Adam Daniel Rotfeld

Adam Daniel Rotfeld (ur. 4 marca 1938 w Przemyślanach) – polski dyplomata i polityk, badacz stosunków międzynarodowych, profesor nauk humanistycznych. W latach 1991–2002 dyrektor SIPRI, w latach 2001–2005 wiceminister spraw zagranicznych, w 2005 minister spraw zagranicznych.

Adam Daniel Rotfeld

Adam Daniel Rotfeld (2017)
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	4 marca 1938 Przemyślany
Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: stosunki międzynarodowe
Alma Mater	Szkoła Główna Służby Zagranicznej
Doktorat	1969 – prawo Uniwersytet Jagielloński promotor: Stanisław Nahlik
Habilitacja	1990 – nauki o polityce Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
Profesura	20 sierpnia 2001
Doktor honoris causa Akademia Obrony Narodowej – 2013 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej – 2014
Pracownik naukowy
Instytut	Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
Okres zatrudn.	1961–1989
Instytut	Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem
Okres zatrudn.	1989–2002
Podsekretarz stanu w MSZ
Okres spraw.	15 listopada 2001–30 czerwca 2003
Sekretarz stanu w MSZ
Okres spraw.	30 czerwca 2003–5 stycznia 2005
Minister spraw zagranicznych
Okres spraw.	5 stycznia 2005–31 października 2005
Poprzednik	Włodzimierz Cimoszewicz
Następca	Stefan Meller
Odznaczenia

Adam Rotfeld z Januszem Onyszkiewiczem podczas konferencji 15 lat Polski w NATO w Senacie (2014)

Życiorys

Dzieciństwo

Adam Daniel Rotfeld urodził się w Przemyślanach (miejscowości leżącej wówczas w Polsce w województwie tarnopolskim) w rodzinie żydowskiej jako syn adwokata Leona Rothfelda i jego żony Berty^[1]. W trakcie II wojny światowej w 1941 z inicjatywy rodziców został oddany pod opiekę Klemensa Szeptyckiego, archimandryty klasztoru w Uniowie prowadzonego przez greckokatolickich duchownych z zakonu studytów. W klasztorze funkcjonował wówczas sierociniec, w którym wśród dzieci polskich i ukraińskich ukrywano również (w związku z decyzją greckokatolickiego metropolity Andrzeja Szeptyckiego oraz z inicjatywy archimandryty i zakonników) dzieci żydowskie. Po roku pobytu Adam Daniel Rotfeld został ochrzczony, otrzymał wówczas nowe nazwisko (Czerwiński^[2]). Jego rodzice zostali zamordowani przez Niemców, wojnę przeżyła natomiast jego siostra^[3][4]. Był także posiadaczem fałszywego paszportu Paragwaju wystawionego przez grupę Aleksandra Ładosia, co pomogło mu przeżyć wojnę^[5].

W 1946, po rozwiązaniu klasztoru i delegalizacji przez władze radzieckie kościoła greckokatolickiego w ZSRR, został przeniesiony do sierocińca w Złoczowie. W 1951, dzięki staraniom ambasady polskiej w Moskwie, został repatriowany do Polski, przebywał w Domu Dziecka nr 2 w Krakowie.

Wykształcenie

W 1955 ukończył V Liceum Ogólnokształcące im. Augusta Witkowskiego w Krakowie. W latach 1955–1960 studiował na Wydziale Dyplomatyczno-Konsularnym Szkoły Głównej Służby Zagranicznej w Warszawie, gdzie uzyskał magisterium z zakresu międzynarodowego prawa publicznego na podstawie pracy o nieważności układu monachijskiego z 1938. Następnie studiował w studium dziennikarskim Uniwersytetu Warszawskiego (1960–1962). W 1969 uzyskał stopień doktora nauk prawnych na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego na podstawie napisanej pod kierunkiem Stanisława Nahlika dysertacji o prawie narodów do samostanowienia w systemie współczesnego prawa międzynarodowego^[6]. W 1990 został doktorem habilitowanym nauk humanistycznych w oparciu o monografię zatytułowaną Europejski system bezpieczeństwa in statu nascendi. W 2001 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych^[7].

Działalność zawodowa i publiczna

Należał do Związku Młodzieży Polskiej, z którego został usunięty w 1954 za opowiadanie politycznych żartów^[2]. W latach 1962–1964 był przewodniczącym Studenckiego Stowarzyszenia Przyjaciół Organizacji Narodów Zjednoczonych. Od 1965 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od 1966 członek prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju(inne języki)^[8].

W latach 1961–1989 pracował w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych w Warszawie, gdzie początkowo zajmował stanowisko redaktora (1961–1962), a następnie sekretarza redakcji miesięcznika „Sprawy Międzynarodowe” (1962–1968) i od 1964 jednocześnie zastępcy redaktora naczelnego Redakcji Wydawnictw PISM. W 1969 został mianowany adiunktem w Zakładzie Bezpieczeństwa Europejskiego PISM. W 1978 objął stanowisko kierownika w Zakładzie Bezpieczeństwa Europejskiego PISM. W latach 1974–1975 brał udział w pracach drugiej fazy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie jako członek polskiej delegacji w Genewie oraz w Spotkaniach KBWE w Belgradzie, Madrycie oraz Wiedniu. Na podstawie dokumentów z katalogu Instytutu Pamięci Narodowej zarzucano mu później, że w latach 70. i 80. był tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa pod „Rauf”, „Rad”, „Ralf” i „Serb”, czemu on sam zaprzeczał^[9].

W 1989 został kierownikiem projektu badawczego w Sztokholmskim Międzynarodowym Instytucie Badań nad Pokojem (SIPRI). W latach 1991–2002 pełnił funkcję dyrektora tej instytucji. W latach 1992–1993 był osobistym przedstawicielem przewodniczącego KBWE ds. politycznego rozwiązania konfliktu w Naddniestrzu. Wynikiem jego pracy było przyjęcie końcowego raportu dającego podstawy do pokojowego rozstrzygnięcia konfliktu. W 2000 został mianowany przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego członkiem Rady Bezpieczeństwa Narodowego.

15 listopada 2001 objął stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w rządzie Leszka Millera, od 30 czerwca 2003 pełnił funkcję sekretarza stanu w tym resorcie. 5 stycznia 2005, po objęciu urzędu marszałka Sejmu przez Włodzimierza Cimoszewicza, Adam Rotfeld został powołany na stanowisko ministra spraw zagranicznych. Sprawował tę funkcję do 31 października 2005.

W 2006 został przez sekretarza generalnego ONZ powołany na członka, a w 2008 na przewodniczącego Kolegium Doradczego Sekretarza Generalnego ONZ do spraw Rozbrojenia. W styczniu 2008 mianowano go współprzewodniczącym Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych. W sierpniu 2009 sekretarz generalny NATO mianował go członkiem Grupy Ekspertów NATO do przygotowania nowej koncepcji strategicznej paktu (tzw. Grupa Mędrców).

W październiku 2015 prezydent RP Andrzej Duda powołał go w skład Narodowej Rady Rozwoju^[10]. W lutym 2019 został jednym z sygnatariuszy deklaracji o powołaniu Koalicji Europejskiej przed majowymi wyborami do Parlamentu Europejskiego^[11]. We wrześniu tego samego roku był jednym ze współtwórców i sygnatariuszy listu Wspólnie dla Senatu^[12].

Działalność społeczna i naukowa

W latach 1962–1964 pełnił funkcję przewodniczącego Studenckiego Stowarzyszenia Przyjaciół ONZ w Polsce. W 1962 został członkiem Polskiej Grupy Stowarzyszenia Prawa Międzynarodowego (ILA), a w 1992 – Międzynarodowego Instytutu Studiów Strategicznych (IISS) w Londynie. W okresie 1995–2006 był członkiem rady naukowej Instytutu Badań nad Pokojem i Polityką Bezpieczeństwa przy Uniwersytecie Hamburskim. W 1996 został członkiem Szwedzkiej Królewskiej Akademii Wiedzy Wojskowej, w 2001 członkiem Rady Międzynarodowego Centrum Demokratycznej Kontroli nad Siłami Zbrojnymi (DCAF), a w 2003 Genewskiego Centrum Polityki Bezpieczeństwa (GCSP). W 2009 wszedł w skład Międzynarodowej Komisji, przygotowującej Euro-Atlantycką Inicjatywę Bezpieczeństwa (EASI). Został także członkiem Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych (ECFR). Wszedł również w skład rad naukowych Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Instytutu Spraw Publicznych, Ośrodka Studiów Wschodnich. Został współzałożycielem i członkiem władz kilku fundacji, m.in. Centrum im. prof. Bronisława Geremka oraz Fundacji im. Ryszarda Kapuścińskiego – Herodot. Zasiadł również w radzie Fundacji Aleksandra Kwaśniewskiego „Amicus Europae” jako jej wiceprzewodniczący^[13].

W latach 2006–2008 był wykładowcą Collegium Civitas w Warszawie. Prowadzi wykłady w Kolegium Europejskim (College of Europe) w Natolinie oraz w Akademii Dyplomatycznej i Studium Polityki Zagranicznej. W 2011 został profesorem w Instytucie Badań Interdyscyplinarnych „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. W tym samym roku został również członkiem Komitetu Nauk Politycznych Polskiej Akademii Nauk^[14], a w 2012 członkiem Rosyjskiej Akademii Nauk^[15]. W 2013 powołany w skład Rady Muzeum przy Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie^[16]. Został również członkiem Komitetu Wspierania tego muzeum^[17].

Jest inicjatorem Warszawskiej Grupy Refleksyjnej i redaktorem naukowym wydawanej pod jej auspicjami serii raportów: m.in. New Political Act for the United Nations (2004), Towards Complementarity of European Security Institutions (2005), Arms Control Revisited: Non-Proliferation and Denuclearization (2009). Pod jego redakcją naukową ukazały się zbiory pt. Dokąd zmierza świat? (Wyd. PISM, Warszawa 2008) oraz Białe plamy. Czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich 1918–2008 (red. naukowa wspólnie z Anatolijem Torkunowem, Wyd. PISM, Warszawa 2010). Jest autorem ponad 400 publikacji naukowych w tym ponad 10 książek, a także współautorem blisko 20 monografii, około 50 rozdziałów w pracach zbiorowych oraz ponad 350 artykułów. Trzy z jego monografii uzyskały nagrody prezesa Polskiej Akademii Nauk, Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych i ministra spraw zagranicznych.

Życie prywatne

W 1970 zawarł związek małżeński z Barbarą Sikorską (zm. 2006)^[18], z którą miał córkę Alicję^[19]. Opanował języki: rosyjski, niemiecki, ukraiński oraz angielski^[6].

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (2010)^[20]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2005)^[21]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[22]
• Złoty Krzyż Zasługi (1975)^[8][22]
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1978)^[8]
• World Peace Council Medal (1976)^[8]
• Odznaka Honorowa „Bene Merito” (2009)^[23]
• Oficer Legii Honorowej (Francja, 2011)
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2005)
• Order Przyjaźni (Rosja, 2011)^[24]
• Komandor Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, 2010)^[25]
• Komandor Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja, 2001)
• Srebrny Medal Królewskiej Akademii Wiedzy Wojskowej (Szwecja, 2001)
• Nagroda Pojednania, przyznana przez Kapitułę Pojednania Polsko-Ukraińskiego (2007)
• Honory obywatel Przemyślan (2004)
• Doktor honoris causa Akademii Obrony Narodowej (2013)^[26]
• Doktor honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (2014)^[27]

Monografie i publikacje w pracach zbiorowych

• Europa między konfrontacją a współpracą. Spotkanie Madryckie KBWE: doświadczenia i perspektywy (red.), Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1986.
• Międzynarodowe czynniki bezpieczeństwa Polski (red.), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
• Europejski system bezpieczeństwa in statu nascendi, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1990.
• Od zaufania do rozbrojenia (red.), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986 (wydane również w języku angielskim pt. From Confidence to Disarmament).
• Germany and Europe in Transition (współred. Walther Stützle), Oxford University Press, Oksford 1991.
• A Future Security Agenda for Europe. Report of the Independent Working Group Established by the Stockholm International Peace Research Institute (współred. Daniel Tarschys), Sztokholm, 1996.
• Peace, Security and Conflict Prevention. SIPRI-UNESCO Handbook (współred. Janusz Symonides), Oxford Universitfy Press, Oksford 1998.
• A Future Arms Control Agenda (współred. Ian Anthony), Oxford University Press, Oksford 1999.
• Global and European Security in Transition, SIPRI, Sztokholm 1999.
• The New Security Dimensions. Europe after the NATO and EU Enlargements. Report of the Frösunda Conference, SIPRI, Sztokholm, 2001.
• Kontrola zbrojeń. Rozbrojenie u progu XXI wieku (red.), Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2002.
• New Political Act for the United Nations for the 21st Century. Proposals and Concepts (red.), Diplomatic Academy of the Ministry of Foreign Affairs, Warszawa 2004.
• Transatlantic Security: New Realities, Changing Institutions. Report of the Warsaw Reflection Group, April 5–6, 2004 (red.), Diplomatic Academy of the Ministry of Foreign Affairs, Warszawa 2004.
• Towards Complementarity of European Security Institutions. Achieving Complementarity between NATO, EU, OSCE and the Council of Europe. Report of the Warsaw Reflection Group, January 31 – February 1, 2005 (red.), Diplomatic Academy of the Ministry of Foreign Affairs, Warszawa 2005.
• Polska w niepewnym świecie, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2006.
• Dokąd zmierza świat? (red.), Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2008.
• Arms Control Revisited: Non-Proliferation and Denuclearization. Report of the Warsaw Reflection Group, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2008.
• Białe Plamy – Czarne Plamy: sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918–2008) (wstęp i red.), Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010.
• NATO 2020. Zapewnione bezpieczeństwo – Dynamiczne zaangażowanie („Raport Albright”) (wstęp i red.), Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010.