Ludwig Mies van der Rohe

Ludwig Mies van der Rohe, właśc. Maria Ludwig Michael Mies^[a] (ur. 27 marca 1886 w Akwizgranie, zm. 17 sierpnia 1969 w Chicago) – niemiecki architekt modernistyczny, działający również w Stanach Zjednoczonych, czołowy przedstawiciel stylu międzynarodowego.

Ludwig Mies van der Rohe

Imię i nazwisko	Maria Ludwig Michael Mies
Data i miejsce urodzenia	27 marca 1886 Akwizgran
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1969 Chicago
Narodowość	niemiecka
Dziedzina sztuki	architektura
Epoka	modernizm
Ważne dzieła
pawilon barceloński willa Tugendhatów Neue Nationalgalerie Seagram Building Dom Lemke Dom pani Farnsworth
Odznaczenia

Życiorys

Ludwig Mies był najmłodszym synem akwizgrańskiego kamieniarza i mistrza budowlanego, Michaela Miesa (1851–1927) oraz jego żony Amalie z domu Rohe (1843–1928). Jako dziecko pracował w rodzinnej pracowni ojca, od 1899 ucząc się w szkole rzemiosła zawodu murarza (praktykował w firmie budowlano-dekoracyjnej przerysowując ornamenty), a w 1904 praktykował w biurze architektonicznym. W 1905 wstąpił do pracowni Brunona Paula(inne języki) w Berlinie, a w 1908 został przyjęty do biura Petera Behrensa i pozostał w nim do 1912. W 1913 r. poślubił Adę Bruhn, z którą miał trzy córki, a od 1926 do jej śmierci w 1951 r. pozostawał w separacji. Pod wpływem Behrensa Mies wypracował styl łączący zaawansowane możliwości techniczne z klasycyzmem w duchu Karla Friedricha Schinkla. Pewien wpływ wywarły na niego również przekonania artystyczne rosyjskich konstruktywistów oraz holenderskiej grupy De Stijl.

Przełomem w karierze Miesa było opublikowanie szkiców wieżowca na trójkątnej działce przy Friedrichstraße w Berlinie. Kolejne publikowane radykalnie modernistyczne projekty, w tym betonowego biurowca oraz ceglanej i betonowej willi, choć niezrealizowane, przez dłuższy czas ustalały standardy nowoczesnego projektowania.

Blok mieszkalny na wystawie w Stuttgarcie-Weißenhof

Pawilon wystawowy w Barcelonie (rekonstrukcja)

Willa Tugendhatów w Brnie

Apartamentowce 860-880 Lake Shore Drive w Chicago. Przykład pierwszego całkowicie przeszklonego budynku mieszkalnego w USA^[1].

Dominion Centre w Toronto

Nowa Galeria Narodowa w Berlinie

Od 1923 r. Mies współpracował przy wydawaniu pisma „G” (skrót od niem. „Gestaltung”). Jako dyrektor artystyczny Werkbundu zorganizował wystawę tej grupy w osiedlu Weißenhof w Stuttgarcie, a w latach 1930–1932 był dyrektorem Bauhausu. Poza tym zaprojektował kilkanaście domów prywatnych. W 1927 r. zaprojektował równolegle ze Stamem i Breuerem krzesło zawieszone, zaś w dwa lata później tzw. krzesło barcelońskie. Od połowy lat 20. Mies rozpoczął współpracę z projektantką form przemysłowych i wnętrz Lilly Reich, która stała się również jego partnerką życiową.

W roku 1937, widząc brak zainteresowania swoją architekturą w Niemczech pod rządami nazistów, wyjechał do Stanów Zjednoczonych, aby zaprojektować dom jednorodzinny dla rodziny Resor (ostatecznie niezrealizowany). Po krótkim pobycie w Niemczech w kolejnym roku, związanym z uregulowaniem spraw zawodowych (m.in. potwierdzenie patentów na meble, stanowiących główne źródło utrzymania), osiadł w USA na stałe. Współpracował z reaktywowanym tam Bauhausem. W Ameryce Mies zamieszkał w Chicago, gdzie zaproponowano mu stanowisko kierownika Szkoły Architektury w Armour School of Technology (późniejszego Illinois Institute of Technology(inne języki) – IIT). Zgodził się objąć to stanowisko pod warunkiem całkowitej swobody w projektowaniu kampusu uczelni. Powstały tam niektóre z jego najsłynniejszych budynków, włączając w to Crown Hall, siedzibę Szkoły Architektury IIT.

W 1944 r. Mies uzyskał amerykańskie obywatelstwo. W 1963 r. prezydent Kennedy^[b] uhonorował go Medalem Wolności.

Zmarł 17 sierpnia 1969 roku w Chicagowskim Wesley Memorial Hospital, przeżywszy 83 lata. Pozostawił dwie córki, pięciu wnuków i sześciu prawnuków^[2].

Cechy architektury

Mies jest znany z aforyzmów „mniej znaczy więcej”, a także „Bóg jest ukryty w szczegółach”, w których zawarł swoje najważniejsze poglądy na architekturę. Stał się ojcem duchowym architektury minimalizmu i brutalizmu. Dążył do stworzenia neutralnej przestrzeni za pomocą architektury opierającej się na uczciwości wobec materiału i strukturalnej jedności. W ciągu ostatnich dwunastu lat życia Mies doszedł do wizji monumentalnej architektury „skóry i szkieletu”. Jego późne dzieła stanowią znakomite podsumowanie życia poświęconemu idei uniwersalnej, wyrafinowanej w swej prostocie architektury. W urbanistyce proponował oparcie się o swobodną kompozycję, opartą jednak na rygorystycznym rastrze i klasycznie wyważonych proporcjach.

Mies zaprojektował i zrealizował wiele nowoczesnych wieżowców, głównie w Chicago, które stały się pierwowzorami dzisiejszych drapaczy chmur. Warto wśród nich wymienić budynki mieszkalne przy Lake Shore Drive 860-880 (1948–1952, pierwsze budynki zrealizowane w technice przeszklonego stalowego szkieletu) oraz Seagram Building w Nowym Jorku (1954–58, we współpracy z Philipem Johnsonem). Wszystkie mieszkania w apartamentowcu przy Lake Shore Drive 860-880 są całkowicie przeszklone jako pierwsze w USA i nie stanowi to żadnego problemu w mroźne chicagowskie zimy dzięki sprawnej klimatyzacji i centralnemu ogrzewaniu, a także zapewniona jest prywatność dzięki klasycznym zasłonom. Okna można uchylać aby zapewnić dostęp do naturalnego powietrza latem^[1].

Główne dzieła

• willa Riehla w Neubabelsbergu koło Berlina, 1907 – zwana Klösterli (mały klasztor), dom z dwuspadowym dachem na krawędzi stoku, umocnionej wydatnym murem
• willa Perlsa w Zehlendorfie (ob. dzielnica Berlina), 1911
• projekt domu pani Kröller w Hadze 1912 – niezrealizowany, wykonano prawdopodobnie drewnianą makietę w skali naturalnej pokrytą płótnem
• projekt wieżowca ze stali i szkła, 1919 – niezrealizowany projekt stworzony na konkurs dla trójkątnej działki koło dworca kolejowego przy Friedrichstraße w Berlinie
• projekt szklanego drapacza chmur, 1920–1921 (niezrealizowany)
• projekt żelbetowego biurowca, 1922 (niezrealizowany)
• projekt willi z cegły, 1923 (niezrealizowany)
• projekt willi z betonu, 1924 (niezrealizowany)
• dom Wolfów w Gubinie, 1926 (zburzony) – willa fabrykanta Ericha Wolfa. Do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie fragmenty muru oporowego na skarpie, na której była zlokalizowana. Miejsce, w którym stała, przyciąga do Gubina młodych architektów z Polski, Niemiec i Stanów Zjednoczonych, inspirujących się dziełami Miesa van der Rohe, widzących w nich piękno całości, równowagę formy i czystość proporcji. W lipcu 2001 odbyła się w Muzeum Sztuki Współczesnej w Nowym Jorku wystawa wszystkich projektów Miesa. Zaprezentowana tam gubińska willa spotkała się ze sporym zainteresowaniem w USA, co stwarza nadzieję na dalszy rozwój „Projektu Willi Wolfa”, będący jednym z najważniejszych w koncepcji tworzenia „Euromiasta Gubin – Guben”.
• pomnik Karla Liebknechta i Róży Luksemburg w Berlinie 1926 (zburzony przez nazistów)
• blok mieszkalny na osiedlu Weißenhof w Stuttgarcie i projekt urbanistyczny osiedla, 1927
• dom Estersa w Krefeld, 1928
• dom Langego w Krefeld, 1928
• pawilon niemiecki na wystawie międzynarodowej w Barcelonie, 1929, zrekonstruowany w 1986
• dom Tugendhatów w Brnie, 1930
• dom dla kawalera na berlińskiej wystawie budowlanej, 1931 (z Lilly Reich, rozebrany)
• projekty domów atrialnych (lata 30. XX wieku)
• dom Lemke w Berlinie, 1932
• projekt domu Resorów w Jackson Hole, 1937–1941 (niezrealizowany)
• Promontory Apartments w Chicago 1949
• budynki campusu IIT w Chicago 1943–1956, w tym Crown Hall (1950–1956)
• dom pani Farnsworth w Plano (Illinois), 1945–1950
• projekt konkursowy Teatru Narodowego w Mannheim, 1953 (niezrealizowany)
• budynki mieszkalne przy Lake Shore Drive 860-880 w Chicago, 1948–1952
• budynek Cullinan Hall w Museum of Fine Arts w Houston, 1954
• Seagram Building w Nowym Jorku 1954–1958 (z Philipem Johnsonem)
• budynek Muzeum XX wieku (obecnie Neue Nationalgalerie) w Berlinie 1962–1968
• Toronto-Dominion Centre w Toronto, 1963–1969 – zespół trzech budynków biurowych z publicznym placem i centrum handlowym (mall) w podziemiu
• Westmount Square w Montrealu, 1965–1968 – podobny zespół złożony z trzech wieżowców i pawilonu
• biurowiec IBM w Chicago 1967 – wolno stojący, w symetrycznej kompozycji
• projekt budynku Commerzbank AG we Frankfurcie nad Menem, 1968
• budynek Brown Wing w Museum of Fine Arts w Houston; projekt: 1965–1968, ukończony: 1974

Uwagi

1. Od około 1922 do drugiej połowy lat 30. (emigracja z Niemiec) sam architekt używał formy Miës van der Rohe, potem zaś opuścił dyftong i pisał swe nazwisko jako Mies van der Rohe. Mies oznacza w jęz. niemieckim Nędza, rozszerzył więc swoje nazwisko o panieńskie nazwisko matki Rohe i przekształcił tak, aby brzmiało z niderlandzka. Rodzinne miasto architekta, Akwizgran, leży przy granicy z Belgią i Holandią.
2. Medal został wręczony już przez prezydenta Johnsona, krótko po tragicznej śmierci Kennedy’ego.