4 Szpital Okręgowy

4 Szpital Okręgowy im. gen. dyw. dr. Felicjana Sławoja Składkowskiego – jednostka organizacyjna służby zdrowia Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej.

4 Szpital Okręgowy

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1918
Rozformowanie	1939
Patron	Felicjan Sławoj Składkowski
Dowódcy
Pierwszy	kpt. lek. dr Antoni Stanisław Więckowski
Ostatni	ppłk lek. dr Wiaczesław Michałowski
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Łódź
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	służba zdrowia
Podległość	Okręg Korpusu Nr IV

Otwarcie 4 Okręgowego Szpitala im. gen. Felicjana Sławoja Składkowskiego w Łodzi - przemawia gen. Stanisław Rouppert; kwiecień 1937

Szpitale Okręgowe WP w 1939

Zadaniem 4 Szpitala Okręgowego było leczenie wojskowych i osób uprawnionych do leczenia wojskowego Okręgu Korpusu nr IV^[1]. Szpital dysponował ambulatorium dentystycznym, chirurgicznym, okulistycznym, laryngologicznym oraz przychodnią ogólną dla chorych. Komendant szpitala posiadał uprawnienia dowódcy pułku^[2].

Osobny artykuł: Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 2 im. WAM w Łodzi – Centralny Szpital Weteranów.

Historia szpitala

Minister spraw wojskowych wydał rozkaz nr O.I.Szt.Gen. 7980 Org. Częściowa likwidacja zakładów służby zdrowia, w którym między innymi nakazał dowódcy Okręgu Korpusu Nr IV zredukować z dniem 25 lipca 1924 roku liczbę łóżek w szpitalu do 400^[3].

Z dniem 1 lipca 1931 roku minister spraw wojskowych wcielił kadrę 4 batalionu sanitarnego, bez zmiany nazwy i zadań, do 4 Szpitala Okręgowego i jednocześnie zwiększył skład osobowy szpitala o skład osobowy kadry^[4].

25 września 1937 roku minister spraw wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki nadał 4 Szpitalowi Okręgowemu nazwę „4 Szpital Okręgowy imienia generała dywizji dra Felicjana Sławoja Składkowskiego”^[5].

4 Szpital Okręgowy był jednostką mobilizującą. Komendant szpitala był odpowiedzialny za przygotowanie mobilizacji, a komendant kadry zapasowej za jej przeprowadzenie.

Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” kadra zapasowa 4 Szpitala Okręgowego przed wykonaniem nałożonych na nią zadań mobilizacyjnych sama mobilizowała się w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym, do etatu wojennego kadry mobilizującej nr 4. Kadra mobilizująca była organizacją przejściową. Po wykonaniu zadań mobilizacyjnych ulegała likwidacji.

Struktura organizacyjna

Organizacja szpitala w 1923^[6]:

• komendant, kancelaria i komisja gospodarcza,
• oficer administracji budynków i magazynów,
• oddziały chorych i pracowni klinicznych: chorób wewnętrznych, zakaźny, chirurgiczny, ginekologiczny, dermatologiczny, oddział neurologiczny, okulistyczny i laryngologiczny;
• pracownia bakteriologiczna
• pracownia rentgenowska,
• prosektorium,
• ambulatorium dentystyczne,
• apteka okręgowa,
• trzy plutony obsługi sanitarnej

Szpital posiadał 600 łóżek.

Kadra szpitala

Komendanci szpitala^[7]

• kpt. lek. dr Antoni Więckowski (XI 1918 – V 1919 → komendant szpitala polowego nr 402^[8])
• ppłk lek. Bogusław Zadurowicz (V 1919 – 1921^[8])
• płk lek. Józef Manteuffel (1921^[9] – IV 1927^[a])
• ppłk / płk lek. dr Józef Gurtzman (V 1927^[11] – 31 III 1930 → stan spoczynku^[12])
• płk lek. Antoni Więckowski (VI 1930^[13] – VI 1934 → szef sanitarny DOK IV^[14])
• ppłk lek. dr Edward Wertheim (VI 1934^[15] – XI 1935 → szef sanitarny DOK IV)
• ppłk lek. dr Wiaczesław Michałowski (XI 1935 – 1939^[16])

Komendanci kadry

• ppłk lek. Stanisław Ostrowski (1931-1938)
• mjr lek. Franciszek Goertz (1938-1939)

Obsada personalna i struktura w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada personalna szpitala^[17][b]:

• komendant szpitala – ppłk dr Wiaczesław Michałowski
• rezerwa personalna szpitala – ppłk dr Leon Wacław Olszewski
• starszy ordynator oddziału chirurgicznego – płk dr Michał Dobulewicz
• ordynator oddziału – ppłk dr Klemens Kazimierz Mielnik
• starszy ordynator oddziału wewnętrznego – mjr dr Stanisław Lakmunt
• ordynator oddziału – kpt. dr Józef Sobieszczański
• starszy ordynator oddziału ocznego – mjr dr Jan Łuc
• ordynator oddziału – kpt. dr Marian Sikorski
• starszy ordynator oddziału skórno-wenerycznego – mjr dr Samuel Cemach
• starszy ordynator oddziału neurologiczno-psychiatrycznego – mjr dr Wacław Jeżewski
• kierownik pracowni bakteriologiczno-chemicznej – ppłk dr Jan Żurkowski
• kierownik pracowni rentgenowskiej – mjr dr Teodor Herman Hellwig
• kierownik apteki – por. mgr Zenon Olszewski
• pomocnik komendanta ds. gospodarczych – mjr Zbigniew Franciszek Krasuski
• oficer gospodarczy – kpt. int. Franciszek Brdyś
• dowódca plutonu gospodarczego – por. piech. Zenon Antoni Szklarski
• kapelan – kpl. ks. Władysław Mróz

Kadra zapasowa 4 Szpitala Okręgowego

• komendant kadry – mjr dr Franciszek Rudolf Goertz
• lekarz kadry – por. lek. Zdzisław Konrad Sutorowski
• oficer mobilizacyjny – kpt. Walenty Edward Jarmiński
• oficer ewidencji personalnej – kpt. Henryk Bielski
• oficer materiałowy – por. mgr Józef Tadeusz Kubiszewski
• zastępca oficera materiałowego – por. piech. Kazimierz Tercz †1940 Katyń^[19]
• dowódca kompanii szkolnej – kpt adm. (piech.) Tomasz Siwicki
• dowódca I plutonu – chor. Antoni Dzierżyński

Żołnierze Szpitala – ofiary zbrodni katyńskiej

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego^[20]

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Ałaszejew Leon	major w st. sp.	lekarz doktor		Katyń
Brdyś Franciszek[21]	kpt.	żołnierz zawodowy	oficer gospodarczy	Katyń
Engel Abrab (Adolf)	kpt. w st. sp.	lekarz		Katyń
Frenkiel Izaak	ppor. rez.	lekarz	praktyka w Łodzi	Katyń
Kon Symcha Mordechaj	ppor. rez.	lekarz		Katyń
Margoński Edmund[22]	major rez.	dr n. med.	szpital w Łodzi	Katyń
Mogilnicki Tadeusz	kpt. rez.	lekarz		Katyń
Moszczyński Antoni	ppor. rez.	lekarz		Katyń
Pągowski Gustaw[23]	ppor. rez.	farmaceuta, mgr	kier. apteki we Włochach	Katyń
Poswolski Jakub	ppor. rez.		przedsiębiorca	Katyń
Rejterowski-Kopyciak Hieronim	por. rez.	lekarz		Katyń
Rosiński Jan	ppor. rez.	farmaceuta		Katyń
Rozenfeld Izaak	ppor. rez.	lekarza		Katyń
Rybus Mieczysław Józef	ppor. rez.	lekarz	Szpital im. I. Mościckiego w Łodzi	Katyń
Rzepecki Zygmunt	ppor. posp. rusz.	lekarz		Katyń
Schild Stanisław Wojciech	ppor. rez.	lekarz		Katyń
Siatecki Włodzimierz	ppor. rez.	prawnik		Katyń
Sierszeński Wandalin	por. rez.			Katyń
Smichowicz Anatol	ppor. rez.	lekarz		Katyń
Siwicki Tomasz[24]	kpt.	żołnierz zawodowy	dowódca kompanii szkolnej	Katyń
Stanielewicz Tadeusz	ppor. rez.	lekarz	praktyka w Łodzi	Katyń
Strawiński Tadeusz[25]	por. rez.	lekarz	dyr. szpitala powiatowego	Katyń
Szeps Józef Jeguda	por. rez.	lekarz	Szpital w Łodzi	Katyń
Szwedowski Bolesław	ppor. rez.	farmaceuta, mgr	wł. apteki w Warszawie	Katyń
Szydłowski Henryk[26]	major rez.	lekarz	praktyka w Łodzi	Katyń
Witold Stanisław Szyszkowski	ppor. lek. rez. dr	lekarz	ord. Szpitala w Tomaszowie Maz.	Katyń
Tomaszewski Henryk	ppor. rez.	farmaceuta, mgr	Apteka Klabecka w Bydgoszczy	Katyń
Welfe Mieczysław	por. rez.	lekarz	Szpital im. I. Mościckiego w Łodzi	Katyń
Weller Jakub	ppor. rez.	lekarz	Ubezpieczalnia Społeczna w Łodzi	Katyń
Wittman Kazimierz	ppor. rez.	lekarz	Ubezpieczalnia Społeczna w Warszawie	Katyń
Bielski Henryk[27]	kpt.	żołnierz zawodowy	oficer ewidencji personalnej	Katyń
Alterman Dawid Izrael	kpt. rez.	lekarz ginekolog	praktyka w Łodzi	Charków
Bok Tadeusz Dawid	ppor. posp. rusz.	dr nauk medycznych	praktyka w Milanówku	Charków
Bradke Jan Feliks	ppor. rez.	nauczyciel, mgr	gimnazjum w Tomaszowie Maz.	Charków
Chmielowski Włodzimierz	kpt. rez.			Charków
Chwat Jerzy Saul	ppor. rez.	dr nauk medycznych		Charków
Cylke Ireneusz	ppor. rez.	nauczyciel, mgr	gimnazjum w Białymstoku	Charków
Czarnożył Marian	kpt. rez.	lekarz		Charków
Czeczot Ignacy Albin	kpt. rez.	lekarz	praktyka w Łodzi	Charków
Fiećko Wincenty	por. rez.	dr nauk medycznych	dyr. Szpitala Powiatowego w Płońsku	Charków
Geisler Hipolit	kpt. rez.	lekarz	praktyka w Częstochowie	Charków
Gołąb Władysław[28]	ppor. rez.	dr nauk medycznych	(e)	Charków
Iliński Aleksander	por. rez.	lekarz	praktyka w Warszawie	Charków
Jarecki Józef	kpt. rez.	dr nauk medycznych	praktyka w Końskich	Charków
Jarmiński Walenty[29]	kpt.	żołnierz zawodowy	oficer mobilizacyjny	Charków
Jelenkiewicz Natan	por. rez.	lekarz	praktyka w Łodzi	Charków
Jelszański Izaak	kpt. rez.	lekarz	praktyka w Łodzi	Charków
Kamocki Hipolit Leon	kpt. posp. rusz.	farmaceuta, mgr		Charków
Kozankiewicz Mieczysław	por. rez.	farmaceuta, mgr		Charków
Krasuski Zbigniew[30]	major lekarz	żołnierz zawodowy		Charków
Lakmunt Stanisław[31]	kpt. lekarz	żołnierz zawodowy		Charków
Ledwoch Andrzej	ppor. rez.	lekarz	praktyka w Szczekocinach	Charków
Lipiński Włodzimierz	kpt. w st. sp.	lekarz		Charków
Mariensztein Zdzisław	por. rez.	lekarz	praktyka w Łucku	Charków
Masłowski Stanisław	por. rez.		Bank Polski w Katowicach	Charków
Midler Michał	por. rez.	lekarz		Charków
Nadel Ignacy	por. rez.	lekarz		Charków
Orłowski Mieczysław	kpt. rez.	lekarz	Ubezpieczalnia Społeczna w Łodzi	Charków
Patora Wojciech	kpt. rez.	dr nauk medycznych		Charków
Petrykat Edwin	kpt. rez.	dr nauk medycznych	praktyka w Częstochowie	Charków
Ręczajski Wacław	kpt. rez.	lekarz	praktyka w Warszawie	Charków
Schoenberg Leon	por. posp. rusz.		wł. Fabryki „Promonta” w Bielsku	Charków
Sikorski Marian[32]	kpt. lekarz	żołnierz zawodowy	ordynator oddziału ocznego	Charków
Słobodian Leon	ppor. rez.	farmaceuta, mgr	praktyka w Końskich	Charków
Słupecki-Grot Zygmunt	kpt. rez.	dr nauk medycznych	praktyka w Piotrkowie Tryb.	Charków
Stawowczyk Wiktor	kpt. rez.	dr nauk medycznych	Ubezpieczalnia Społeczna w Łodzi	Charków
Szamota Tadeusz	por. rez.	dr nauk medycznych	praktyka w Warszawie	Charków
Szencenbach Jan	por. rez.	lekarz	praktyka w Krakowie (e)	Charków
Wajs Hajman	ppor. rez.	lekarz	praktyka w Łodzi	Charków
Ziółkowski Henryk	por. rez.	farmaceuta, mgr		Charków
Geisler Hipolit	kpt. rez.	lekarz		Kalinin

Uwagi

1. Z dniem 1 marca 1927 roku płk. lek. Józefowi Manteuffelowi udzielony został dwumiesięczny urlop z zachowaniem uposażenia, a z dniem 30 kwietnia 1927 roku został przeniesiony w stan spoczynku^[10].
2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[18].

Przypisy

1. Almanach oficerski 1923 ↓, s. 111.
2. Almanach oficerski 1923 ↓, s. 105.
3. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 30 z 29 lipca 1924 roku, poz. 447.
4. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 15 z 30 maja 1931 roku, poz. 183.
5. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 12 z 25 września 1937 roku, poz. 154.
6. Almanach oficerski 1923 ↓, s. 104.
7. Rybińska-Bielecka 2018 ↓, s. 216–219.
8. Jarno 2001 ↓, s. 48.
9. Jarno 2001 ↓, s. 48, 192.
10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 5 lutego 1927 roku, s. 40, 44.
11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 136.
12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 21 stycznia 1930 roku, s. 3.
13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 222.
14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 171.
15. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 172.
16. Jarno 2001 ↓, s. 192.
17. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 891.
18. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
19. Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 746.
20. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
21. Księgi Cmentarne – wpis 304.
22. Księgi Cmentarne – wpis 2254.
23. Księgi Cmentarne – wpis 2773.
24. Księgi Cmentarne – wpis 3341.
25. Księgi Cmentarne – wpis 3551.
26. Księgi Cmentarne – wpis 3720.
27. Księgi Cmentarne – wpis 198.
28. Księgi Cmentarne – wpis 5240.
29. Księgi Cmentarne – wpis 5513.
30. Księgi Cmentarne – wpis 5955.
31. Księgi Cmentarne – wpis 6112.
32. Księgi Cmentarne – wpis 7269.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
• Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных – узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Aleksandra Rybińska-Bielecka: Wojskowa służba zdrowia Drugiej Rzeczpospolitej. Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź. Łódź: Uniwersytet Łódzki, 2018.