1 Brygada Jazdy

1 Brygada Jazdy (1 BJ) – wielka jednostka jazdy Wojska Polskiego II RP.

1 Brygada Jazdy

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1921
Tradycje
Kontynuacja	VI Brygada Jazdy[1]
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Władysław Belina-Prażmowski
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Równem (3-8 VII 1920) bitwa pod Chodorowem (19 VIII–9 IX 1920) bitwa pod Zasławiem (23 IX 1920)
Organizacja
Rodzaj wojsk	Jazda
Podległość	grupa „Bug” (1919) 2 Dywizja Jazdy (VIII 1920) 1 Dywizja Jazdy 6 Armia (22 VIII 1920 -)

Formowanie i walki

W lutym 1919 Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego podjęło decyzję o tworzeniu związków taktycznych kawalerii. Jako pierwsza, w ramach grupy „Bug” gen. Jana Romera, utworzona została 1 Brygada Jazdy ppłk. Beliny-Prażmowskiego^[2]. W maju 1919 Ministerstwo Spraw Wojskowych w porozumieniu z Naczelnym Dowództwem Wojska Polskiego zaplanowało sformowanie pięciu brygad jazdy o jednolitej organizacji, w tym 1 Brygadę Jazdy w składzie 1 pszwol., 7., i 11 pułk ułanów oraz 1 dywizjon artylerii konnej^[3].

W początkowym okresie walczyła w składzie: 1 puł (późniejszy 1 pszw.), 3 puł (późniejszy 7 puł), 4 puł (późniejszy 11 puł). Jej pułki wywodziły swój rodowód z 1 pułku ułanów Legionów Polskich. W jej składzie walczyły również 17 i 6 puł^[4].

W związku z zagrożeniem, jakie na froncie ukraińskim stanowiła konnica Budionnego, 2 lipca 1920 utworzono dwudywizyjną Grupę Operacyjną Jazdy gen. Jana Sawickiego. Tworzyła ją między innymi 2 Dywizja Jazdy płk. Władysława Okrzy-Orzechowskiego w składzie 1. i 7 Brygady Jazdy^[5]. W rejonie Zamościa powstawały nowe jednostki. Nową 1 Brygadą Jazdy miał dowodzić płk Janusz Głuchowski. Grupa Operacyjna została rozwiązana rozkazem dowództwa Frontu Południowo-Wschodniego nr 9 z 4 sierpnia 1920. Jako że Grupa powstawała na zapleczu, a w rejon formowania przybywały jednostki kawaleryjskie, na froncie pozostawały poważnie osłabione brygady jazdy znajdujące się w podległości 2 Armii. Zostały one czasowo przekształcone w grupy jazdy. Dawna 1 Brygada Jazdy w składzie 1 pułk szwoleżerów i 7 pułk ułanów (łącznie w stanie bojowym 8 szwadronów liniowych, 32 oficerów, 660 szabel, 17 km i 12 dział) przekształciła się w grupę rtm. Jana Głogowskiego^[6].

Brygada działała początkowo w składzie mieszanej grupy operacyjnej. Następnie weszła w skład 2 Dywizji Jazdy, a od 14 sierpnia 1920 roku wchodziła w skład 1 DJ. Od 22 sierpnia 1920 roku działała samodzielnie na korzyść 6 Armii^[7]. W październiku 1920 roku obsadziła linię demarkacyjną od Wołoczysk do granicy z Rumunią.

W maju 1921 roku, na bazie wojennej 1 Brygady Jazdy w DOK VI, sformowana została VI Brygada Jazdy z miejscem postoju dowództwa we Lwowie^[1].

Mapy walk brygady

• 
• 
• 
• 

Skład 1 Brygady Jazdy

Struktura organizacyjna brygady w czasie bitwy pod Zasławiem^[8] 

V 1919[3]	11 VII 1920[9]	19 VII 1920[10]	31 VII 1920[11]	X 1920[12]
1 p szwol.	5 pułk ułanów	1 pułk szwoleżerów	2 pułk szwoleżerów	6 pułk ułanów
7 pułk ułanów			5 pułk ułanów
11 p.uł.	13 pułk ułanów		17 pułk ułanów	11 pułk ułanów
1 dak

Kadra

dowódcy brygady

• ppłk Władysław Belina-Prażmowski (II 1919-)
• płk Janusz Głuchowski (VIII i IX 1920)^[13]

szef sztabu - rtm. Roland Bogusz (od 15 IX 1919^[14])

Obsada personalna dowództwa brygady w okresie VIII–X 1920[15]
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowódca	płk Janusz Głuchowski
I oficer sztabu	por. Stanisław Stetkiewicz
Oficer informacyjny (szef oddziału III)	por. Franciszek Stachowicz
Oficer operacyjny	por. Stefan Sroczyński
Adiutant I BJ (szef oddziału I)	ppor. Kazimierz Jurgielewicz
Szef oddziału V	ppor. Tadeusz Langer
Oficer ordynansowy	por. Leon Suchorzewski
Referent broni	ppor. Edward Metzger
Referent artylerii	ppor. Henryk Kaftański
Szef sanitarny	kpt. lek. Jan Bauer
	kpt. lek. Edward Wertheim (do 19 IX)
	kpt. lek. Eugeniusz Pawlas
Lekarz	kpt. lek. Jan Kamiński
Szef weterynarii	mjr lek. wet. Zdzisław Krzymuski
Lekarz wet.	rtm. lek. wet. Edward Klasiński
Dowódca plutonu telefonicznego	ppor. Stefan Śliwiński
Oficer dowództwa	rtm. Leonard Michalski
Oficer dowództwa	rtm. Kazimierz Rost
Oficer dowództwa	urz. wojsk. Kazimierz Wyszyński
Oficer dowództwa	pchor. Janusz Mieszkowski
Oficer dowództwa	pchor. Tadeusz Rzewuski
Oficer dowództwa	pchor. Stanisław Zawicki

Przypisy

1. Wielecki 1992 ↓, s. 25.
2. Wyszczelski 2006 ↓, s. 129-130.
3. Wyszczelski 2006 ↓, s. 130.
4. Wielecki 1992 ↓, s. 19.
5. Wyszczelski 2006 ↓, s. 132.
6. Wyszczelski 2006 ↓, s. 132-133.
7. Soniński 1928 ↓, s. 26.
8. Studia T.VI 1925 ↓.
9. Tarczyński (red.) 2002 ↓, s. 187.
10. Nowak 2010 ↓, s. 123.
11. Nowak 2010 ↓, s. 130.
12. Wielecki 1992 ↓, s. 21.
13. Nowiński 1929 ↓, s. 36.
14. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 93 z 25 października 1919 roku, poz. 3562.
15. Tuliński 2020 ↓, s. 959.

Bibliografia

• "Księga jazdy polskiej", pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego–Rydza. Warszawa 1936. Reprint, Bellona Warszawa 1993
• MirosławM. Giętkowski MirosławM., Artyleria konna Wojska Polskiego 1918-1939, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001, ISBN 83-7174-823-X, OCLC 69505837. Brak numerów stron w książce
• Włodzimierz Nowak: Samhorodek – Komarów 1920. Walki jazdy polskiej z konnicą Budionnego, maj – wrzesień 1920. Warszawa: Bellona SA, 2010. ISBN 978-83-11-11897-3.
• Tadeusz Nowiński: Zarys historji wojennej 5-go pułku ułanów zasławskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Józef Soniński: Zarys historii wojennej 11-go pułku Ułanów Legionowych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Studia taktyczne z historii wojen polskich 1918–1921. T. VI; Bój pod Zasławiem – 23 września 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo–Wydawniczy, 1925.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa lwowska 1920. Dokumenty operacyjne. T. 1. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2002. ISBN 83-7399-012-7.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Warszawa: Wydawnictwo Crear, 1992. ISBN 83-900345-0-7.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Dowódcy dywizji i brygad jazdy/kawalerii...