Artiodactylamorpha

Artiodactylamorpha – klad ssaków obejmujący parzystokopytne wraz z taksonami bliższymi im niż innym współczesnym ssakom.

Artiodactylamorpha
Jeleniak bagienny, łania
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Nadrząd	kopytne
(bez rangi)	Artiodactylamorpha

Tradycyjnie systematyka ssaków wyróżnia kopytne w randze nadrzędu, zaliczając doń rząd parzystokopytnych^[1]. Dzieli je dalej na podrzędy: świniokształtne, do których zaliczają się świniowate^[1], pekariowate^[2] i hipopotamowate, wielbłądokształtne (rodzina wielbłądowatych) i przeżuwacze. Do tych ostatnich zaliczają się kanczylowate^[3], piżmowcowate, jeleniowate^[4], widłorogowate, żyrafowate^[5] i wołowate^[6]. Prócz tego wyróżnia się także rodziny wymarłe. Odrębny rząd stanowią walenie, dzielone na fiszbinowce^[7] (rodziny walowatych, płetwalowatych^[7], pływaczowatych i walenikowatych^[8]), zębowce (delfinowate^[8], narwalowate^[9], morświnowate, kogiowate, kaszalotowate, suzowate, iniowate^[10] i zyfiowate^[11]) i wymarłe prawalenie (Pakicetidae, Ambulocetidae, Remingtonocetidae, Protocetidae i bazylozaury^[12]). Artiodactylamorpha, definiowane jako parzystokopytne (Artiodactyla) wraz ze wszystkimi wymarłymi taksonami bliższymi współczesnym parzystokopytnym niż dowolnym innym obecnie żyjącym taksonom, obejmują wszystkie wymienione wyżej rodziny, należą bowiem do nich parzystokopytne we współczesnym, kladystycznym rozumieniu, wraz z ich bliskimi krewnymi. Artiodactylamorpha definiowane są jako klad typu stem, a jego wewnętrznym kladem typu node są właśnie Artiodactyla. W ujęciu Spaulding i współpracowników w obrębie tej grupy wyróżnia się 4 duże klady, pozostające względem siebie w politomii^[13]:

• Camelidamorpha (taksony bliższe wielbłądokształtnym – wraz z nimi samymi – niż innym dzisiejszym taksonom^[13])
• Cetancodontamorpha (taksony bliższe Cetancodonta – wraz z nimi samymi – niż innym taksonom, zawierające hipopotamy i walenie^[13]; grupy te według badań z końca XX wieku są ze sobą blisko spokrewnione^[14][15][16] i tworzą klad Whippomorpha^[17], zwany też Cetancodonta^[13])
• Ruminantiamorpha (taksony bliższe przeżuwaczom – wraz z nimi samymi – niż innym dzisiejszym taksonom^[13])
• Suinamorpha (taksony bliższe świniokształtnym – wraz z nimi samymi – niż innym dzisiejszym taksonom, jednak bez hipopotamowatych, klasyfikowanych wraz z waleniami^[13])

Kladogram przedstawiony przez Spaulding, O’Leary i Gatesy’ego w 2009, Artiodactylamorpha zaznaczono barwą szarą^[13])

Przypisy

1. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 167.
2. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 168.
3. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 169.
4. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 171.
5. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 176.
6. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 177.
7. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 186.
8. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 187.
9. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 189.
10. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 190.
11. Cichocki i in. 2015 ↓, s. 191.
12. Gao Hong-Yan, Ni Xi-Jun. Diverse stem cetaceans and their phylogenetic relationships with mesonychids and artiodactyls. „Vertebrata PalAsiatica”. 53 (2), s. 153–176, 2015. (ang.).
13. Michelle Spaulding, Maureen A. O’Leary, John Gatesy. Relationships of Cetacea (Artiodactyla) Among Mammals: Increased Taxon Sampling Alters Interpretations of Key Fossils and Character Evolution. „PLoS One”. 4 (9), 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0007062. (ang.).
14. Ulfur Arnason, Anette Gullberg, Solveig Gretarsdottir, Bjo¨rn Ursing, Axel Janke. The Mitochondrial Genome of the Sperm Whale and a New Molecular Reference for Estimating Eutherian Divergence Dates. „Journal of Molecular Evolution”. 50, s. 569–578, 2000. researchgate. DOI: 10.1007/s002390010060. (ang.).
15. J.J. Gatesy J.J. i inni, Evidence from milk casein genes that cetaceans are close relatives of hippopotamid artiodactyls, „Molecular Biology and Evolution”, 13 (7), 1996, s. 954–963, DOI: 10.1093/oxfordjournals.molbev.a025663, ISSN 0737-4038, PMID: 8752004 [dostęp 2022-08-28].
16. David M. Irwin, Úlfur Árnason. Cytochrome b gene of marine mammals: Phylogeny and evolution. „Journal of Mammalian Evolution”. 2, s. 37–55, 1994. Springer Link. (ang.).
17. P.J.P.J. Waddell P.J.P.J., N.N. Okada N.N., M.M. Hasegawa M.M., Towards resolving the interordinal relationships of placental mammals, „Systematic Biology”, 48 (1), 1999, s. 1–5, ISSN 1063-5157, PMID: 12078634 [dostęp 2022-08-28].

Bibliografia

• Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015. ISBN 978-83-88147-15-9.