1 Dywizjon Samochodowy (II RP)

1 Dywizjon Samochodowy (1 dsam) – oddział wojsk samochodowych Wojska Polskiego II RP.

1 Dywizjon Samochodowy

Historia
Państwo	Polska
Tradycje
Święto	25 kwietnia[1]
Kontynuacja	3 Batalion Czołgów i Samochodów Pancernych
Dowódcy
Ostatni	mjr Wacław Wiaczesław Hryniewski
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Warszawa
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	wojska samochodowe

Kolumna samochodów osobowych 1 DS przed wyjazdem na manewry (1926)

Orzełek 1 Dywizjonu Samochodowego

Historia dywizjonu

1 dywizjon samochodowy powstał 30 listopada 1918. Nosił on początkowo nazwę „Autonaczelnictwo DOGen. nr 1”. Jego twórcą i organizatorem był płk Aleksander Mroziński^[2].

W strukturze dywizjonu występowała między innymi Kolumna Szkolna Samochodów Pancernych. Jesienią 1925 kolumna została wyłączona ze składu wojsk samochodowych, podporządkowana dowódcy 1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego i przemianowana na 2 Szwadron Samochodów Pancernych.

Osobny artykuł: Organizacja pokojowa dywizjonu samochodowego.

W środę 16 września 1925 o godz. 10:20 na ulicy Freta w Warszawie szer. Franciszek Bylica z kolumny szkolnej dywizjonu, kierując samochodem wojskowym nr rej. 4763, spowodował wypadek, w którym obrażeń ciała doznała piesza, siedmioletnia Anna Urbańska. Poszkodowana „w stanie niezłym” została odwieziona do Szpitala im. Karola i Marii dla Dzieci w Warszawie. Dochodzenie prowadził II Komisariat Policji Państwowej^[3].

W niedzielę, 4 kwietnia 1926 około godz. 1:00 w garażach dywizjonu przy ulicy Smolnej 2 wybuchł pożar, w którego następstwie spłonęły dwa motocykle i 29 samochodów osobowych, w tym samochód dowódcy KOP gen. dyw. Henryka Minkiewicza. Z ustaleń Żandarmerii wynikało, że przyczyną pożaru było niedbalstwo Antoniego Merskiego, żołnierza pełniącego służbę garażowego telefonisty, który w garażu czyścił mundur benzyną. Sprawca pożaru został zatrzymany. W akcji ratunkowej obrażeń ciała doznał starszy sierżant Bek i jeden ze strażaków^[a].

Od 11 marca 1996 tradycje 1 Dywizjonu Samochodowego dziedziczy i kultywuje 10 Warszawski Pułk Samochodowy im. mjr. Stefana Starzyńskiego^[4].

Żołnierze 1 Dywizjonu Samochodowego

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 1 Dywizjonu Samochodowego (II RP).

Dowódcy dywizjonu

• kpt. inż. Mieczysław Seweryn Nowicki^[b] (do 17 V 1919 → szef Sekcji Automobilowej M.S.Wojsk^[5].)
• płk Aleksander Mroziński^[6]
• mjr Jan Sobol Narcyz^[6]
• mjr Józef Grabowski^[6]
• ppłk Wacław Sobański (do IV 1923 → kierownik Centralnej Komisji Odbiorczej przy Centralnych Składach Samochodowych^[7][6])
• ppłk Erazm Dembowski (V 1923^[8] – 12 III 1929)
• ppłk sam. Felicjan Madeyski (III 1930 – X 1931^[9])
• mjr sam. Wacław Hryniewski (X 1931^[9] – III 1934)

Zastępcy dowódcy dywizjonu

• kpt. sam. Piotr Rudzki (p.o. 1923)
• mjr SG Zygmunt Borawski (od 15 V 1924^[10][11])
• mjr sam. Piotr Rudzki (p.o. 1928 – 1 V 1931 → komendant Kadry 2 Dywizjonu Samochodowego^[12])

Odznaka pamiątkowa

18 marca 1929 roku Minister Spraw Wojskowych, Marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 1 dsam^[13].

Odznaka o wymiarach 39×39 mm ma kształt równoramiennego krzyża pokrytego czarną emalią z żółtymi obrzeżami. Na ramionach krzyża wpisany rok „1918”. W centrum znajduje się medalion, na którym widnieje uskrzydlony samochód, okolony napisem „1 DYWIZJON SAMOCHODOWY”. Pomiędzy ramionami krzyża znajdują się srebrne promienie. Odznaka oficerska, trzyczęściowa, wykonana w srebrze, złocona. Wykonawcą odznaki był Stanisław Reising z Warszawy^[14].

Uwagi

1. „Polska Zbrojna” 1926, 6 kwietnia, nr 94, s. 3; „Goniec Krakowski” 1926, 9 kwietnia, nr 80, s. 4. Relacje prasowe nie są zgodne w opisie zachowania Antoniego Merskiego. „Polska Zbrojna” podała, że sprawca czyścił mundur benzyną, jednocześnie paląc papierosa. Żar papierosa miał spowodować zapłon munduru, a następnie bańki z benzyną. Z relacji „Gońca Krakowskiego” wynika, że Antoni Merski „czyścił sobie mundur benzyną w pobliżu rozpalonego piecyka żelaznego, wskutek czego zaprószył ogień i spowodował wybuch bańki z benzyną, po czym rzucił płonący w jego rękach mundur, sam zaś uciekł razem z Kmiecikiem”. W garażu obecny był drugi żołnierz, Antoni Kmiecik, pełniący służbę wartowniczą. W artykule, który ukazał się 6 kwietnia, w „Polsce Zbrojnej” jest mowa o 37 spalonych autach, natomiast w opublikowanym trzy później „Gońcu Krakowskim” już tylko o 29 samochodach osobowych i dwóch motocyklach.
2. Inżynier Mieczysław Seweryn Nowicki urodził się w 1883 roku w rodzinie Seweryna Nowickiego, artysty dramatycznego (zm. 3 kwietnia 1911). 30 lipca 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu majora w Korpusie Wojsk Samochodowych, w grupie oficerów byłej Armii Austriacko-Węgierskiej. Pełnił wówczas służbę w Sekcji Wojsk Samochodowych Departamentu II Ministerstwa Spraw Wojskowych. Poległ 22 sierpnia 1920 roku pod Konopkami koło Mławy, jako dowódca Pociągu Pancernego „Wielkopolanin”. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera A, rząd 6, grób 31). Pośmiertnie został odznaczony „Znakiem Pancernym” (nr 11). Jego córką była Wanda Jórewiczówna (ur. 6 czerwca 1919 roku, zm. 29 kwietnia 1950 roku). Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1934, s. 618.