Barnim I

Barnim I Dobry
	; Herb rodowy Gryfitów
	książę szczeciński
Okres	od 1220; do 1278
Poprzednik	Bogusław II
Następca	Bogusław IV, Barnim II, Otton I
	książę pomorski
Okres	od 1264; do 1278
Poprzednik	brak
Następca	Bogusław IV, Barnim II, Otton I
	Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Data urodzenia	zap. ok. 1210
Data i miejsce śmierci	13 lub 14 listopada 1278 ; Dąbie
Ojciec	Bogusław II
Matka	Mirosława
Żona	Marianna,; Małgorzata meklemburska,; Matylda askańska
Dzieci	Anastazja, Jadwiga,; NN (córka), Bogusław IV, Mirosława, Beata (Beatrix), Hildegarda, Małgorzata?,; Barnim II, Otton I

Barnim I Dobry (ur. zap. ok. 1210, zm. 13 lub 14 listopada 1278 w Dąbiu^[1]) – książę szczeciński i pomorski, z dynastii Gryfitów. Syn Bogusława II i Mirosławy, córki księcia/namiestnika gdańskiego Mściwoja I i Swinisławy^[2].

Szybkie fakty Okres, Poprzednik ...

Zamknij

Samodzielne rządy, po osiągnięciu wieku sprawnego rozpoczął w 1227. Fakt ten poświadcza wystawiony dokument, z jego własną pieczęcią^[3]. Władał księstwem szczecińskim, w czasie, kiedy jego kuzyn Warcisław III zarządzał księstwem dymińskim wydzielonym w 1211. Barnim I zrzucił z Pomorza nadodrzańskiego zwierzchność duńską i przeniósł swój dwór w 1235, z Uznamia do Szczecina (republiki miejskiej)^[3], dalej – na skutek skłócenia z mieszczanami tego miasta – do Dąbia (1249)^[4].

W 1238 Barnim podjął współdziałanie z margrabiami brandenburskimi Ottonem III i Janem I, którzy pragnęli opanować ziemię lubuską. Odebrał wówczas Henrykowi Pobożnemu Cedynię i Kiniec, przesuwając granice swojego księstwa na linię rzeki Myśli.^{[potrzebny przypis]}

Barnim, „książę na Szczecinie”, który tytułował się też księciem Kaszub (łac.) dux slavorum et Cassubie^[5], był jednym z najbardziej pracowitych władców Pomorza. Wraz z Warcisławem III starał się umacniać państwo, poprzez przebudowę gospodarki, tak aby dostosować ją do zachodnich standardów europejskich^[6]. W poł. XIII w., zlikwidował m.in. prawo brzegowe, które hamowało bezpieczny rozwój handlu morskiego i zalewowego^[4].

Okres jego panowania przypadał na wzmożoną kolonizację niemiecką i lokację miast na prawie magdeburskim oraz lubeckim, których książę ufundował bardzo wiele^{[uwaga 1]}^[7]. Źródła wymieniają 30 miast lokowanych przez niego na Pomorzu^[8]^[9]^[10]. Do nich należały m.in. Szczecin (1243), Stargard (1243), Gryfino (1254), Police (1260) i Goleniów (1268). Po śmierci kuzyna w 1264, pierwsze lata jego samodzielnej działalności skupiały się na jednoczeniu ziem pomorskich oraz potwierdzaniu nadań aktów lokacyjnych dla miast (m.in. dla Gryfic)^[9]. Był fundatorem także wielu klasztorów, m.in. w Marianowie. Hojny dla zakonów – nadał cysterkom 600 łanów ziemi^[11]^[4]. Dla ściągnięcia kupców lubeckich i duńskich ponownie wprowadził w 1274 zakaz rabunków rozbitych statków i innych jednostek pływających^{[uwaga 2]}. Było to spowodowane chęcią poszerzenia i zabezpieczenia wpływów ekonomicznych z resztą Europy Zachodniej^[4].

Rzucona na Barnima klątwa 12 sierpnia 1269, przez legata papieskiego Albrechta Magnusa, za obronę ziemi suchańskiej (skutek zdrady joannitów), wprowadził jego w stan wojny^[12]^[4]. Brandenburczycy wspierani siłami joannitów dotarli do Kamienia Pomorskiego, gdzie księciu udzielono schronienia. W dalszej walce, pomoc uzyskał od rycerzy Bolesława Pobożnego, księcia wielkopolskiego^[8]. Nawiedzany jednak ciągłymi podjazdami Brandenburczyków i pretensjami biskupa kamieńskiego, zgodził się na ustępstwa i przyjął zwierzchność lenną Brandenburgii (1269)^[13]^[14]^[15]^[8].

Hołd lenny złożony margrabiom brandenburskim przez księcia szczecińskiego, spowodował jednocześnie przekazanie na ich rzecz ziemi wkrzańskiej (na zachód od Szczecina)^[16]. Dla książęcej racji stanu odniosło to przykre konsekwencje w kolejnych latach na losy jedności Pomorza. Pierwszych jego symptomów, można doszukiwać się przy podziale jego księstwa na dwie części przez jego potomków (podział księstwa dokonany w 1295 spowodował wyodrębnienie na ok. 200 lat dwóch dzielnic – księstwa szczecińskiego i wołogoskiego^[17]).

Barnim I zmarł 13 lub 14 listopada 1278 w Dąbiu i został pochowany w kościele NMP w Szczecinie^[18]^[19]^[8]. Wg innych przekazów Barnima I pochowano w prezbiterium kościoła cystersów w Kołbaczu^[20].

Istnieją przesłanki, że przesiąknięty wielkimi ideami zakonu templariuszy – Barnim I został bratem, tzw. gościem, rycerzem wspomagającym poczynania zakonu. Od lat 30. XIII w. był stałym bywalcem na zakonnych dworach, albo w otoczeniu rycerzy tego zakonu, m.in. Tempelhoff, Lietzen oraz Rurka^[21]^[22].

Barnim korzystał z doradztwa templariuszy z brandenburskich i pomorskich komandorii. Przynależność do zakonu przedstawił w swojej pieczęci, na której umieścił templariuszowski symbol świątyni oraz starożytny symbol słońca, złota, czyli władzy. Są to znaki niespotykane, na żadnych innych pieczęciach książęcych z tego okresu^[21]. Charakterystyczne dla jego władzy było również nadawanie okręgów grodowych i innych włości na rzecz zakonu templariuszy^[22]. W 1235 nadał zakonowi żyzne ziemie pomiędzy Różycą a Tywą i przeniósł wszelkie prawa na ich rzecz, zwolnił od wszelkich ceł na terenie księstwa i zobowiązał jako swych wasali do udziału w wyprawach zbrojnych. Templariusze mieli prawo do zasiadania w radzie książęcej^[10]. Według K. Ślaskiego miało to na celu uniezależnienie polityki panującego dynasty od elity możnowładztwa pomorskiego^[6].

Barnim był żonaty trzykrotnie. Po raz pierwszy z Marianną księżniczką szwedzką, córką króla Eryka X Knutssona i Rychezy duńskiej. Małżeństwo zawarte zostało prawdopodobnie w 1238. Z tego związku pochodziły:

Anastazja (ur. w okr. 1239–1245, zm. 15 marca 1317) – żona Henryka I Pielgrzyma, księcia meklemburskiego na Wyszomierzu,
Jadwiga (ur. ?, zm. ?) – domniemana żona Jana I, margrabiego brandenburskiego,
NN, córka (ur. ?, zm. ?) – żona Przybysława, księcia meklemburskiego^[23].

Drugą żoną księcia została księżniczka Małgorzata meklemburska (lata 1252–1253), córka Mikołaja I na Orlu (Werle) i Jutty von Anhalt. Była matką:

Bogusława IV (ur. w okr. 1254–1255, zm. 19 lutego 1309) – księcia pomorskiego, szczecińskiego i wołogoskiego,

Trzecią żoną w latach 1263–1267 została Matylda askańska, córka Ottona III Pobożnego, margrabiego brandenburskiego i Bożeny (Beatrix), z którą Barnim I miał sześcioro dzieci:

Mirosławę (ur. 1270, zm. przed 11 listopada 1328) – żonę Mikołaja I, hrabiego zwierzyńskiego na Wittenburgu,
Beatę (Beatrix) (ur. w okr. 1270–1274, zm. w okr. 1315–grudzień 1316) – żonę Henryka II z Orli (Werle), pana na Penzlinie,
Hildegardę (ur. ?, zm. ?) – żonę Ottona I Tłustego, hrabiego anhalckiego,
Małgorzatę? (ur. ?, zm. ?) – żonę Jana II, hrabiego choćkowskiego i prawdopodobnie żonę Wawrzyńca Jonssona (Pantera),
Barnima II (ur. przed 1275, zm. 28 maja 1295) – księcia szczecińskiego i pomorskiego,
Ottona I (ur. ok. 1279, zm. 30 lub 31 grudnia 1344) – księcia szczecińskiego i pomorskiego^[24].

W literaturze przedmiotu pojawia się również prawdopodobna córka z pierwszego lub trzeciego małżeństwa – Elżbieta, która jest odrzucana z filiacji przez współczesną genealogię^[25].

Genealogia

Bogusław I
ur. najp. 1127
zm. 18 III 1187

Anastazja Mieszkówna
ur. prawd. 1164
zm. po 31 V 1240

Mściwoj I gdański
ur. ?
zm. w okr. 1213–1215

Swinisława
ur. ?
zm. p. 4 IX 1230

Bogusław II
ur. w okr. 1178–1184
zm. 23 lub 24 I 1220 lub 1221

Mirosława
ur. w okr. 1190–1195
zm. p. przed 2 II 1237

1 Marianna ur. 1215 zm. 27 VI 1252 OO p. 1238		2 Małgorzata meklemburska ur. zap. 1232 zm. przed 25 V 1261 OO w okr. 1252–1253		Barnim I Dobry (ur. zap. ok. 1210 zm. 13 lub 14 XI 1278)		3 Matylda askańska ur. ? zm. 20 XII 1316 OO w okr. 29 III 1263 – 20 V 1267


	1		1		1		2		3
Anastazja ur. w okr. 1239–1245 zm. 15 III 1317		Jadwiga ur. ? zm. ?		NN, córka ur. ? zm. ?		Bogusław IV ur. w okr. 1254–1255 zm. 19 II 1309		Mirosława ur. 1270 zm. przed 11 XI 1328
	3		3		3		3		3
Beata (Beatrix) ur. w okr. 1270–1274 zm. w okr. 1315– XII 1316		Hildegarda ur. ? zm. ?		Małgorzata? ur. ? zm. ?		Barnim II ur. przed 1275 zm. 28 V 1295		Otton I ur. ok. 1279 zm. 30 lub 31 XII 1344

Barnim to skrócona forma niepewnego imienia zaczynającego się od Broni– w wariancie pomorskim, jako że w dialektach pomorskich słowiańska grupa -or- (która w polszczyźnie zmieniła się w -ro-) zmieniła się w -ar- (porównaj: pomorskie ‘gard’, 'Warcisław', ‘Barnisław’ = polskie ‘gród’, 'Wrocisław', ‘Bronisław’).

W dynastii Gryfitów imię dotąd niespotykane. Prawdopodobnie zostało przeniesione z ziemi barnimskiej (plemiona Sprewian), która od 1176 dziedzicznie należała do dynastów pomorskich Gryfitów^[26].

[U 1]
Dla porównania – nowo lokowane miasta otrzymywały zwykle 100 łanów ziemi.
[U 2]
Polityka księcia wobec lubeczan była zmienna. W 1234 uwolnieni zostali od wszelkich ceł i danin, następnie od prawa brzegowego. W 1251 zostało podpisane z Lubeką tzw. „wieczne przymierze”. Kilka lat później już nie obowiązywało. Barnim I wprowadził zakaz skupywania przez kupców lubeckich zboża w jego kraju oraz zlikwidował wolność celną.

[1]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 144–145 oraz przyp. 291 i 292, tamże.
[2]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143, 232–237, 246–248.
[3]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 144.
[4]
J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 71.
[5]
T. Wróblewski, Etnograficzny zarys Pomorza Zachodniego, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 200.
[6]
K. Ślaski, Przemiany narodowościowe na Pomorzu Zachodnim, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 178.
[7]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 56–57.
[8]
K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 33.
[9]
U. Scheil: Barnim I. Herzog von Pommern. [dostęp 2012-02-14]. (niem.).
[10]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 53.
[11]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 58.
[12]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 60.
[13]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 61.
[14]
J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 72.
[15]
A. Czacharowski, Dzieje pogranicza Pomorza Zachodniego z Polską w XIII-XVIII wieku, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 221.
[16]
B. Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, s. 58.
[17]
M. Szczaniecki, Ramy terytorialne rozwoju historycznego Pomorza Zachodniego, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 85.
[18]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 63.
[19]
J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 73.
[20]
Zygmunt Świechowski, Kościół cysterski w Kolbaczu [w:] Sztuka Pomorza Zachodniego, Warszawa 1973, s.43
[21]
M. Anklewicz: Barnim I i templariusze. [dostęp 2012-02-14]. (pol.).
[22]
B. Skaziński, M. Sałański: Komandorie i posiadłości templariuszy w Polsce. [dostęp 2012-02-14]. (pol.).
[23]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143–151, 155–158.
[24]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 164–172.
[25]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143–151, 163–172.
[26]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143.

Opracowania

ZygmuntZ. Boras ZygmuntZ., Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wyd. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949.
Czacharowski A., Dzieje pogranicza Pomorza Zachodniego z Polską w XIII-XVIII wieku, [w:] Ślaski K. (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.
Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., JerzyJ. Podralski JerzyJ., Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372.
Rymar E., Barnim I książę Słowian na Pomorzu (ok. 1220/21-1278), Kraków 2022.
EdwardE. Rymar EdwardE., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056.
Szczaniecki M., Ramy terytorialne rozwoju historycznego Pomorza Zachodniego, [w:] Ślaski K. (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.
Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.
Ślaski K., Przemiany narodowościowe na Pomorzu Zachodnim, [w:] Ślaski K. (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.
Wróblewski T., Etnograficzny zarys Pomorza Zachodniego, [w:] Ślaski K. (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.

Opracowania online

Anklewicz M., Barnim I i templariusze (niem.), [w:] Stowarzyszenie „Szlak Templariuszy” (strona oficjalna) (pol.), [dostęp 2012-02-14].
Scheil U., Barnim I. Herzog von Pommern (niem.), [w:] NDB, ADB Deutsche Bioraphie (niem.), [dostęp 2012-02-14].
Skaziński B., Sałański M., Komandorie i posiadłości templariuszy w Polsce (pol.), [w:] Stowarzyszenie „Szlak Templariuszy (strona oficjalna)” (pol.), [dostęp 2012-02-14].

Literatura dodatkowa

KazimierzK. Bobowski KazimierzK., Dawne pieczęcie na Pomorzu Zachodnim, Szczecin: Glob, 1989, ISBN 83-7007-170-8, OCLC 834671088.
Cieślikowa A. (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, T. 1, Kraków 2000, ISBN 83-87623-23-7.

Literatura dodatkowa (online)

Madsen U., Barnim I. (niem.), [dostęp 2012-02-18].

[7] [U 1]
Dla porównania – nowo lokowane miasta otrzymywały zwykle 100 łanów ziemi.

[13] [U 2]
Polityka księcia wobec lubeczan była zmienna. W 1234 uwolnieni zostali od wszelkich ceł i danin, następnie od prawa brzegowego. W 1251 zostało podpisane z Lubeką tzw. „wieczne przymierze”. Kilka lat później już nie obowiązywało. Barnim I wprowadził zakaz skupywania przez kupców lubeckich zboża w jego kraju oraz zlikwidował wolność celną.

[1] [1]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 144–145 oraz przyp. 291 i 292, tamże.

[2] [2]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143, 232–237, 246–248.

[Rymar144-3] [3]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 144.

[Szym71-4] [4]
J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 71.

[5] [5]
T. Wróblewski, Etnograficzny zarys Pomorza Zachodniego, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 200.

[Slaski178-6] [6]
K. Ślaski, Przemiany narodowościowe na Pomorzu Zachodnim, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 178.

[8] [7]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 56–57.

[Gryfici-9] [8]
K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 33.

[Barnim-10] [9]
U. Scheil: Barnim I. Herzog von Pommern. [dostęp 2012-02-14]. (niem.).

[Boras53-11] [10]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 53.

[12] [11]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 58.

[14] [12]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 60.

[15] [13]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 61.

[Szym72-16] [14]
J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 72.

[17] [15]
A. Czacharowski, Dzieje pogranicza Pomorza Zachodniego z Polską w XIII-XVIII wieku, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 221.

[18] [16]
B. Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, s. 58.

[19] [17]
M. Szczaniecki, Ramy terytorialne rozwoju historycznego Pomorza Zachodniego, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 85.

[20] [18]
Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 63.

[21] [19]
J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 73.

[22] [20]
Zygmunt Świechowski, Kościół cysterski w Kolbaczu [w:] Sztuka Pomorza Zachodniego, Warszawa 1973, s.43

[Zakon-23] [21]
M. Anklewicz: Barnim I i templariusze. [dostęp 2012-02-14]. (pol.).

[Komandorie-24] [22]
B. Skaziński, M. Sałański: Komandorie i posiadłości templariuszy w Polsce. [dostęp 2012-02-14]. (pol.).

[25] [23]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143–151, 155–158.

[26] [24]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 164–172.

[27] [25]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143–151, 163–172.

[28] [26]
E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[uwaga 1]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[uwaga 2]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

Genealogia

Opracowania

Opracowania online

Literatura dodatkowa

Literatura dodatkowa (online)

Wikiwand in your browser!

Barnim I

Genealogia

Opracowania

Opracowania online

Literatura dodatkowa

Literatura dodatkowa (online)

Wikiwand in your browser!

Lata panowania

Barnim I a templariusze

Życie prywatne

Etymologia jego imienia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia


Herb rodowy Gryfitów
książę szczeciński
Okres	od 1220 do 1278
Poprzednik	Bogusław II
Następca	Bogusław IV, Barnim II, Otton I
książę pomorski
Okres	od 1264 do 1278
Poprzednik	brak
Następca	Bogusław IV, Barnim II, Otton I
Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Data urodzenia	zap. ok. 1210
Data i miejsce śmierci	13 lub 14 listopada 1278 Dąbie

Ojciec	Bogusław II
Matka	Mirosława

Żona	Marianna, Małgorzata meklemburska, Matylda askańska
Dzieci	Anastazja, Jadwiga, NN (córka), Bogusław IV, Mirosława, Beata (Beatrix), Hildegarda, Małgorzata?, Barnim II, Otton I