Bitwa pod Itolem

Bitwa pod Itolem – walki oddziałów polskiej 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty gen. Daniela Konarzewskiego z sowiecką 8 Dywizją Strzelców toczone w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Itolem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	24 stycznia 1920
Miejsce	pod Itolem (okolice miejscowości Skaczok)
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Wynik	wygrana Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Gustaw Paszkiewicz
Siły
14 Dywizja Piechoty 55 pułk piechoty 8 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1] 

Geneza

Latem 1919 Wojsko Polskie realizowało szeroko zakrojoną operację zaczepną, której celem było opanowanie Mińska, Borysowa, Bobrujska i oparcie frontu o linię rzek Dźwiny i Berezyny^[2][3][4][5].

Osobny artykuł: bitwa o Mińsk.

Po zajęciu Mińska zaistniała możliwość kontynuowania przez wojska Frontu Litewsko-Białoruskiego gen. Stanisława Szeptyckiego działań zaczepnych, aż do linii rzeki Berezyny. W czasie walk o Bobrujsk, kombinowana Grupa Wielkopolska wyparła z miasta oddziały 8 Dywizji Strzelców i opanowała przyczółek na wschodnim brzegu Berezyny^[6][7].

Osobny artykuł: Bitwa pod Bobrujskiem (1919).

Front w tym obszarze ustabilizował się na okres kilku miesięcy, a przyczółek stał się doskonałą bazą dla wypadów organizowanych na tyły wojsk sowieckich. Wypady na pozycje polskie organizowali też Sowieci^[6].

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
14 Dywizja Piechoty	gen. Daniel Konarzewski
⇒ 55 pułk piechoty	ppłk Gustaw Paszkiewicz	14 Dywizja Piechoty
→ I/55 pułku piechoty
→ II/55 pułku piechoty
→ III/55 pułku piechoty
⇒ 15 pułk ułanów	ppłk Władysław Anders
→ 3/15 pułku ułanów
→ pluton artylerii konnej
⇒ bateria górska
Armia Czerwona
⇒ 8 Dywizja Strzelców	Władimir Smirnow[8]	16 Armia
→ 23 Brygada Strzelców		8 Dywizja Strzelców
— 69 pułk strzelców

Walki pod Itolem

Po zdobyciu Bobrujska i utworzeniu obszernego przedmościa na wschodnim brzegu Berezyny, oddziały polskie dokonały z jego rejonu szeregu wypadów na tyły przeciwnika. Jednym z większych był wypad na Itol, przeprowadzony przez 55 Poznański pułk piechoty^[9]. W skład oddziału wypadowego weszły: I batalion 55 pułku piechoty, cztery kompanie z II i II batalionu 55 pp, pluton dział górskich i 3 szwadron 15 pułku ułanów, z plutonem artylerii konnej^[10][11].

Nocą z 23 na 24 stycznia oddział wypadowy przekroczył rubież styczności wojsk, wyparł Sowietów z Kostrzycy i Rudni, a koło Kapłanówek zdobył sowiecki samochód pancerny, 3 karabiny maszynowe i 1 samochód ciężarowy^[9]. Pod Starosielem polski I batalion, wspierany przez pluton artylerii konnej, odrzucił sowiecki oddział rajdowy na furmankach – batalion 69 pułku strzelców^[12][13][14].

Po zreorganizowaniu sił, I i II batalion nacierał dalej przez Choczewicze. Po przekroczeniu szosy mohylowskiej, III batalion zajął Itol i ruszył na Berezówkę. Tam wzięto do niewoli dowódcę i sztab brygady z 8 Dywizji Strzelców. W Berezówce III batalion zdobył jeszcze jedno działo z jaszczami i pociskami^[10]. Działania na Itol ubezpieczał od północy batalion 58 pułku piechoty, uderzając ze Świsłoczy na Niestatę, a od południa pododdziały 57 pułku piechoty, realizując wypad nad Ołę^[12].

Bilans walk

Wypad na Itol i inne wypady organizowane w owym czasie spowodowały, że Sowieci utracił wszelką inicjatywę. Na odcinku wielkopolskiej dywizji panował zatem spokój, przerywany tylko poszczególnymi akcjami ofensywnymi, które przewagę dywizji nadal utrzymywały. W czasie działań na Itol największe straty zadał ciężki mróz. Odnotowano około 180 odmrożeń^[12].

Przypisy

1. Przybylski 1930 ↓.
2. Odziemkowski 2010 ↓, s. 415.
3. Wyszczelski 2011 ↓, s. 165.
4. Tym 2020 ↓, s. 18.
5. Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 24.
6. Odziemkowski 1998 ↓, s. 25.
7. 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 60.
8. 8-я Минская Краснознаменная стрелковая дивизия им. Ф.Э.Дзержинского [online].
9. Odziemkowski 2004 ↓, s. 156.
10. Jasionek 1928 ↓, s. 12.
11. 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 68.
12. 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 69.
13. Czarnecki 1929 ↓, s. 26.
14. Odziemkowski 2010 ↓, s. 440.

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Jan Janusz Czarnecki: Zarys historii wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• 14 Dywizja Piechoty - 1-sza Dywizja Strzelców Wielkopolskich - w wojnie i pokoju. Poznań: 1937.
• Stefan Jasionek: Zarys historji wojennej 55-go poznańskiego pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Juliusz S. Tym: Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919 – kwiecień 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.