AI tools

Brutalizm

nurt architektury (powst. l. 40. XX w.) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Brutalizm

Brutalizm – nurt architektury późnego modernizmu powstały w końcu lat 40. XX wieku. Przełomowym obiektem była szkoła w Hunstanton w Anglii zbudowana przez Petera i Alison Smithson w 1949. Miała ona wyeksponowaną stalową konstrukcję, nieotynkowane ceglane mury, odsłonięte belki stropowe i przewody instalacyjne.

Thumb
Szkoła w Hunstanton. Peter i Alison Smithson, 1949
Thumb
Brutalistyczny dom i pracownia architekta André Wogenscky w Saint-Rémy-lès-Chevreuse we Francji, 1952. Pozornie masywna forma betonowej bryły kryje gigantyczne przeszklenia zamiast okien i taras rekreacyjny na dachu płaskim[1]
Thumb
Bunkier Sztuki w Krakowie (detal architektoniczny), Krystyna Tołłoczko-Różyska, 1965
Thumb
Brutalistyczny pomnik Westerplatte w Gdańsku, Franciszek Duszeńko, 1966
Thumb
Brutalistyczny Pomnik Ofiar Grudnia 1970 w Gdyni, Stanisław Gierada, 1980
Thumb
Blok mieszkalny z widokiem na Alpy, „Pharao-Haus” („Pyramide”) w Monachium, architekt Karl Helmut Bayer, 1974. Tarasowiec (niem. Terrassenhochhaus) reprezentuje późny modernizm i zaliczany jest do brutalizmu. Architektura humanistyczna, a nie masowa. Nowatorski blok mieszkalny będący rezultatem wyciągnięcia wniosków z błędów dotychczasowej architektury mieszkaniowej modernizmu w tym brutalizmu[2].
Thumb
Tulipan w Genewie, Jack Vicajee Bertoli, 1976
Thumb
Gmach Royal National Theatre w Londynie, Denys Lasdun, 1976

Brutalizm zakładał, że najważniejsze są przestrzeń, konstrukcja i uwrażliwienie na właściwości zastosowanych materiałów. Zmienił architekturę z abstrakcyjnej na ekspresyjną. Nazwa wywodzi się z francuskiego określenia béton brut, oznaczającego surowy beton i stosowanego wcześniej przez Le Corbusiera w odniesieniu do jego prototypowego i kontrowersyjnego bloku marsylskiego wybudowanego w stylu brutalizmu w 1952, jednak wyróżniającego się z podobnych sobie budowli humanistyczną architekturą docenianą zarówno przez jej użytkowników jak i krytyków sztuki[3]. Późniejsza architektura brutalizmu bywała krytykowana właśnie za dehumanizację[4]. Architekturze tej zarzucano braki funkcjonalne, brzydotę[5] i regres jak w przypadku szeroko krytykowanej Wieży Genex w Belgradzie z 1980, autorstwa Mihajlo Mitrović, gdzie ekspresja surowego betonu dominuje nad funkcją[6]. Budynek jest zupełnie pozbawiony funkcjonalnych elementów architektonicznych takich jak portfenetry, szklane ściany, tarasy słoneczne, loggie i miejsca na bujną roślinność znanych już z powojennej, europejskiej architektury humanistycznego modernizmu[7].

Na rozwój brutalizmu znaczny wpływ miał minimalizm prezentowany przez twórczość Ludwiga Miesa van der Rohe.

Jedynym miastem na świecie stworzonym całkowicie w stylu brutalizmu jest Czandigarh, zbudowane głównie z surowego betonu przez Le Corbusiera w 1953[8]. W znacznej mierze brutalistyczne oblicze uzyskało Skopje, stolica Jugosłowiańskiej Socjalistycznej Republiki Macedonii w wyniku odbudowy po dewastującym trzęsieniu ziemi w 1963[9]. Jednym z pierwszych znaczących dzieł sztuki sakralnej w stylu brutalizmu jest francuski klasztor Sainte Marie de La Tourette z 1960, autorstwa Le Corbusiera, gdzie surową formę betonu łagodzi ogród na dachu płaskim.

Wyjątkowym budynkiem brutalistycznym wykonanym bez użycia betonu na fasadzie jest piramida mieszkalno-biurowa, później przeznaczona na szpital (niem. Ferrohaus) w Zurychu, zbudowana ze stali kortenowskiej przez Justusa Dahindena w 1970[10] oraz Nová Scéna Teatru Narodowego (cz. Národní divadlo) w czeskiej Pradze, zbudowana ze szklanych luksferów i zielonego marmuru kubańskiego przez Karela Pragera w 1983. Luksfery na fasadzie teatru bywają podświetlane kolorowymi diodami aby wyświetlić dowolną grafikę, natomiast bryła budynku unosi się w powietrzu nad ziemią dzięki licznym prześwitom[11].

W Polsce

Czołowym przykładem architektury brutalizmu w Polsce jest odbudowany dworzec kolejowy Katowice oraz blok mieszkalny Superjednostka tamże[12][13]. Kolejnym przykładem brutalizmu w Polsce jest Galeria Sztuki Współczesnej „Bunkier Sztuki” w Krakowie. Zdaniem dyrektor Zarządu Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie Joanny Niedziałkowskiej Stadion Miejski w Krakowie jest następnym przykładem tego nurtu architektonicznego[14].

Do budynków brutalistycznych zalicza się też strukturalistyczny Hotel Forum w Krakowie czy bloki mieszkalne „Bunkrowce” (wrocławski „Manhattan”), które zaprojektowała Jadwiga Grabowska-Hawrylak[15]. Pomnik Barykada Września w Warszawie zalicza się do dzieł brutalizmu. Kompleks sportowy „Warszawianka” na Mokotowie, który zbudował Jerzy Sołtan w 1961 jest najbardziej monumentalnym dziełem architektury brutalizmu w Polsce[16].

Galeria

Przypisy

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.