Zabór

Zabór (niem. Fürsteneich^[4][5], do 1936 r. Saabor^[4]) – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Zabór, której jest siedzibą. Miejscowość leży w Niecce Zaborskiej, w pobliżu jeziora Liwno, ok. 5 km od rzeki Odry, wśród kompleksów leśnych.

Ten artykuł dotyczy miejscowości w województwie lubuskim. Zobacz też: inne znaczenia tego hasła.

Zabór

wieś
Pałac w Zaborze od strony zachodniej
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Zabór
Liczba ludności (2009)	1029[1]
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	66-003[2]
Tablice rejestracyjne	FZI
SIMC	0916880
Położenie na mapie gminy Zabór Zabór
Położenie na mapie Polski Zabór
Położenie na mapie województwa lubuskiego Zabór
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Zabór
51°57′01″N 15°42′54″E[3]

Zabór uzyskał lokację miejską w 1681 roku, zdegradowany w 1742 roku^[6]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zielonogórskiego.

Nazwa

Nazwa pochodzi od staropolskiej nazwy lasu iglastego – boru^[7]. Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Zabor podając jej znaczenie "hinter dem Walde" czyli po polsku "za lasem"^[7].

Polską nazwę Zabór w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[8].

30 listopada 1936 r. nazistowska administracja III Rzeszy w miejsce zgermanizowanej nazwy Saabor wprowadziła całkowicie niemiecką nazwę Fürsteneich^[4]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Zabór^[5].

Historia

Najstarsze znane wzmianki o miejscowości, wówczas pod nazwą Saborin, pochodzą z początku XIV wieku. Od 1553 r. właścicielem dóbr zaborskich była rodzina Tschammerów (von Tschammer und Osten herbu Rogala) z rycerskiego rodu Czamborów. Zabór otrzymał prawa miejskie w 1556 r. lecz nie rozwinął się i pozostał wsią.

Z miejscowości Zabór Krzysztof Jan Żegocki kierował podległymi mu partyzantami w pierwszym okresie walk przeciw Szwedom w okresie potopu szwedzkiego.

Zabytki

Wieża zaborskiego pałacu

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są^[9]:

• zespół zamkowy – pałacowo-ogrodowy:
  • barokowy zamek (pałac) z 1677 roku, przebudowany w latach 1745 i 1957. Od XVIII w. własność hrabiów Cosel, potem książąt na Siedlisku, rodu Schönaich-Carolath. Ostatnią właścicielką pałacu przed II wojną światową była druga żona ostatniego cesarza Niemiec, Wilhelma II Hohenzollerna, Hermina, mieszkająca w pałacu do 1922 r. i po śmierci cesarza do kwietnia 1945 roku. Od 1956 r. w pałacu mieściło się prewentorium przeciwgruźlicze dla dzieci, od 1976 – Sanatorium Dziecięce, a od 1998 – Centrum Leczenia Dzieci i Młodzieży.
  • folwark:
    • trzy oficyny,
    • oficyna (obecnie szkoła),
    • stajnia (obecnie hotel),
    • kostnica,
    • szklarnia,
    • dwa budynki gospodarcze,
  • park^[10].

Inne zabytki:

• częściowo klasycystyczna zabudowa miejscowości z początku XIX wieku,
• neogotycki kościół pw. św. Józefa z 1908 roku,
• budynek dawnego kościoła ewangelickiego z lat 30. XX wieku^[11].

Ludzie związani z Zaborem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Zaborem.

Przypisy

1. BDL :: Bank Danych Lokalnych. Główny Urząd Statystyczny, 2012. [dostęp 2013-03-08]. (pol.).
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1580 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 155040
4. Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Grünberg. 2006. [dostęp 2013-03-08]. (niem.).
5. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
6. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 84-85.
7. HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 36, OCLC 456751858 (niem.).
8. Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, str.13.
9. ED: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 grudnia 2012 r. – woj. lubuskie. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-01-07. s. 114. [dostęp 2013-03-08]. (pol.).
10. Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 113. [dostęp 2014-12-01].
11. Zbór ewangelicki w Zaborze. miedzyodraabobrem.pl. [dostęp 2016-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-10)].

Linki zewnętrzne

• Zabór – historia, współczesność
• Saabor (niem.) 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 189.