Delegacja 1 Batalionu Morskiego u prezydenta Mościckiego; październik 1937
31 lipca 1931 roku na bazie baonu podchorążych rezerwy piechoty nr 10 w Gródku Jagiellońskim został zorganizowany Batalion Morski. W sierpniu 1931 roku baon został przetransportowany do Wejherowa i rozlokowany w pięciu blokach ówczesnego Krajowego Zakładu Opieki Społecznej. 15 sierpnia 1931 roku Minister Spraw Wojskowych wcielił do batalionu trzech absolwentów Szkoły Podchorążych Piechoty[1].
Batalion składał się z dowództwa, kwatermistrzostwa, kompanii administracyjnej, dwóch kompanii strzeleckich i dwóch kompanii karabinów maszynowych[2].
21 kwietnia 1932 roku Minister Spraw Wojskowych przydzielił do batalionu 26 poruczników i podporuczników rezerwy piechoty[3].
30 sierpnia 1932 roku generał dywizji Kazimierz Fabrycy, w zastępstwie Ministra Spraw Wojskowych, rozkazał Batalionowi Morskiemu przyjąć tradycje byłego I Batalionu Morskiego[4].
Do wiosny 1933 roku baon morski podlegał bezpośrednio dowódcy Floty w Gdyni. W kwietniu tego roku zostało utworzone Dowództwo Obrony Wybrzeża Morskiego. Na stanowisko dowódcy OWM został wyznaczony komandor dyplomowany Stefan Frankowski. Podporządkowano mu wszystkie oddziały wojska stacjonujące w rejonie Gdyni i na Półwyspie Helskim, w tym również baon morski[5].
26 marca 1934 roku minister spraw wojskowych marszałek Józef Piłsudski ustalił dzień 3 sierpnia dniem święta Batalionu Morskiego[6].
Na początku 1935 roku w batalionie utworzono trzecią kompanię strzelecką oraz plutony: artylerii piechoty, pionierów i łączności[2]. Na uzbrojeniu plutonu artylerii piechoty znajdowały się dwie 75 mm armaty wz. 1897[7].
Z dniem 1 maja 1937 roku baon został przemianowany na 1 Batalion Morski, a 19 stycznia 1938 roku na 1 Morski Batalion Strzelców. Batalion podlegał dowódcy Obrony Wybrzeża Morskiego. Od lutego 1938 roku dowódcą batalionu był ppłk Kazimierz Pruszkowski[8].
W 1938 roku kompania ciężkich karabinów maszynowych pod dowództwem porucznika Antoniego Kowrygo, z pełnym stanem ludzi i koni oraz uzbrojeniem i sprzętem, została włączona w skład 2 Morskiego Batalionu Strzelców[9].
Na początku października przy 1 baonie została utworzona wspólna dla obu morskich batalionów strzelców kompania szkolna pod dowództwem kapitana Karola Różyckiego. Plutonem ckm w tej kompanii dowodził podporucznik Franciszek Kruszewski[10].
W 1939 roku batalion posiadał etatowo dwa 81 mm moździerze, dziewięć 46 mm granatników wz. 1936, dwanaście ciężkich karabinów maszynowych wz. 08, dwadzieścia siedem ręcznych karabinów maszynowych i dziewięć karabinów przeciwpancernych oraz dwie 75 mm armaty polowe i cztery 37 mm armaty przeciwpancerne wz. 1936[11][12].
W sierpniu 1939 roku, po przeprowadzonej mobilizacji, został przeformowany w 1 Morski Pułk Strzelców.
kpt. adm. (piech.) Tadeusz Deszyński[17] (do 24 VIII 1939 → kwatermistrz 1 mps)
Obsada personalna baonu w latach 1931–1932
W 1932 roku w batalionie pełniło służbę 20 oficerów zawodowych[18]. Gwiazdką przy nazwisku oznaczono oficerów przeniesionych z byłego baonu podchorążych rezerwy piechoty nr 10[19].
24 czerwca 1937 roku prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru dla 1 Baonu Morskiego. Sztandar miał być wykonany zgodnie ze wzorem określonym w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 roku o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach. Na lewej stronie płatu sztandarowego umieszczony został:
na górnym ramieniu krzyża kawalerskiego napis „Susk – Nowa Wieś 3.VIII.1920”,
na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Zabiele 4.VIII.1920”,
na lewym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Makrew 8.VIII.1920”,
na prawym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Ćwiklin 17.VIII.1920”[46].
17 października 1937 roku w Wejherowie minister spraw wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, w imieniu prezydenta RP, wręczył sztandar 1 Morskiemu Batalionu Strzelców. Ceremonia poświęcenia i wręczenia sztandaru była połączona z przysięgą żołnierzy batalionu na sztandar oraz uroczystym wręczeniem jednostce jedenastu ciężkich karabinów maszynowych, ufundowanych przez społeczeństwo powiatu morskiego, a także aktem wręczenia dowódcy batalionu przez delegację Okręgu Morskiego Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa” księgi pamiątkowej, oprawionej w skórę, przeznaczonej na kronikę oddziału. Rodzicami chrzestnymi sztandaru byli: burmistrz Wejherowa, Teodor Bolduan i Maria Róża Frankowska, ówczesna żona komandora dyplomowanego Stefana Frankowskiego. Biskup pomorski Stanisław Okoniewski odprawił mszę świętą oraz poświęcił sztandar batalionu i każdy z ofiarowanych karabinów maszynowych[47].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku sztandar pozostawał pod opieką kapitana Tadeusza Deszyńskiego, chorążego Stanisława Mąki i sierżanta Władysława Gliszczyńskiego. Z relacji kapitana Deszyńskiego wynika, że został on zamurowany w szybie wentylacyjnym jednego z domów mieszkalnych na terenie koszar na Oksywiu. Poszukiwania sztandaru, prowadzone w latach 1962–1967 przez pułkownika Kazimierza Pruszyńskiego i plutonowego Władysława Gada zakończyły się niepowodzeniem. Do chwili obecnej sztandaru nie udało się odnaleźć[48].
25 września 1937 roku minister spraw wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 1 Batalionu Morskiego[49].
Odznaka o wymiarach 40×40mm ma kształt krzyża stylizowanego, dekorowanego emalią żółtą i granatową z nałożoną w środku tarczą z symbolicznym zarysem lądu i morza. Pionowo ustawiony miecz, na którego tle godło państwa wzór 1927 symbolizuje dewizę batalionu „Straż nad polskim wybrzeżem”. Odznaka trzyczęściowa, tłoczona w tombaku i emaliowana[50].
14 września 1932 roku minister spraw wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski wprowadzając „zmiany w umundurowaniu dla oficerów, podoficerów i szeregowców”, nałożył na żołnierzy Batalionu Morskiego obowiązek noszenia na naramiennikach kotwicy, według wzoru ustalonego w 1924 roku dla personelu Morskiego Dywizjonu Lotniczego (dla oficerów – srebrnej, haftowanej, a dla szeregowych z białego metalu)[51].
4 marca 1938 roku minister spraw wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki zarządził noszenie przez żołnierzy batalionu na kołnierzach kurtek i płaszczy emblematu wyobrażającego kotwicę. Emblemat ten dla oficerów i chorążych był haftowany nićmi metalowymi, oksydowanymi na stare srebro, a dla pozostałych podoficerów i szeregowców był wykonany z białego matowanego metalu. Jednocześnie minister zezwolił podoficerom zawodowym na noszenie przy ubiorze poza służbowym emblematów haftowanych[52].
Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[45].
Rybka i Stepan 2006 ↓, s.292, 912. Kapitan administracji Tadeusz Stanisław Deszyński ur. 4 września 1895 roku. Odznaczony Krzyżem Niepodległości i Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Rocznik Oficerski 1932 ↓, s.58, 624. Major piechoty Stanisław Jan Amirowicz ur. 28 maja 1894 roku. Odznaczony Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi. W kampanii wrześniowej dowódca III baonu 6 Pułku Strzelców Podhalańskich.
Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 185. Z dniem 31 grudnia 1933 roku został przeniesiony w stan spoczynku z równoczesnym przeniesieniem ewidencyjnym do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr IX.
Rocznik Oficerski 1932 ↓, s.76, 624. Kapitan Stanisław Borysiewicz ur. 2 lutego 1897 roku. Mianowany kapitanem ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 roku w korpusie oficerów piechoty.
Tym i Rzepniewski 1985 ↓, s.50, 56, 112, 120, 121, 124, 232, 489. Kapitan Stanisław Borysiewicz w czasie kampanii wrześniowej dowodził 2. kompanią baonu marynarzy i pełnił obowiązki zastępcy kmdr. ppor. Zygmunta Horyda, dowódcy tego oddziału. 12 września 1939 roku został ranny pod Mostami i odesłany do szpitala. Po zakończeniu walk dostał się do niemieckiej niewoli. Początkowo przebywał w Oflagu X A, od 5 sierpnia 1941 roku w Oflagu XII A, a od 20 maja 1942 roku w Oflagu VII A.
Rocznik Oficerski 1932 ↓, s.83, 624. Konstanty Mizer ur. 24 listopada 1896 roku w Janopolu, w powiecie brasławskim. Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów piechoty.
Rybka i Stepan 2006 ↓, s.306, 912. Kapitan Konstanty Mizer został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów administracji. W 1939 roku był oficerem mobilizacyjnym 1 mbs. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Tym i Rzepniewski 1979 ↓, s.209, 211. Kapitan Konstanty Mizer w czasie kampanii wrześniowej był oficerem ewidencji personalnej 1 mps. Po zakończeniu walk dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II A Prenzlau. Zmarł w 1957 roku.
Tym i Rzepniewski 1985 ↓, s.217, 361, 472. Kapitan Bronisław Słomczyński w czasie kampanii wrześniowej był adiutantem 1 mps. 15 września 1939 roku został lekko ranny i odesłany do szpitala w Babim Dole. Po zakończeniu walk dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VII A Murnau.
Tym i Rzepniewski 1979 ↓, s.209. Kapitan Stanisław Busiakiewicz ur. 1 kwietnia 1904 roku w Warszawie, w kampanii wrześniowej 1939 roku był dowódcą plutonu łączności 1 mps. W latach 1939–1945 przebywał w niewoli niemieckiej, w Oflagu X A, a następnie Oflagu X C Lubeka.
Straty ↓, Kapitan Antoni Kowrygo ur. 5 czerwca 1904 roku Mińsku Litewskim, w rodzinie Dominika i Wiktorii. Zmarł 28 maja 1990 roku. Do 1 lutego 1945 roku przebywał w niemieckiej niewoli. 23 lutego 1941 roku został przeniesiony z Oflagu II A do Oflagu II E.
Tym i Rzepniewski 1979 ↓, s.180. Kapitan Antoni Kowrygo w czasie kampanii wrześniowej był dowódcą 6 kompanii 2 mps, a 17 września 1939 roku z rozkazu płk. Stanisława Dąbka objął dowództwo batalionu zorganizowanego z rozbitków z innych oddziałów.
Tym i Rzepniewski 1985 ↓, s.242, 472, 523. Kapitan Wacław Skubik ur. 15 stycznia 1908 roku. W czasie kampanii wrześniowej dowodził 1 kompanią strzelecką 1 mps. 13 września 1939 roku został ciężko ranny. Tego samego dnia zmarł. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Uroczyste wręczenie sztandaru batalionowi morskiemu i 11 karabinów maszynowych. Obywatelstwo honorowe Wejherowa dla Marszałka Śmigłego-Rydza, Nie damy odsunąć się od polskiego morza. Mowa min. spraw wojsk. gen. Kasprzyckiego na uroczystościach w Wejherowie, „Polska Zbrojna” Nr 288 z 18 października 1937 roku, s. 1–2.
Sieradzki i Wielecki 1991 ↓, s.148, wg autorów była to odznaka wspólna dla 1 i 2 morskich baonów strzelców, jednakże wspomniany wyżej rozkaz MSWojsk. z 25 września 1937 roku jednoznacznie stanowi o zatwierdzeniu wzoru i regulaminu odznaki pamiątkowej 1 Batalionu Morskiego.
AndrzejKonstankiewicz:Broń strzelecka i sprzęt artyleryjski formacji polskich i Wojska Polskiego w latach 1914–1939.Lublin:Wydawnictwo UMCS,2003. ISBN83-227-1944-2.
EugeniuszKozłowski:Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy.Warszawa:Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej,1964.
RyszardRybka,KamilStepan:Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939.Kraków:Fundacja CDCN,2006. ISBN978-83-7188-899-1.
KarolTaube,RomualdDziewałtowski-Gintowt:Zarys historii wojennej Pułku Morskiego.Warszawa:Główna Księgarnia Wojskowa,1933,seria:Zarys historii wojennej pułków polskich 1918-1920.
RyszardRybka,KamilStepan:Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939.T.29.Kraków:Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska,2006. ISBN83-7188-899-6.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
