Dzierżynowo

Dzierżynowo (biał. Дзяржынава, Dziarżynawa; ros. Дзержиново, Dzierżynowo; do 1881 roku Oziembłowo^[1], obecnie jako Państwowa Instytucja Kultury "Muzeum-dwór Dzierżynowo") – dawny białoruski majątek ziemski, stanowiący obecnie muzealny kompleks historyczno-kulturalny. Liczący łącznie 180 mórg (około 100 hektarów) dwór szlachecki wraz z folwarkiem, położony jest nad rzeką Usą, w rejonie stołpeckim obwodu mińskiego, około 15 km od Iwieńca. W 1877 urodził się tu Feliks Dzierżyński.

Nie mylić z: Dzierżyńsk.

Dzierżynowo

Дзяржынава
Дзержиново

Zrekonstruowany dwór (obecnie muzeum)
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Rejon	stołpecki
Sielsowiet	Litwa
Powierzchnia	około 1 km²
Położenie na mapie obwodu mińskiego Dzierżynowo
Położenie na mapie Białorusi Dzierżynowo
53°50′10″N 26°32′30″E
Strona internetowa

Historia

W XIX i w początkach XX w.^[a] położone było w Rosji, w guberni wileńskiej, w powiecie oszmiańskim.

Pierwotnie był to rodowy majątek Oziembłowskich, wówczas znany pod nazwą Oziembłowo. W latach 20. XIX wieku, w wyniku ślubu Antoniny Oziembłowskiej ze szlachcicem zagrodowym Józefem Janem Dzierżyńskim (1788-1854), przeszedł na własność tego małżeństwa. Od tego czasu majątek rodowy Dzierżyńskich. Odziedziczony przez Edmunda (1838-1882). Przez pewien czas majątek był dzierżawiony innym osobom (do 1875). Poprzednią nazwę – Oziembłowo, z którą notowany jest w Słowniku Geograficznym^[2] – Dzierżyńscy zmienili w 1881 roku^[3][4], po narodzinach Feliksa.

Tutaj zginęli dwaj bracia Feliksa: Stanisław (zabity w lipcu 1917 przez powracających z frontu rosyjskich żołnierzy, być może dezerterów) i Kazimierz (stracony przez Niemców w sierpniu 1943, za udział w ruchu oporu). W odwecie za działalność konspiracyjną, w ramach operacji Hemann, Niemcy spalili również sam dwór^[5].

W dwudziestoleciu międzywojennym folwark leżący w Polsce, w województwie nowogródzkim, w powiecie stołpeckim^[b], w gminie Naliboki^[6]. W 1921 miejscowość liczyła 9 mieszkańców, zamieszkałych w 1 budynku, wyłącznie Polaków wyznania rzymskokatolickiego^[6].

Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.

Dwór został zrekonstruowany w 1972 i odnowiony w 2004; w ponownym otwarciu uczestniczył Alaksandr Łukaszenka. Obecnie jest to mała wieś składająca się z dworu i ruin folwarku Dzierżyńskich^[7]. Cały kompleks Dzierżynowa uzyskał status historyczno-kulturalnego zabytku Białorusi^[8].

Pałac w Dzierżynowie przed 1939 rokiem

Uwagi

1. m.in. w chwili urodzenia Feliksa Dzierżyńskiego
2. Przynależność powiatowa zmieniała się. Miejscowość leżała w powiatach oszmiańskim (do 1920), wołożyńskim (1920 - 1930) i stołpeckim (1930 - 1945)

Przypisy

1. Mapa WIG P33-S43-E Kamień pod Iwieńcem (skala 1:25 000, rok wydania 1938)
2. Oziembłowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 785.
3. Alwida A. Bajor: Na tropach bohaterów opowieści Józefa Mackiewicza „Krasnyj pomieszczik”. [dostęp 2009-12-01].
4. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Medycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny/Medycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny-r2011-t17-n1/Medycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny-r2011-t17-n1-s227-237/Medycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny-r2011-t17-n1-s227-237.pdf
5. Sylwia Frołow, Dzierżyński. Miłość i rewolucja, Znak Horyzont, Kraków 2014, s. 33–35.
6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VII – Województwo Nowogródzkie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923. Brak numerów stron w książce
7. Kat i męczennik Anna Koniecka, Władysław Borowiec. Tygodnik Przegląd, 2004
8. Feliks Dzierżyński uczczony na Białorusi. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-20)].

Bibliografia

• Bogdan Jaxa-Ronikier: Dzierżyński. Czerwony kat. Oficyna Cracovia, Kraków 1990.