Bauda

Bauda (niem. Baude) – rzeka w województwie warmińsko-mazurskim.

Bauda

Ujście Baudy do Zalewu Wiślanego
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Rzeka
Długość	54 km
Powierzchnia zlewni	342 km²
Źródło
Miejsce	Góra Maślana w okolicach Milejewa
Wysokość	197 m n.p.m.
Współrzędne	54°13′14″N 19°32′25″E
Ujście
Recypient	Zalew Wiślany
Miejsce	okolice Fromborka
Współrzędne	54°22′30″N 19°41′25″E
Szlak 54 Góra Maślana w okolicach Milejewa 197 m n.p.m. Okrzejka Gardyna 0 → okolice Fromborka
Położenie na mapie powiatu elbląskiego źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego źródło ujście

Bauda płynie przez Równinę Warmińską i uchodzi do Zalewu Wiślanego w okolicach Fromborka. Nad Baudą leżą Młynary.

Charakterystyka

Powierzchnia zlewni rzeki wynosi około 342 km², długość rzeki – 54 km. Rzeka Bauda bierze początek w okolicach Milejewa, u podnóża Góry Maślanej na wysokości 197,0 m n.p.m. W środkowym biegu przepływa przez Równinę Warmińską, a uchodzi do Zalewu Wiślanego w okolicy Fromborka na terenie Wybrzeża Staropruskiego. Rzeka charakteryzuje się dużymi spadkami dochodzącymi do 26‰. Rzeka główna i jej dopływy płyną, z reguły, w głębokich jarach, powstałych na skutek postępującej erozji dennej. Jedynie na krótkim odcinku ujściowym (od przecięcia z drogą wojewódzką nr 504) rzeka Bauda posiada charakter rzeki nizinnej. W tymże końcowym odcinku od Baudy do Pasłęki zlewnię zajmuje w 80% zmeliorowane torfowisko (tzw. poldery) połączone rowami z Baudą i Pasłęką. Wysokość torfowiska nie przekracza 1 m n.p.m.^[1].

W systemie administrowania wodami dorzecze Baudy zaliczane jest do obszaru dorzecza Wisły^[2][3].

Dopływy Baudy

Dopływy Baudy to m.in. rzeki:

• Wierzanka (prawy dopływ)
• Lisi Parów (lewy dopływ) o długości 15,6 km
• Okrzejka (lewy dopływ) o długości 14,9 km
• Gardyny (prawy dopływ) o długości 12,6 km
• Dzikówka lub Wieprza (prawy dopływ) o długości 22,1 km^[4]

Według danych za lata 1977–1983 Bauda posiada największe okresowe wahania poziomu wody oraz przepływów wśród rzek północnej Polski. Roczne amplitudy poziomu wody sięgają ponad 4 m. Najniższy przepływ wody wynosił 0,42 m³/s, natomiast najwyższy notowany przepływ osiągał aż 42,0 m³/s^[4].

Kanał Kopernika

Kanał Kopernika we Fromborku

Osobny artykuł: Kanał Kopernika.

Kanał Kopernika (niem. Kleine Baude, polska powojenna nazwa to Strużyna) jest to przekop o długości ok. 6 km wykonany przed 1427 r., łączący rzekę Baudę z pobliskim miastem Frombork. Jego celem miało być dostarczenie energii dla fromborskiego młyna i wody pitnej dla mieszkańców miasta, rozrastającego się po przeniesieniu doń siedziby kapituły warmińskiej katedry w 1275^[5]. Kanał Kopernika został w 1968 wpisany do rejestru zabytków (decyzja z dnia 27 czerwca 1968 roku, poz. nr 1305). Kanał ciągnie się od tamy spiętrzającej Baudę, wzdłuż zbocza naturalnej wyżyny. Trasa kanału – użytkowanego do 1944 roku – została zaplanowana w ten sposób, aby wykorzystać naturalny spadek terenu, który obniża się od Wysoczyzny Elbląskiej do Zalewu Wiślanego^[6].

Kanał po 1945 r. został zdewastowany, a urządzenia na kanale – jaz, śluzy, stawidła zostały zniszczone w latach 50.– 60. XX w. Częściowej rewitalizacji kanał doczekał się w 2015 roku^[7].

Gdy tworzono numerację schronów bojowych, to właśnie ten schron w pobliżu rzeki Baudy (parking przy drodze wojewódzkiej nr 504 Braniewo–Frombork) otrzymał nr 1. Zachowana na schronie pancerna kopuła (2015).

Zobacz też

• rzeki Polski