Bykowce
wieś w województwie podkarpackim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bykowce – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Sanok[5][3].
| wieś | |
 Droga krajowa nr 28 - główna arteria wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021-12-31) |
927[1] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-500[2] |
| Tablice rejestracyjne |
RSA |
| SIMC |
0359103[3] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok  | |
 49°32′42″N 22°15′57″E[4] | |
| Strona internetowa | |
Wieś leży po obu stronach niewielkiego potoku (przed 1939 bez nazwy)[6]. Od północnej strony wieś otacza las, a od południa rzeka San[6].
W latach 1918–1939 wieś administracyjnie należała do województwa lwowskiego, 1945–1975 do województwa rzeszowskiego, zaś w latach 1975–1998 do województwa krośnieńskiego. Obecnie przez Bykowce przebiega droga krajowa nr 28.
We wsi znajduje się rezerwat przyrody „Polanki”.
Pierwotnie wieś składała się z kilku niezależnych osad. Pierwszą z nich były Rytarowce, założone w 1435 r. przez Nicolasa Rittera w czasie niemieckiej kolonizacji Małopolski[7]. 18 sierpnia 1444 król Polski i Węgier Władysław nadał podkomorzemu sanockiemu Piotrowi Czeszykowi[8] z Ryterowic pusty łan we wsi królewskiej Olchowce w ziemi sanockiej, na której siedzieli kmiecie Subal i Szymko, a który był uprzednio uprawiany przez starostę sanockiego na potrzeby zamku,.. Datum per manus Iohannis Rey s. Michaelis in castro Crac (oviencis) praepositi suae maiestatis sigilliferi[9]. Pierwotną nazwą były Rytarowce następnie Ryterowice. Około XVI–XVII wieku osady połączyły się w jedną, Bykowce sue Rytarowce 1654, Rytarowce z Bykowcami 1678. Pierwszym właścicielem wsi był ród Czeszyków. W latach 40. XIX właścicielem Bykowiec był Ferdinand Freiherr Wetzlar von Plaukenstern[10].
Na przełomie XIX/XX wieku Bykowce należały do rodziny Tarnawieckich. W połowie XIX dobra posiadał Marceli Tarnawiecki (wspólnie z nim baron Wetzlar)[11]. Według stanu z 1868 właścicielem dóbr Bykowce był Adam Wiktor (władający pobliskim Załużem)[12]. W ewidencji z 1872 ponownie właścicielem był Marceli Tarnawiecki[13], a po jego śmierci (1886) wieś przejęli jego spadkobiercy[14]. Około 1890 majątek w Bykowcach objął we władanie Aleksander Tarnawiecki[15], który posiadał go do końca życia[16] (1898). Później, przez wiele lat dobrami władała wdowa po nim, Stanisława Tarnawiecka[17][18][19][20][21]. Pozostawała ona właścicielką Bykowiec jeszcze w latach 20. XX wieku (zmarła w 1923)[22].
W latach 20. zarządcą dóbr w Bykowcach był zmarły w 1928 Jan Spanily (mąż miejscowej nauczycielki Marii Spanily)[23]. Do 1928 Bykowcami władała rodzina Tarnawieckich. W 1928 majątek Bykowce nabyła rodzina Płanetów (właściciel był notariuszem)[24].
2 grudnia 1860 w Bykowcach urodził się Aleksander Truszkowski, generał major cesarskiej i królewskiej Armii oraz tytularny generał dywizji Wojska Polskiego.
W 1929 wieś liczyła 367 mieszkańców[25]. Według stanu z 1936 we wsi zamieszkiwało 400 osób, w tym 150 Polaków wyznania rzymskokatolickiego, 240 Rusinów wyznania greckokatolickiego i 10 Ukraińców wyznania greckokatolickiego[6]. Wzmagała się wówczas silna agitacja ukraińska[6]. W latach 30. XX wieku we wsi działała czytelnia TSL, kółko rolnicze, ochotnicza straż pożarna, Akcja Katolicka Kobiet[26].
10 września 1939 w okolicach wsi miała miejsce potyczka grupy żołnierzy, która oddzieliła się z batalionu strzelców podhalańskich z Sambora pod dowództwem ppor. Mariana Zaremby z niemieckim oddziałem pościgowym Geiger[27]. Marian Zaremba poległ wraz z pięcioma żołnierzami w trakcie zasadzki zorganizowanej na wkraczające oddziały niemieckie od strony Olchowiec[28]. Pośmiertnie odznaczony stopniem podporucznika, został pochowany na cmentarzu sołeckim, gdzie spoczywa ze swoimi żołnierzami[29].
17 września 1939 ta część powiatu sanockiego dostała się pod okupację radziecką. W 1940 majątek ziemski przekształcono w kołchoz „im. 17 września”. Wzdłuż drogi do wsi po jej lewej stronie ustawiono bunkry na tzw. linii Mołotowa, których ruiny stoją do dziś. W czerwcu 1941 wieś została zdobyta przez wojska niemiecko-słowackie. Na skraju wsi znajduje się cmentarz żołnierzy słowackich poległych podczas potyczki z Armią Czerwoną w 1941 roku. Cmentarz został otwarty przez ówczesnego prezydenta Słowacji ks. Józefa Tiso.
We wsi w latach 1942–1943 oraz w latach 80. prowadzone były badania i odwierty poszukiwawcze złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Na terenie dawnych odwiertów znajduje się obecnie „Rezerwat przyrody Polanki”.
W latach 1944–1946 wysiedloną całą ludność ukraińską. Cerkiew greckokatolicka została rozebrana w roku 1950.
- Bykowce w latach 30. XX w.
Chaty i fragment cerkwi
Chata
Żniwa, w tle kopuła cerkwi
Żniwa
_(cropped).jpg)
_(cropped).jpg)
_(cropped).jpg)
_(cropped).jpg)
Bykowce do roku 1946 były parafią greckokatolicką. Za czasów Józefa II włączono je do Olchowiec. W 1900 roku z pomocą duchownego greckokatolickiego, Antoniego Krynickiego, rozpoczęto budowę nowej cerkwi. W roku 1944 cerkiew została trafiona pociskiem artyleryjskim. W 1949 grupa mieszkańców Bykowiec sama rozebrała świątynię, uzyskując na to zezwolenie ówczesnych władz. Obecnie Bykowce należą do parafii rzymskokatolickiej Sanok-Olchowce. W górnej części wsi stoi nowo wybudowana (2000 r.) kaplica rzymskokatolicka, do której przynależy sołecki cmentarz.
- dwór rodziny Tarnawieckich[30] z XIX wieku, przy ul. Tarnowieckiej (nad Sanem)
- Dwa cmentarze[31]
- pomnik grobowy rodziny Tarnawieckich na cmentarzu sołeckim przy ul. Źródlanej
- krzyż przydrożny upamiętniający zniesienie pańszczyzny w Bykowcach w 1848[32][33]
- do początku XX wieku istniał drewniany krzyż przydrożny upamiętniający zniesienie pańszczyzny z inskrypcją w języku ruskim, potem zlikwidowany, na jego miejscu postawiono żelazny krzyż bez podpisu[32]
- liczne poradzieckie schrony Linii Mołotowa
- pomnik żołnierzy polskich poległych w potyczce z wojskami niemieckimi w 1939
- Kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny
- trzy kapliczki przydrożne z lat: 1993, 1995, 2001[34]
Kaplica w Bykowcach
Były dwór Tarnawieckich
Uroczystości na cmentarzu
.jpg)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
