Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
21 Dywizjon Pancerny (21 dpanc) – pancerny pododdział rozpoznawczy Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
Woł. BK (1939) |
Dywizjon nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany w mobilizacji alarmowej, w dniach 13-16 sierpnia 1939 roku w Łucku dla Wołyńskiej Brygady Kawalerii w grupie jednostek oznaczonych kolorem zielonym[1]. Według innych autorów w grupie czerwonej[2]. Jednostką mobilizującą był 12 batalion pancerny[3]. 17 sierpnia żołnierze złożyli przysięgę, po czym pododdział przegrupował się do wsi Teremno. W dniach 18-19 sierpnia dywizjon przetransportowany został koleją z Łucka do Radomska przez Lwów, Kraków i Częstochowę. 19 sierpnia jednostka zakwaterowana została w Woli Jedlińskiej i podporządkowana dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii[4]. 28 sierpnia gen. dyw. Juliusz Rómmel dokonał przeglądu dywizjonu, a następnie odebrał defiladę wszystkich jednostek brygady. Nocą 29/30 sierpnia dywizjon przegrupowano do rejony miejscowości Ostrowy, bliżej granicy jako odwód Wołyńskiej BK.
O godz. 4.30 1 września 1939 roku jako pierwszy w kontakt bojowy z oddziałami niemieckiej 4 Dywizji Pancernej wszedł 1 pluton czołgów rozpoznawczych, który wraz z 4 szwadronem kolarzy Wołyńskiej BK tworzył Oddział Wydzielony "Danków". Oddział ten tocząc potyczki wycofał się na północny brzeg Liswarty, a następnie na pozycje 19 pułku ułanów. Natomiast 2 pluton czołgów rozpoznawczych ok. godz. 9.00 wykonał kontratak wraz pododdziałami 21 pułku ułanów z rejonu wsi Mokra III w kierunku wsi Mokra II, ścierając się również z czołgami niemieckimi. (Nadmienić należy, iż pomimo monitów dowództwa dywizjon karabinową amunicję ppanc. otrzymał dopiero 1 września po południu, a amunicję ppanc. do armat kal. 37 mm wz. 1918 dopiero 2 września). W wyniku natarcia sił niemieckich 2 pluton wycofał się, stracił jednak 1 czołg TKS zapóźniony, który wycofywał się wraz z natarciem niemieckim w ogniu szwadronu ckm 12 pułku ułanów. Również próba rozpoznania rejonu wsi Mokra I przez jeden z plutonów samochodów pancernych, przyniosła stratę jednego pojazdu wz. 34 zniszczonego. Ok. godz.15 po przełamaniu stanowisk obronnych brygady przez ok. 50 czołgów niemieckich wykonał kontratak 2 pułk strzelców konnych, który wsparł szwadron samochodów pancernych i 2 pluton czołgów rozpoznawczych. Pojawienie się pojazdów pancernych dywizjonu spowodowało dezorientację załóg niemieckich czołgów, które ostrzeliwały się wzajemnie. W trakcie tych walk utracono 2 następne sam. panc. wz. 34[5]. 2 września brygada wraz z dywizjonem wycofała się do lasów nadleśnictwa Łobodno, gdzie zajęła stanowiska obronne. 21 dywizjon w godzinach przedpołudniowych wsparł kontratak 11 batalionu strzelców, a po godz.16 szwadron czołgów rozpoznawczych wsparł kontratak 21 puł. mający na celu dotarcie do odciętego 2 psk w lesie Łobodno. Utracono jako zniszczone od ognia artylerii niemieckiej 4 czołgi TKS i 1 motocykl. Nocą 2/3 września 21 dywizjon jako oddział osłonowy ubezpieczał wycofanie się Wołyńskiej BK, przekroczył Wartę w rejonie miejscowości Ważne Młyny.
3 września dywizjon wycofał się wraz z brygadą do okolic Rzęsawa, otrzymał wreszcie amunicję ppanc. do działek i km. Nocą 3/4 września wycofując się osiągnięto rejon Głupice, Drużbice. 4 i 5 września prowadzono rozpoznanie w kierunku Kamieńska i Gór Borowskich i walki patroli. I pluton czołgów zniszczył niemiecki patrol motocyklowy z 3 motocyklami, zdobył mapy z położeniem niemieckiego XVI Korpusu Armijnego. Dokonano przeglądu i napraw sprzętu, stan bojowy 5 września wynosił 8 czołgów i 5 sam. panc. 5/6 września brygada wraz z 21 dywizjonem wycofana została do rejonu miejscowości Wadlewo. 6 września dywizjon prowadził patrole pojazdami pancernymi i posiadanymi samochodami i motocyklami, ścierając się z patrolami niemieckimi, rozbito kilka patroli, wzięto jeńców, ale uszkodzeniu uległy wszystkie samochody pancerne. 6/7 września wycofano się w kierunku północnym, dywizjon zajął rejon Andrespola, gdzie ubezpieczał brygadę 7 września od strony Brzezin, tocząc walki z patrolami niemieckimi. Tego dnia jak i w poprzednich kwatermistrzostwo dywizjonu przywiozło ze składów w Łodzi paliwo i zaopatrzenie dla dywizjonu. Nocą 7/8 września dywizjon wraz z brygadą przeprawił się przez rzekę Mroga pod Kołacinem w lasy nadleśnictwa Brzeziny na zachód od Cyrusowej Woli. Rzut techniczny rozkazem dowódcy dywizjonu wycofał się do Łodzi[6]. W trakcie odpierania ataków niemieckiej 10 DP, 8 września dywizjon 2 psk wraz z szwadronem pancernym zbiorczym kpt. J. Żymierskiego (3 czołgi TKS i 2 sam. panc. wz. 34) i szwadronem zbiorczym pieszym por. L. Kozioradzkiego, wykonali kontratak, którym powstrzymali wroga koło wsi Lubowidza. Poległo kilku żołnierzy dywizjonu, wielu odniosło rany i utracono jeden samochód pancerny. Pozostały samochód pancerny wspierał walkę 12 puł. w godzinach popołudniowych. Nocą 8/9 września wraz z Wołyńską BK, 21 dywizjon pancerny dotarł do lasów Głowno-Łepkowice, tam 9 września mjr Gliński otrzymał od dowódcy brygady rozkaz samotnego przebijania się do rejonu Warszawy, gdyż brygada miała maszerować bezdrożami. Dywizjon maszerował w trzech grupach; pluton techniczno-gospodarczy z Łodzi przedarł się do Skierniewic, skąd przez Puszczę Kampinoską, Żyrardów dotarł 10 września do Warszawy. Pozostałość szwadronu sam. panc. dojechała samotnie do Warszawy i połączyła się z plutonem tech.-gosp. Mjr Gliński z większością dywizjonu przemieścił się wraz z Wołyńską BK przez Skierniewice do Bolimowa, w trakcie marszu utracono pozostałe czołgi TKS, po czym wieczorem 10 września przez Babice dojechał do Warszawy.
Wszystkie trzy grupy skoncentrowały się w Otwocku 11 września, skąd 21 dywizjon pojechał przez Lublin, Chełm Lubelski, Włodzimierz Wołyński do macierzystego garnizonu w Łucku. 14-16 września z pozostałości 21 dywizjonu pancernego (1 czołg TKS) i resztek 81 dywizjonu pancernego (pluton bojowy z 1 czołgiem TKS z nkm FK wz. 38, 2 samochodów pancernych wz. 34 i taboru pomocniczego pod dowództwem ppor. W. Chachaja). Pojazdy kołowe prowadziły patrolowanie rejonów Horchowa, Kowla i Włodzimierza Woł. Patrol dwóch samochodów pancernych po przeprawieniu się przez Bug pomiędzy Uściuługiem, a Hrubieszowem rozbiły patrol motocyklowy z niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej i wziął do niewoli dwóch jeńców. Od 17 września oddział mjr. Glińskiego poruszał się na czele grupy gen. Piotra Skuratowicza w kierunku Lwowa. Nocą 17/18 września nastąpiło rozłączenie rzutu kołowego i patroli pancernych w marszu ku granicy. Dwa patrole (jeden pod dowództwem por. Cwaliny z 21 dywizjonu) 18 września dostały się do niewoli sowieckiej. 19 września do oddziału mjr. Glińskiego dołączyła grupka żołnierzy 16 dywizjonu artylerii motorowej ppor. J. Webera ze znalezionym i naprawionym czołgiem R-35 porzuconym przez 21 batalion czołgów lekkich. 20 września rano oddział mjr. Glińskiego przekroczył granicę z Węgrami na Przełęczy Tatarskiej[7]. Oficerowie zostali internowani w obozie w Esztergon, a żołnierze w Nagykanizsa.
W dniach 20 – 26 września zdano w Beregszas[8]:
21 września zdano w Munkaczu:
24 września zdano w Csop:
19 września zdano w Jasinii (Kőrösmező) na węgierskim Zakarpaciu
Dowództwo (poczet dowódcy)
szwadron czołgów rozpoznawczych nr 21 (13 czołgów TKS)
szwadron samochodów pancernych typ A nr 21 (8 wozów bojowych wzór 34-II)
pluton techniczno-gospodarczy
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
