Dziekanowice (powiat krakowski)

Dziekanowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki^[4].

Dziekanowice

wieś
Kapliczka i główne skrzyżowanie w centrum Dziekanowic
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Zielonki
Wysokość	ok. 218–291 m n.p.m.
Liczba ludności (31.12.2023)	776[1]
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-086[2]
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0344165
Położenie na mapie gminy Zielonki Dziekanowice
Położenie na mapie Polski Dziekanowice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Dziekanowice
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Dziekanowice
50°07′02″N 20°00′44″E[3]

Położenie

Dziekanowice według regionalizacji fizycznogeograficznej położone są na Płaskowyżu Proszowickim (342.23), należącym do makroregionu Niecka Nidziańska (342.2), w podprowincji Wyżyna Małopolska (342)^[5][6]. W pobliżu północno-wschodniej i wschodniej granicy miejscowości przepływa Dłubnia, lewy dopływ Wisły, a w pobliżu granicy zachodniej Sudół Dominikański, lewy dopływ Białuchy (Prądnika)^[7][8][a].

Północno-wschodnia część Dziekanowic^[b] położona jest na terenie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, a pozostała w otulinie tegoż parku, z wyjątkiem niewielkiego obszaru znajdującego się na zachód i południe od ul. Szmaragdowej, a następnie linii kolejowej nr 8 Kraków – Warszawa^[9].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki, w jej południowo-wschodniej części, około 7,5 km w linii prostej na północny wschód od centrum Krakowa^[7][8]. Graniczy z następującymi jednostkami^[7][10]:

• miejscowościami Książniczki i Kończyce (gmina Michałowice) od północnego wschodu,
• miejscowością Raciborowice (gmina Michałowice) od wschodu,
• miejscowością Batowice (gmina Zielonki) od południowego wschodu,
• Dzielnicą XV Mistrzejowice miasta Kraków od południa,
• miejscowością Węgrzce (gmina Zielonki) od zachodu,
• miejscowością Bosutów (gmina Zielonki) od północnego zachodu.

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 251,76 ha^[11] Dziekanowice są piątą co do wielkości miejscowością w gminie Zielonki obejmującą 5,18% powierzchni gminy^[7][12][c].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północno-zachodnim skraju (przy granicy z Bosutowem) na wysokości około 291 m n.p.m., najniższy w części wschodniej (w okolicy ul. Kwiatowej), na wysokości około 218 m n.p.m.^[7][8]

Pod względem historycznym Dziekanowice były wsią dóbr prestymonialnych kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[13]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krakowskiego.

Historia

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w latach 1350–1351, należała do kapituły krakowskiej. Wieś podlegała parafii w Raciborowicach. W 1464 r. Kazimierz Jagiellończyk przeniósł Dziekanowice z prawa polskiego na magdeburskie. Od roku 1497 dobra we wsi dzierżawił kanonik krakowski i kanclerz Królestwa Stanisław z Kurozwęk. Pod koniec XV w. we wsi znajdował się dwór z zabudowaniami gospodarczymi, który w XIX w. dzierżawiła rodzina Sawiczewskich.

Demografia

Liczba mieszkańców Dziekanowic w okresie ostatnich dwudziestu lat stopniowo zwiększała się, osiągając poziom ponad 780 osób w roku 2021.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

• 1787^[14];
• 1789^[14] – Lustracja dymów i podanie ludności;
• 1808^[15] – Spis wojskowy ludności Galicji;
• 1921^[16] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
• 1931^[16] – Drugi Powszechny Spis Ludności – dane na 9. grudnia;
• 1988^[17] – Narodowy Spis Powszechny 1988 – dane na 6. grudnia;
• 2002^[17] – Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 – dane na 20. maja;
• 2003, 2004 i 2006^[18] oraz 2009–2023^[1] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.

Zabytki

Kopiec – według tradycji mogiła poległych tu żołnierzy Naczelnika Insurekcji Tadeusza Kościuszki.

Oświata

Na obszarze miejscowości brak placówek zarejestrowanych w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych^[19].

Szkołą podstawową obejmującą swym obwodem Dziekanowice jest Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Bibicach^[19][20].

Zobacz też

• Dziekanowice, jako część Dzielnicy XV Mistrzejowice.

Dziekanowice częściowo (południowa część) zostały włączone do Krakowa w 1986 r. i stały się częścią dzielnicy administracyjnej Nowa Huta (obecnie to część Dzielnicy XV Mistrzejowice).

Uwagi

1. Na niewielkich odcinkach Dłubia stanowi granicę Dziekanowic i Raciborowic, a Sudół Dziekanowic i Węgrzc.
2. Do linii ulic: Turystyczna – Długa – Wolności – Wspólna.
3. Granice miejscowości pokrywają się z granicami sołectwa.

Przypisy

1. Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 243 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 28650
4. GUS. Rejestr TERYT
5. Dziekanowice na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-18].
6. Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143–170.
7. Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-09-14].
8. Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-18].
9. Dziekanowice na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-18].
10. BIP Miasta Kraków - Mapki dzielnic. [dostęp 2021-09-18].
11. Strona gminy Zielonki: struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-09-18].
12. Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-18].
13. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
14. Wyżga 2009 ↓, s. 79.
15. Wyżga 2009 ↓, s. 107.
16. Wyżga 2009 ↓, s. 135.
17. GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
18. BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
19. Kuratorium Oświaty w Krakowie - Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych (dane na 31.05.2021). [dostęp 2021-09-10].
20. Strona gminy Zielonki - Informacje o sieci szkół. [dostęp 2021-09-10].

Bibliografia

• Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.