Drogi wodne we Wrocławiu

Drogi wodne we Wrocławiu są częścią Odrzańskiej Drogi Wodnej, która stanowi część Europejskiej Drogi Wodnej E–30^[1]. Samo miasto Wrocław również od początku swojej historii, korzystało z rzeki Odra, jako szlaku żeglugowego. Na Odrze prowadzono wiele inwestycji i robót hydrotechnicznych związanych z poprawą żeglowności i możliwości transportowych oraz bezpieczeństwem przeciwpowodziowym^[2][3][4]. Obecny kształt dróg wodnych we Wrocławiu jest wynikiem właśnie takich inwestycji prowadzonych w XIX i XX wieku^[3][4]. Odra w obrębie miasta jest rzeką skanalizowaną^[4]. Istotnym elementem tych dróg wodnych są stopnie wodne na Odrze, umożliwiające pokonanie różnic w poziomach wodny na szlaku żeglugowym, za pomocą śluz komorowych.

Śluza Bartoszowice

Osobny artykuł: Śluzy wodne we Wrocławiu.

Przez miasto, w ramach Odrzańskiej Drogi Wodnej, prowadzą trzy drogi wodne:

• północna (tranzytowa^[5], główna^[6])
• miejska (śródmiejska^[5])
• mieszczańska (węzeł śródmiejski^[5]).

Przebieg dróg wodnych przez Wrocław

Początek dróg wodnych we Wrocławiu znajduje się w południowo-wschodniej części miasta, gdzie Odra wpływa do Wrocławia. Ten odcinek rzeki nazywany jest Górną Odrą Wrocławską^[3]. W rejonie osiedli: Opatowice, Bartoszowice, Strachocin, swój początek mają dwa szlaki wodne:

• północny (tranzytowy), którego początkowy odcinek biegnie Kanałem Żeglugowym, oraz
• miejski, którego początkowy odcinek biegnie przez Kanał Opatowicki.

W rejonie osiedla Dąbie, Plac Grunwaldzki i Rakowiec, od głównego kanału Odry, odchodzi Miejski Szlak Żeglugowy przez Przekop Szczytnicki, natomiast szlak mieszczański prowadzi korytem Odry w kierunku centrum miasta i węzła śródmiejskiego. Wszystkie te trzy drogi wodne łączą się w rejonie osiedli: Kleczków, Popowice, Różanka i Osobowice, ponownie w jedną drogę – pojedyncze koryto Odry, tzw. Dolna Odra Wrocławska, które prowadzi poza Wrocław, w północno-zachodniej części miasta. Długość szlaku Odry we Wrocławiu wynosi ok. 26 km^[7].

Znaczenie poszczególnych szlaków wodnych

Obecnie największe znaczenie dla transportu wodnego ma północna droga woda. Posiada ona najwyższe parametry żeglugowe, spośród istniejących trzech szlaków wodnych Wrocławia. Jest również odpowiednio utrzymana. Wymiary śluz zbudowanych na tej drodze są dostosowane do współczesnych parametrów jednostek pływających na tej drodze wodnej^[a][4]. Pozostałe dwie drogi wodne nie mają już znaczenia dla transportu. Są za to wykorzystywane w żegludze turystycznej i rekreacyjnej. Prowadzone są na nich rejsy białej floty. Decydują o tym nie tylko ograniczenia dotyczące parametrów szlaku, mniejsze wymiary śluz, za małe światło przepraw mostowych, za mała głębokość tranzytowa, nie odpowiadające potrzebom i wymiarom pojedynczych statków lub zestawów, lecz także ograniczenia w możliwości śluzowania jednostek, wynikające z ograniczeń w obsłudze śluz wprowadzonych przez administratora poszczególnych stopni wodnych^[8][9][10].

Drogi wodne we Wrocławiu

Północna droga wodna

Końcowy odcinek Kanału Żeglugowego przy Mostach Warszawskich

Północny szlak wodny stanowi w swej istocie obwodnicę centrum Wrocławia dla transportu wodnego. Powstała w latach 1913–1917^[3]. Jej długość wynosi 10,7 km. Przebieg tego szlaku jest następujący^[b]:

• początek: Górna Odra Wrocławska
• Kanał Żeglugowy – Śluza Bartoszowice, Śluza Zacisze
• Stara Odra
• Kanał Różanka – Śluza Różanka
• koniec: Stara Odra i dalej Dolna Odra Wrocławska – Śluzy Rędzin.

Osobny artykuł: Druga kanalizacja Odry we Wrocławiu.

Na tej drodze zapewnione są najlepsze parametry dla żeglugi: głębokości w kanałach śluzowych i kanałach żeglugowych – około 2,5 m, na szlaku rzecznym minimum 1,80 m^[4]. Jest to droga wodna III klasy międzynarodowej^[6], ujęta w wykazie śródlądowych dróg wodnych opublikowanym w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie śródlądowych dróg wodnych^[11].

Główna Droga Wodna we Wrocławiu^[6]

śluza wodna	Śluzy Janowice (przed Wrocławiem)		Śluza Bartoszowice			Śluza Zacisze			Śluza Różanka			Śluzy Rędzin			Śluza Brzeg Dolny (za Wrocławiem)
odległość km		8,70			4,50			3,92			6,49			22,51

Osobny artykuł: Główna droga wodna we Wrocławiu.

Miejska droga wodna

Brama Przeciwpowodziowa

Szlak ten powstał w latach 1892–1897^[3]. Nazywany był: Droga Wielkiej Żeglugi^[3], Szlak żeglugowy śródmiejski^[5], Wrocławski Szlak Miejski^[12][c].

Osobny artykuł: Pierwsza kanalizacja Odry we Wrocławiu.

Jest to droga wodna II klasy, ujęta w wykazie śródlądowych dróg wodnych opublikowanym w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie śródlądowych dróg wodnych^[11]. Przebieg tego szlaku jest następujący:

• początek: Górna Odra Wrocławska
• Kanał Opatowicki – Śluza Opatowice
• Odra
• Przekop Szczytnicki – Śluza Szczytniki
• Stara Odra
• Kanał Miejski – Śluza Miejska
• koniec: Stara Odra i dalej Dolna Odra Wrocławska – Śluzy Rędzin.

Miejska Droga Wodna we Wrocławiu^[6]

śluza wodna	Śluzy Janowice (przed Wrocławiem)		Śluza Opatowice			Śluza Szczytniki			Śluza Miejska			Śluzy Rędzin			Śluza Brzeg Dolny (za Wrocławiem)
odległość km		8,40			5,60			6,70			6,60			22,51

Osobny artykuł: Szlak boczny we Wrocławiu.

Mieszczańska droga wodna

Odra Śródmiejska

Jest to najstarsza droga wodna prowadząca przez Śródmiejski Węzeł Wodny. Stosuje się także nazwę: śródmiejska droga wodna. Elementy tej drogi powstawały sukcesywnie, np. Śluza Piaskowa w 1792, przebudowa w 1820 r., modernizacja w 1882 r.; Śluza Mieszczańska w 1794 r., przebudowana w latach 1874-1879^[3]. Ten szlak wodny nie stanowi drogi wodnej w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie śródlądowych dróg wodnych – wykaz śródlądowych dróg wodnych^[11][13]. Śródmiejskie szlaki żeglugowe zostały udostępnione dla żeglugi przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu^[10]. Przebieg tego szlaku jest następujący^[14]:

• początek: Odra od Przekopu Szczytnickiego
• Węzeł Śródmiejski Górny – Śluza Piaskowa (w górę rzeki), Upust powodziowy Klary (w dół rzeki)
• Węzeł Śródmiejski Dolny – Śluza Mieszczańska
• Odra Południowa
• koniec: połączenie ze Starą Odrą i dalej Dolna Odra Wrocławska – Śluzy Rędzin.

Śródmiejska Droga Wodna we Wrocławiu^[6]

śluza wodna	Śluzy Janowice (przed Wrocławiem)		Śluza Opatowice			Śluza Piaskowa			Śluza Mieszczańska			Śluzy Rędzin			Śluza Brzeg Dolny (za Wrocławiem)
odległość km		8,40			9,20			0,60			8,30			22,51

Uwagi

1. choć nie są dostosowane, tak jak na Odrzańskiej Drodze Wodnej powyżej śluz Rędzin, do parametrów obowiązujących w europie zachodniej, szerokość śluz wynosi 9,6 m, wobec wymaganych 12 m – jednostki o standardowej w Europie szerokości mają 11,40 m.
2. część autorów różnych publikacji traktuje ten szlak jako jeden kanał wodny – Kanał Żeglugowy (Kanał Nawigacyjny), gdyż został wybudowany razem z Kanałem Różanka i regulacją Starej Odry, w ramach jednej inwestycji z początku XX wieku
3. w odniesieniu do odcinka tej drogi od Przekopu Szczytnickiego, Śluza Opatowice powstała później, bo w latach 1914–1916

Zobacz też

• Wrocławski węzeł wodny
• Odrzańska Droga Wodna
• Stopnie wodne we Wrocławiu
• Śródlądowe drogi wodne
• Śluzy wodne we Wrocławiu
• Stocznie rzeczne we Wrocławiu
• Kanały wodne we Wrocławiu