Zbytków

Zbytków (cz. Zbytky, niem. Zbitkau^[4]) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Strumień, o powierzchni 4,94 km², 1286 mieszkańców (wrzesień 2010)^[1], gęstość zaludnienia 260,3 os./km². Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego, geograficznie zaś leży w regionie Dolina Górnej Wisły, będącej częścią Kotliny Oświęcimskiej^[5].

Zbytków

wieś
Centrum Zbytkowa
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	cieszyński
Gmina	Strumień
Wysokość	257,5 – 266[1] m n.p.m.
Liczba ludności (2010)	1286[1]
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	43-246[2]
Tablice rejestracyjne	SCI
SIMC	0068297
Położenie na mapie Polski Zbytków
Położenie na mapie województwa śląskiego Zbytków
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Zbytków
Położenie na mapie gminy Strumień Zbytków
49°55′18″N 18°43′39″E[3]
Strona internetowa

Integralne części wsi

Integralne części wsi Zbytków^[6][7]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0068305	Borki	część wsi
0640053	Chałupy	część wsi

Historia

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1388^[8], zanim jeszcze w 1407 wzmiankowano pobliski Strumień. Początkowo wieś szlachecka na obszarze księstwa raciborskiego, jednak pod koniec XV wieku Strumień i okolice znalazły się w rękach Kazimierza II cieszyńskiego, a w połowie XVI wieku miasto wykupiło Zbytków. W latach 1573/1577-1594 wieś Zbytków znajdował się w granicach wydzielonego z Księstwa Cieszyńskiego skoczowsko-strumieńskiego państwa stanowego^[9].

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 50 budynkach w Zbytkowie na obszarze 493 hektarów mieszkało 336 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 68,2 os./km². z tego 295 (87,8%) mieszkańców było katolikami, 29 (8,6%) ewangelikami a 12 (3,6%) wyznawcami judaizmu, 293 (87,2%) było polsko- a 13 (3,9%) niemieckojęzycznymi^[10]. Do 1910 roku liczba mieszkańców wzrosła do 368, z czego 325 (88,3%) było katolikami, 33 (9%) ewangelikami, 10 (2,7%) żydami, 291 (92,1%) polsko- a 25 (7,9%) niemieckojęzycznymi^[4].

W wyborach na XI kadencję austriackiej Rady Państwa w 1907 jak i w 1911 dwukrotnie wygrał Józef Londzin ze Związku Śląskich Katolików z wyraźną przewagą nad swoimi konkurentami (46 z 51 głosów w 1907 i 54 z 56 głosów w 1911)^[11].

Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość - Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 13 kompanii w Strumieniu^[12].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

W 2011 do użytku oddano nowy kościół rzymskokatolicki, filialny parafii strumieńskiej, pw. Matki Bożej Szkaplerznej, poświęcony w 2015^[13].

Wójtowie

• Jerzy Szwarc od 1864 do co najmniej 1867 i 1882-1895^[14]
• Franciszek Bierski 1901-1904^[15]
• Franciszek Szwarc 1904-1911^[16]

Komunikacja

Przez Zbytków (DK 81) przejeżdżają przelotowe autobusy dalekobieżne, skąd możemy dojechać do Częstochowy, Katowic, Raciborza, Wisły oraz lokalne do Cieszyna, Chybia i Zarzecza. W centrum Zbytkowa przy sklepie ABC (pętla na ul. Wyzwolenia) zlokalizowany jest przystanek, z którego odjeżdżają autobusy firmy Linea Trans do Cieszyna, Chybia i Zarzecza oraz busy Komunikacji Lokalnej Gminy Pawłowice na linii L-5 w kierunku Strumienia i Pawłowic.

Zabytki

Kaplica Matki Bożej Szkaplerznej

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe^[17]:

• kaplica pw. Matki Boskiej Szkaplerznej z 1870
• stajnia (dawny folwark – nr 1), XIX w.

Zobacz też

• Zbytkowo

Przypisy

1. Gmina Strumień: Plan Odnowy Miejscowości Zbytków. [w:] www.strumien.bip.net.pl [on-line]. 2011. [dostęp 2012-05-22].
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1600 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160498
4. Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.). Brak numerów stron w książce
5. Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 264. ISBN 978-83-933109-3-7.
6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. GUS. Rejestr TERYT
8. Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 306. ISBN 978-83-926929-3-5.
9. Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2011, s. 228. ISBN 978-83-926929-5-9.
10. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.). Brak numerów stron w książce
11. Grzegorz Wnętrzak: Stosunki polityczne i narodowościowe na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Galicji zachodniej w latach 1897-1920. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2014, s. 393. ISBN 978-83-7780-882-5.
12. Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
13. Zbytków. Kościół Matki Bożej Szkaplerznej w Zbytkowie. [w:] www.strumien.pl [on-line]. [dostęp 2018-05-23].
14. M. Morys-Twarowski: Wójtowie na Śląsku Cieszyńskim 1864-1918. Studium prozopograficzne. T. 3. Kraków 2018, s. 403.
15. M. Morys-Twarowski: Wójtowie na Śląsku Cieszyńskim 1864-1918. Studium prozopograficzne. T. 3. Kraków 2018, s. 405.
16. M. Morys-Twarowski: Wójtowie na Śląsku Cieszyńskim 1864-1918. Studium prozopograficzne. T. 3. Kraków 2018, s. 406.
17. https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/SLS-rej.pdf

Bibliografia

• Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.