163
8. Według stanu z 1886 właścicielem ponownie był Ignacy Krasicki. Skorowidz 1886 ↓, s. 147
9. Według stanu z 1868 właścicielem był Ignacy Krasicki. Skorowidz 1868 ↓, s. 165
10. Według stanu z 1886 właścicielem był Ignacy Krasicki. Skorowidz 1886 ↓, s. 152
11. Według stanu z 1868 właścicielem był Stanisław Krasicki. Skorowidz 1868 ↓, s. 193
12. Według stanu z 1872 właścicielem był Stanisław Krasicki. Skorowidz 1872 ↓, s. 74 Według stanu z 1886 właścicielem był Stanisław Krasicki. Skorowidz 1886 ↓, s. 173
13. Według stanu z 1855 właścicielką była Eleonora Krasicka. Skorowidz 1855 ↓, s. 201
14. Według stanu z 1860 właścicielką była Maria Krasicka. Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1860. Lwów: 1860, s. 531.
15. Według stanu z 1868 właścicielką była Maria Krasicka. Skorowidz 1868 ↓, s. 201
16. Według stanu z 1886 właścicielem był Ignacy Krasicki. Skorowidz 1886 ↓, s. 179
17. Według stanu z 1868 właścicielem był Stanisław Krasicki. Skorowidz 1868 ↓, s. 213
18. Według stanu z 1868 właścicielem był Stanisław Krasicki. Skorowidz 1868 ↓, s. 235