Bitwa pod Murową

Bitwa pod Murową – część wielkiej bitwy nad Berezyną. Walki polskich oddziałów z 2 Dywizji Piechoty Legionów i 4 Dywizji Piechoty z oddziałami sowieckiej 8. i 17 Dywizji Strzelców w czasie majowej ofensywy wojsk Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Murową

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	19 i 28 maja 1920
Miejsce	pod Murową(inne języki)
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	majowa ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	utrzymanie status quo
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
mjr Stanisław Tessaro
Siły
oddziały 2 DP Leg. i 4 DP oddziały 8 DS i 17 DS
Straty
ponad 500 zabitych i rannych nieznane
brak współrzędnych

Położenie wojsk przed bitwą

W maju 1920, po zajęciu Kijowa i zdobyciu przyczółków mostowych po wschodniej stronie Dniepru, wojska polskie przeszły do obrony. Wódz Naczelny Józef Piłsudski zdawał sobie sprawę z tego, że nie udało mu się rozbić większych sił nieprzyjaciela, a jedynie zmusił je do wycofania się dalej na wschód. Stąd też planował nowe uderzenie, tym razem na północnym odcinku frontu wschodniego^[1]. W tym czasie dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski grupował wojska na wschodnim brzegu Berezyny i także przygotowywał je do ofensywy^[2].

Skład wojsk

Wojsko Polskie

• 1 Armia gen. Stefana Majewskiego obsadzała odcinek Dryssa–Połock–Uszacz–Lepel. W pierwszym rzucie posiadała 8 Dywizję Piechoty i 1 Dywizję Litewsko-Białoruską, a w odwodzie 3 Dywizję Piechoty Legionów i 1 Brygadę Jazdy.
• 4 Armia gen. Szeptyckiego w składzie 2 Dywizja Piechoty Legionów, 6., 14. i 9. dywizje piechoty broniła linii Berezyny od Lepla po ujście do Dniepru.

17 maja dowodzenie nad obu armiami przejął gen. Stanisław Szeptycki^[3].

Armia Czerwona

Na wschodnim brzegu Berezyny utworzono zgrupowanie uderzeniowe^[4]:

• 15 Armia Augusta Korka w składzie 4., 6., 5., 53., 56. dywizje strzeleckie i 15 Dywizja Kawalerii^[a]
• Grupę Północną Jewgienija Siergiejewa w składzie 48 Dywizja Strzelców i 164 Brygada Strzelców
• 16 Armia Nikołaja Sołłohuba w składzie 2., 8., 10., 17. i 21. dywizje strzeleckie^[b].

Całością sił uderzeniowych dowodził dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski^[6][7].

Przebieg działań

14 maja 1920 wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego przeszły do ofensywy^[1]. Wykonująca uderzenie pomocnicze 16 Armia przystąpiła do forsowania Berezyny poniżej Borysowa. Nocą z 18 na 19 maja 8. i 17 Dywizje Strzelców z rejonu Bóbr - Klewa sforsowały Berezynę. 22 i 23 Brygada Strzelców ze składu 8 Dywizji Strzelców przystąpiły do natarcia na Ihumeń, a 49 i 50 Brygada Strzelców ze składu 17 Dywizji Strzelców na Smolewicze^[8].

Stanisław Bartlitz, rtm. dypl., Działania w obszarze Ihumenia w maju 1920 r.^[9] 

Uderzenie 16 Armii trafiło w styk polskich 2 Dywizji Piechoty Legionów i 14 Dywizji Piechoty. Sowieckie brygady posuwały się na zachód bez większego oporu ze strony oddziałów polskich^[10]. Tylko pod Murową 49 Brygada Strzelców natrafiła na opór I batalionu 2 pułku piechoty Legionów, który dozorował dwudziestokilometrowy odcinek Berezyny. W samej Murowej stała 3 kompania z 8 baterią 2 pułku artylerii polowej Legionów. Pierwsze natarcie na Murową zostało odparte, ale przeciwnik opanował w tym czasie wieś Uszę nad rzeką Uszą, nacierał dalej wzdłuż zachodniego brzegu Berezyny i wyparł ze wsi Snuje 4 kompanię I batalionu^[8].

Dowódca 2 pp Leg. mjr Tessaro, kontratakował na Uszę dwoma, a na Snuje trzema plutonami odwodowymi^[11]. Snuje tylko na chwilę zostały odbite. Przewaga Sowietów była znacząca, a około 800 czerwonoarmistów uderzyło na Murowę, opanowując ją po dwugodzinnej walce. Wieczorem mjr Tessaro sformował grupę uderzeniową. Natarciem nocnym odbito Murowę i Snuje, ale 49 Brygada Strzelców utrzymała przyczółek na zachodnim brzegu Berezyny. Poniosła jednak znaczne straty i została zluzowana przez 50 Brygadę Strzelców^[8].

Nowo wprowadzona sowiecka brygada 20 maja odbiła Murowę i Snuje, ale wyczerpana walką nie kontynuowała natarcia. Wieczorem pododdziały mjr. Tessaro wzmocnione zostały dwoma kompaniami ckm i dwoma strzeleckimi z 4 pułku piechoty Legionów, oraz III/16 pułku piechoty^[12].

21 maja 50 Brygada Strzelców uderzyła na obsadzone przez III/16 pułku piechoty Czerniewicze(inne języki), oraz na Osowę(inne języki), której broniły dwie kompanie 2 pułku piechoty Legionów. Po ciężkich walkach Polacy utrzymali obie miejscowości.

Tego dnia zadanie wyrzucenia oddziałów sowieckich za Berezynę otrzymała przybywająca transportami kolejowymi z Ukrainy do rejonu Smolewicz 4 Dywizja Piechoty gen. Leonarda Skierskiego. W rejon działań grupy mjr. Tessaro wprowadzone zostały II/16 pułku piechoty i batalion 10 pułku piechoty. Na Murowę uderzyło pięć polskich kompanii 2. i 4 pp Leg. oraz z 10 pułku piechoty. Kilkakrotne ataki nie dawały oczekiwanego rezultatu. Kompanie poniosły wysokie straty i zostały zmuszone do odwrotu na stanowiska wyjściowe^[8].

24 maja 50 Brygada Strzelców, wzmocniona przez pododdziały 62 Brygady Strzelców ze składu 21 Dywizji Strzelców bez powodzenia atakowała Czerniewicze i Osowę^[13]. 25 maja kolejne natarcie kompanii z 2 pp Leg. i 16 pp dotarło pod Murowę i uchwyciło skraj miejscowości. Kontratak odwodów 62 Brygady Strzelców zmusił Polaków do odwrotu. 26 i 27 maja Sowieci bez powodzenia atakowali Osowę i Czerniewicze^[14].

28 maja po raz kolejny uderzyły pododdziały grupy mjr. Tessaro. Po ciężkich walkach pod Murową i wsią Zamok, Polacy wyrzucili przeciwnika za Berezynę^[15][16].

Bilans walk

Grupa mjr. Tessaro, we współdziałaniu z grupą ppłk. Władysława Andersa wyparła oddziały 17. i 8 Dywizji Strzelców za Berezynę. W walkach w rejonie Murowej Polacy stracili ponad 500 poległych i rannych. Straty sowieckie są nieznane^[15].
28 maja – zdobycie Murowy stał się dniem święta 16 pułku piechoty Ziemi Tarnowskiej^[16].

Zobacz też

• Andrzej Przerwanek

Uwagi

1. Michaił Tuchaczewski podaje nieco inny skład Armii w początkowym okresie operacji: 4., 6.,11.,29., 53.,56. Dywizje Strzelców i 15 Dywizja Kawalerii. Oprócz wymienionych na front maszerowała 18 Dywizja Strzelców^[5].
2. Michaił Tuchaczewski podaje nieco inny skład 16 Armii w początkowym okresie operacji: 2.,8.,10.,17.,57. Dywizje Strzelców i oprócz wymienionych na front maszerowała 21 Dywizja Strzelców^[5].

Przypisy

1. Kowalski 2001 ↓, s. 58.
2. Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 163-165.
3. Odziemkowski 1998 ↓, s. 21.
4. Odziemkowski 2004 ↓, s. 32.
5. Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 205.
6. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 33.
7. Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 41.
8. Odziemkowski 2004 ↓, s. 273.
9. Bartlitz 1933 ↓.
10. Sitko 1928 ↓, s. 28.
11. Sitko 1928 ↓, s. 29.
12. Sitko 1928 ↓, s. 30.
13. Sitko 1928 ↓, s. 31.
14. Sitko 1928 ↓, s. 32.
15. Odziemkowski 2004 ↓, s. 274.
16. Znamirowski 1928 ↓, s. 14-15.

Bibliografia

• Stanisław Bartlitz. Działania w obszarze Ihumenia w maju 1920 r.. „Bellona”. 41, s. 393-434, 1933. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Zdzisław, Grzegorz Kowalski: Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920 na łamach polskich fachowych periodyków wojskowych z lat 1919-1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-856-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Józef Sitko: Zarys historii wojennej 2-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Franciszek Znamirowski: Zarys historii wojennej 16-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.